ÇÜtad çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi Cilt , Sayı Aralık 2018
Yüklə 392,6 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
ÇÜTAD
Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi
Aralık 2018
25 kahramanı hakkındaki düşüncesini dile getirmenin ve alayın bir aracı olarak kullanılır Bilindiği üzere ad verme kişileştirmenin ilk yoludur (Wellek ve Varren 1993:194). Özellikle alegorik kişileştirmede bu çok daha belirgin bir biçimde kendini hissettirir. Beraberinde ünvanlar, takma adlar vb. de taşıdıkları anlam değeriyle kişileştirmenin bir unsuru olarak işlev görürler. Bey ve efendi ünvanları günlük hayatın yansıması olarak edebi metinlerde de bir anlam değeri taşırlar. Yazarlar alafranga t ipleri “bey”, daha oturaklı ve kendilerince olumlu buldukları, kendi toplumuyla barışık ve yerli olduğunu düşündükleri kahramanları ise efendi olarak nitelerler. Bu ayrım söz konusu kullanımıyla en dikkat çekici biçimde Felatun Bey ve Rakım Efendi romanında karşımıza çıkar.
Kadın kahramanlar her iki eserde de entrikayı kurgulayan ve yürürlüğe koyan kişiler olmaları bakımından benzerlik gösterirler. Şair Evlenmesi’nde kahramanları halktan ve eğitimli kişiler, Hayal-i Celâl ’de ise erkek ve kadın kahramanlar olarak sınıflandırmak mümkündür. Hayal-i Celâl ’de erkek kahramanlar sayıca fazla olmakla birlikte olayın gidişatında kadınlar kadar etkili olamazlar. İçlerinde en bilgili ve olgun kişi olarak gösterilen Muttali Bey, Şeyda Bey’i ıslah etmek için planlar y apsa da arzu edilen sonuca ulaşamaz. Hayal-i Celâl ’in iki önemli kadın kahramanı Akile ve Zekavet Hanım’lardır. Her ikisi de adlarına uygun olarak kavrayışı yüksek, uyanık ve zekidirler. Eşlerini kaybetmiş olmalarına rağmen evlenmeyi düşünmezler. Ancak Akile Hanım varlıklı olmadığı ve bir kız çocuğu olduğu için Zekavet Hanım kadar cesur ve girişken değildir. İki kadını bir araya getiren ortak neden her ikisinin de bir şekilde Şeyda Bey’in tacizlerine maruz kalmış olmalarıdır. Şair Evlenmesi’nde Ziba Dudu ve Habbe Kadın, Hayal-i Celal’de ise Zekavet Hanım erkek kahramanı tuzağa düşürüp daha yaşlı kadınlarla evlendirmeye çalışarak entrikayı kurgulayan kişiler olarak görev alırlar. Bu durum Hayal-i Celâl’de kadınların mağdur olmalarına rağmen mağdur edenmiş gibi algılanmalarına sebep olur. Her iki eserde de kadınlar erkeklere tuzak kuran, fettan, tehlikeli ve uzak durulması gereken kişiler olarak görülürler 15 .
15
Erol Köroğlu, Hayal-i Celâl için yazdığı sunuş yazısında bu durumu Osmanlının sosyal yapısına bağlayıp dönemi için gerekli veya işlevsel bir tutum olarak görür. “Kadın hilesi, Hayal’i, yine geleneksel bir Osmanlı anlatı türü ya da izleği olan” mekr-i zenan”ın, sözcük anlamıyla “kadın hilesi” anlatılarının alanına sokar. Pek çok ortaoyunu, Karagöz, meddah ve Tıflî anlatısı kadınların
|