ÇÜtad çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi Cilt , Sayı Aralık 2018
Yüklə 392,6 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
ÇÜTAD
Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi
Aralık 2018
29 Eserde kendisini mahalleliyle birlikte en çok hissettiren ve bir mekân olan mahalleden ayrı tutamayacağımız şey, mahalle yaşam biçimi veya mahalle ruhudur. İmamı, bekçisi, muhtarı, temizlikçisi ile kendisini eserde vazgeçilmez bir aktör olarak hissettiren mahalleli, mahalle hayatının vazgeçilmez unsurudur ve dönem insanının örgütlenme ve yaşama biçimi hakkında önemli ipuçları verirler. İmamın rüşvet alması, kadınların hile ile iş görmeye kalkışmaları mahalle yaşamı etrafında insan ilişkilerine veya kurumlara (din kurumu vb.) getirilen eleştirilerdir. Mahalle fiziksel bir mekân olarak metinde tasvir edilmiş olmasa da ona işaret eden tüm göstergeleriyle eserde yerini alır. Bunlardan en önemlisi mahallelidir. Birbirlerine t ürlü kayıtlarla sıkıca bağlı olan bu insanların alışkanlıkları, töreleri ve beraberinde değer yargıları herkesin hareket tarzını doğrudan etkiler. Bu haliyle mahalleli güncel tabirle “mahalle baskısının” hem kaynağı hem de en önemli uygulayıcısıdır. Mahalle halkının tavsiyeleri, görüşleri, inançları, eleştirileri kısaca ne diyeceği insanların davranışlarını belirleyen temel unsurdur. Hayal-i Celâl ’de yaptığı evlilik sonrası terk edilen Akile Hanım mahallelinin kendini kınayacağını düşünüp yaşadığı muhiti değiştirir. Şair Evlenmesi’nde ise bir baskı unsuru olarak kullanılır. Müştak Bey Sakine Hanım’ı eş olarak kabul etmek istemeyince kılavuz ve yenge kadınlar mahalle imamıyla birlikte kahvehaneden erkekleri çağırtırlar. İmamla birlikte bekçi, temizlikçi ve es naf benzer bir işlevi yüklenirler. Ancak mahalle düzeni sadece olumsuz olarak işlemez, dayanışma, yardımlaşma, himaye etme, şahitlik etme gibi türlü olumlu yüzleriyle de günlük hayatın daha badiresiz bir biçimde atlatılmasına hizmet eder. Örneğin Muttali Bey, hayatını kaybeden yakın arkadaşının eşi Akile Hanım ve kızını evinde kira almaksızın oturtarak himaye eder. Hatta sistem o şekilde inşa edilmiştir ki bir insanın tek başına var olabilmesi veya kendini gerçekleştirebilmesi oldukça zordur. Şeyda Bey’in bir türlü evlenememesi evlilik kurumunun kadınlar tarafından inşa edilen bir organizasyon oluşuyla ilgilidir. Kısacası her iki eserde temel mekân İstanbul’dur. Şair Evlenmesi’nde mekâna dair hiçbir ize rastlanmazken Hayal-i Celâl’de mekânlar ad olarak geçerler. Eserlerde vazgeçilmez unsur olan mahalle ve mahalle hayatı sıradan insanı veya halkı ve beraberinde geleneksel yaşam biçimini temsil etmektedir. Yazarlar toplumsal yaşama veya artık geçerliliğini yitirdiğini düşündükleri alışkanlıklara dair eleştirilerini bu kesim üzerinden verirler. Hayal-i Celâl ’de öne çıkan diğer mekânlar kalem, sokak, kahvehane, dükkan gibi daha çok erkeklere ait olduğu düşünülen
|