ÇÜTAD
Çukurova Üniversitesi
Türkoloji Araştırmaları Dergisi
Cilt 3, Sayı 2
Aralık 2018
30
sosyalleşme yerleridir. Şeyda Bey, Zekavet Hanım’a sokak ortasında
sarkıntılık eder. Erkek kahramanlar için kalem sadece bir işyeri değil
aynı zamanda bir toplanma ve sohbet mekânıdır. Ev bu dönem
eserlerinde daha çok hanımlara ait bir mekân olarak geçmekle birlikte
bu eserde erkekler için de önemli bir buluşma ve sosyalleşme yeridir.
Beş erkek arkadaş sohbet amaçlı olarak akşamları evlerinin selamlık
kısmında bir araya gelirler. Olayların birçoğu iç mekânlarda ve
çoğunlukla evlerde geçer. Evler entrikaların kurgulandığı ve
uygulamaya konulduğu yerlerdir. Hayal-i Celâl'de entrikanın
geliştirilmesinde işlev gören bir diğer mekân ise hamamdır. Genellikle
hanımlarla beraber anılan hamamlar, hem kız hem de erkek anneleri
tarafından uygun bir kısmet bulmak amacıyla kullanılırlar. Romanın
ikinci kısmında kahramanların yaşadıkları veya bulundukları ortak
mekânlar ol
ayların gidişatını belirler. Akile Hanım ve Şeyda Bey'in
aynı semte taşınmaları ve kısmet bulmak amacıyla aynı hamama haber
bırakmaları eserin seyrini ve sonucunu doğrudan etkiler.
Zaman
Şinasi’nin Şair Evlenmesi, bir olayı hikâye etmesi, tek bir
mekânda g
eçmesi ve birkaç saatlik bir zamanı kapsaması sebebiyle
klasisizmin üç birlik kuralına uygunluk gösterir. Tek bir perdeden
oluşan komedide olayın geçtiği takvim zamanına dair ipucu verilmese
de kahramanların davranışlarından, eserin yazılma tarihi vb.den yola
çıkılarak metnin 19.yy'ın ikinci yarısında, yani Osmanlı Devleti'nin
son dönemlerinde cereyan eden olaylardan söz ettiği anlaşılabilir.
Benzer bir biçimde Hayal-i Celâl
’de de aynı dönem konu edilir. Her
iki yazar da zaman olarak Osmanlının Batılılaşma sürecini seçerler.
Zaten konu seçimi de dönemin kendisiyle yakından ilişkilidir. Evlilik
kurumu ve kadın erkek ilişkisinde yaşanan değişimlerin Batılılaşma
ile yakından ilgisi bulunmaktadır.
Şair Evlenmesi’nde Müştak Bey’in gelini beklemesi zamanın
gece ol
duğu veya düğün gecesi olduğu izlenimini uyandırmaktadır.
Hayal-
i Celâl, Şair Evlenmesi’ne göre daha hacimli olması sebebiyle
uzun bir zaman aralığını konu edinir. Roman eserin başkahramanı
Şeyda Bey’in babasının hayatının özetlenmesi ile başlar ve Şeyda
B
ey’in bir delikanlı oluşuna kadar devam eder. Özetleme, eksilti,
duraklama, sahne gibi esere ritim kazandıran unsurlar anlatıcı
tarafından kullanılarak önceden gerçekleşmiş (art süremsel) ve yazarın
bilgisi dahilinde olan olaylar hikâye edilir. Özetleme k
ahramanların
geçmişleri hakkında bilgi vermek, eksilti ise olaya hız kazandırmak
amacıyla kullanılır. Duraklama kahramanların tasvir edildikleri
kısımlarda karşımıza çıkar. Ancak bu romanda sıklıkla başvurulan bir
yöntem değildir. Romanda olayın hızını kesen ve öyküleme zamanı ile
|