ÇÜtad çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi Cilt , Sayı Aralık 2018
Yüklə 392,6 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
ÇÜTAD
Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi
Aralık 2018
32 roman olarak nitelemektedir 19 örnek alacağı Batılı tarzda yazılmış bir roman örneği olmayışı onu el yordamıyla ve halk anlatı geleneğinden gelen özelliklerin etkisinde yazmaya iter. Eser bu haliyle romana giden yolda önemli bir gayreti ifade etmekle birlikte bir deneme veya girişimi çok fazla aşamaz. Eserde halk anlatılarının veya tiyatrosunun etkileri oldukça fazladır. Metnin çok büyük bir bölümü kahramanların karşılıklı diyaloglarından oluşur. Bu sebeple eser bir romandan çok sahnelenmeye müsait bir tiyatro metni gibidir ve birçok öz elliğinin yanı sıra bu açıdan da Şair Evlenmesi’ne benzer. Hayal-i Celâl’de üslup bahsi içinde dikkati çeken en önemli özellik anlatıcının entrikayı kurgularken çok titiz bir planlamaya gitmemesidir. Okuyucu Muttali Efendi’den Şeyda’yı hizaya getirecek ham
leler beklerken bu konuda istenen başarı sağlanamaz ve okuyucunun beklentileri karşılanamaz. Muzır bir tavır sergileyen anlatıcı Şeyda’yı hanımların insafına terk eder ve o da okuyucuyla birlikte Şeyda’nın düşüşünü büyük bir zevkle izler. Bu haliyle Mehmet Celâl ne Ahmet Mithat gibi didaktik ve kontrolcü ne de Recaizade gibi planlı, incelikli ve titizdir. Olaylar akışına bırakılmış gibidir. Eleştiri her iki eserin de ortak özelliklerinden biridir. Anlatıcılar alay yoluyla eleştirmeyi tercih ederler. Mehmet Celâl bu amaçla ironiden faydalanır. Şeyda Bey’in tasvirinin yapıldığı kısımda bu kendini açık bir biçimde belli eder 20 . Anlatıcı alay etmek için başka yollara da başvurur. Şeyda, Zekavet Hanım’a duyduğu aşkı ifade etmek üzere bir mektup yazıp Arap cariyesiyle yollar. Ancak Zekavet Hanım mektubu yırtar ve cariyeyi de kapı dışarı eder. Dışarı atılan cariyenin durumu anlatıcı tarafından oldukça süslü bir üslupla
19
Yazar, eserinin sonuna düştüğü notta kaleme aldığı metnin türü için şu cümleleri yazar: “Ben tasvir ve tahrir edip de tab ve temsili ile enzar- ı umumiyeye arz eylediğim böyle bir “romana” yani hikâye-i musavvereye “Hayal-i Celâl” namını verdiğime doğrusu teessüf etmedim desem yalan olur. Halbuki bu teess üfüm kendi efkârımca şu “romanı” fena tasvir etmiş olup da ihtimaldir ki ta’n ve tarize uğrayacağı korkusundan arız oldu zannolunmamalıdır (s.211)”. 20
benzeyen diğer şahane giysileri gönül okşayan endamına uygun biçilmiş kaftanlar olmalarıyla hayliden hayli yaraşırlardı. Şimdi bu nazlımı şu uyumlu kıyafetle görenler nasıl güzelliğinin hayranı olmazlar bilemeyiz!”(s.29). Yukarıdaki alıntıda da görüleceği üzere anlatıcı ironik bir dil kullanarak kahramanıyla alay eder ve Şeyda’nın pejmürdeliğini bu yolla eleştirir.
|