D tashmuxamedova

Hudud nomi
Ro‘yxatga olingan shartnomalar
2012	2013	2014	2015	2016	2017
1	Qoraqalpog‘iston Resp.	55 287	69 327	76 681	86 728	60 952	60 455
2	Andijon viloyati	56 473	82 614	110 110	118 175	80 260	69 343
3	Buxoro viloyati	46 651	72 133	79 107	83 781	55 132	54 261
4	Jizzax viloyati	23 451	34 937	41 678	45 733	37 781	40 095
5	Qashqadaryo viloyati	34 426	54 887	59 723	65 960	51 402	43 753
6	Navoiy viloyati	23 751	36 124	45 314	49 142	33 372	33 401

7	Namangan viloyati	46 023	75 956	95 619	99 954	60 840	58 125
8	Samarqand viloyati	50 679	90 147	109 455	111 756	68 480	71 073
9	Surxandaryo viloyati	37 225	61 230	73 812	88 074	66 998	69 352
10	Sirdaryo viloyati	17 923	28 569	36 863	41 710	31 509	29 009
11	Toshkent viloyati	58 999	86 175	105 934	120 663	72 468	64 796
12	Farg‘ona viloyati	80 713	130 748	174 001	168 630	95 472	87 125
13	Xorazm viloyati	37 145	66 544	77 433	79 716	47 853	46 849
14	Toshkent shahri	44 225	70 443	81 687	82 267	51 211	48 487
15	Amaliyot boshqarmasi	55 535	78 175	101 200	106 207	71 345	67 025
J A M I		668 506	1 038 009	1 268 617	1 348 496	885 075	843 149

O‘zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi G‘aznachiligi boshqarmalari va uning hududiy bo‘linmalari tomonidan 2012-yil 95102 ta, 2013-yil 118506 ta, 2014-yil 112738 ta, 2015-yil 142999 ta, 2016-yil 101789 ta, 2017-yilda 103800ta shartnomalar g‘aznachilikda ro‘yxatga olinmasdan byudjet tashkilotlariga qaytarildi.

3. 
   jadval
   

Ro‘yxatga olinmay qaytarilgan shartnomalar coni to‘g‘ricida.

Yillar	JAMI		Shu jumladan
			ro‘yxatga olingan shartnomalar		qaytarilgan shartnomalar
	soni (%)	summasi (%)	soni (%)	summasi (%)	soni (%)	summasi (%)
2013	100	100	89,8	82,9	10,2	17,1
2014	100	100	87,5	89,6	12,5	10,4
2015	100	100	90,4	87,1	9,6	12,9
2016	100	100	89,7	89,2	10,3	10,8
2017	100	100	89,0	88,7	11,0	11,3

Yuridik majburiyatlar bo‘limlarida ro‘yxatga olinmay qaytarilgan shartnomalar hajmi 2013–2017-yillar davomida 17,1%dan 11,3%ga kamayganini tahlili shuni

ko‘rsatadiki, xo‘jalik sharnomalarini shakllantirish va taqdim etish tartibiga qat’i rioya etilishi talab etiladi.

2. Xo‘jalik shartnomasini shakllantirish tartibi

Iqtisodiyot tarmoqlari korxonalari hamda ijtimoiy soha muassasa va tashkilotlari o‘rtasidagi, ularning uzluksiz faoliyatini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan tovarlar, ishlar va xizmatlarni yetkazib berish bilan bog‘liq munosabatlar muayyan shartnomaviy-huquqiy munosabatlar asosida tashkil etiladi. Bunday munosabatlarga kirishgan taraflar o‘rtasida tovarlar (ishlar, xizmatlar) yetkazib berish xo‘jalik shartnomasi asosida amalga oshiriladi.

Xo‘jalik shartnomalarini tuzish va bajarish jarayoni bir qator qonun hujjatlari bilan tartibga solinadi. O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik Kodeksi, “Xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatining shartnomaviy-huquqiy bazasi to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni (670-son, 29.08.1998.) shular jumlasidandir.
Fuqarolik Kodeksining 353-moddasiga muvofiq, “Ikki yoki bir necha shaxsning fuqarolik huquqlari va burchlarini vujudga keltirish, o‘zgartirish yoki bekor qilish haqidagi kelishuvi shartnoma deyiladi”. Shuningdek, Fuqarolik Kodeksi bilan fuqarolar va yuridik shaxslar shartnoma tuzishda erkin ekanliklari, shartnoma bo‘yicha taraf o‘z burchlarini bajarganligi uchun haq olishi yoki unga boshqa muqobil to‘lov to‘lanishi lozim bo‘lsa, bunday shartnoma haq evaziga tuzilgan shartnoma ekanligi, shartnoma bo‘yicha bir taraf
ikkinchi tarafga undan haq yoki boshqa muqobil to‘lov olmasdan biron narsani berish majburiyatini olsa, bunday shartnoma tekinga tuzilgan shartnoma hisoblanishi, agar qonun hujjatlaridan, shartnomaning mazmuni yoki mohiyatidan boshqacha hol anglashilmasa, shartnoma haq evaziga tuzilgan shartnoma hisoblanishi kabilar belgilab qo‘yilgan.
“Xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatining shartnomaviy-huquqiy bazasi to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuniga ko‘ra, tadbikorlik faoliyati sohasidagi shartnomaviy munosabatlarning asosiy prinsiplari quyidagilardan iborat (4-rasm):

4. rasm. Shartnomaviy munosabatlarning asosiy prinsiplari

Demak, shartnomaviy munosabatlarga kirishayotgan taraflar hech kimning tazyiqisiz, mustaqil va erkin ravishda, o‘zaro manfaatdorlik asosida shartnoma tuzishlari, shartnoma shartlarida belgilangan talablarni so‘zsiz bajarishlari, shartnoma shartlari buzilgan hollarda esa taraflar kontragent oldidagi o‘z majburiyatlarini bajarishda mulkiy javobgar ekanliklari qonun bilan mustahkamlab qo‘yilgan.
Xo‘jalik shartnomasi, qoida tariqasida taraflardan birining oferta (shartnoma tuzish haqida taklif) yo‘llashi va ikkinchi taraf uni aktseptlashi
(taklifni qabul qilishi) yo‘li bilan tuziladi. Agar taraflar o‘rtasida shartnomaning barcha muhim shartlari bo‘yicha kelishuvga erishilgan bo‘lsa, xo‘jalik shartnomasi tuzilgan deb hisoblanadi.
Xo‘jalik shartnomalari ularni imzolashga tayyorlash jarayonida xo‘jalik yurituvchi subyektlarning yuridik xizmati yoki jalb etilgan advokatlar tomonidan qonun hujjatlariga muvofiqligi yuzasidan tekshirib ko‘rilishi kerak. Shartnomalarni ularning imzolarisiz tuzishga yo‘l qo‘yilmaydi.
Qonun hujjatlarida belgilangan eng kam ish haqi miqdorining ikki yuz baravaridan ortiq summadagi xo‘jalik shartnomalari xo‘jalik yurituvchi subyektlar yuridik xizmatining yoki jalb etilgan advokatlarning yozma xulosasidan keyingina tuziladi.
Xulosada, qoida tariqasida quyidagilar ko‘rsatiladi:

• 
  xo‘jalik shartnomasida ko‘rsatilgan munosabatlar qaysi qonun hujjatlari bilan tartibga solinishi;
  
• 
  xo‘jalik shartnomasi shartlarining qonun hujjatlari talablariga mos kelish-kelmasligi;
  
• 
  taraflarning javobgarligi me’yori va nizolarni hal etish tartibi qonun hujjatlari talablariga mos kelish-kelmasligi.
  

Xo‘jalik shartnomasi shartnoma shartlariga hamda qonun hujjatlarining talablariga muvofiq ravishda, bunday shartlar va talablar bo‘lmagan hollarda esa ish muomalasi odatlariga muvofiq bajarilishi lozim.
Tovarlarni yetkazib berish muddatlari kechiktirib yuborilgan, to‘liq yetkazib berilmagan, ishlar bajarilmagan yoki xizmatlar ko‘rsatilmagan hollarda, tovar yetkazib beruvchi (pudratchi) sotib oluvchiga (buyurtmachiga) kechiktirilgan har bir kun uchun majburiyat bajarilmagan qismining 0,5 foizi miqdorida penya to‘laydi, biroq bunda penyaning umumiy summasi yetkazib berilmagan tovarlar, bajarilmagan ishlar yoki ko‘rsatilmagan xizmatlar bahosining 50 foizdan oshib ketmasligi lozim. Penyani to‘lash shartnoma majburiyatlarini buzgan tarafni tovarlarni yetkazib berish muddatlarini
kechiktirib yuborish, to‘liq yetkazib bermaslik, ishlarni bajarmaslik yoki xizmatlarni ko‘rsatmaslik oqibatida etkazilgan zararni qoplashdan ozod etmaydi. Tashkilot tomonidan tuzilgan hamda uning bunday tashkilot o‘z faoliyati xususiyatiga ko‘ra o‘ziga murojaat qiladigan har bir shaxsga nisbatan amalga oshirishi shart bo‘lgan tovarlar sotish, ishlar bajarish yoki xizmatlar ko‘rsatish sohasidagi vazifalarini (chakana savdo, umumiy foydalanishdagi transportda yo‘lovchi tashish, aloqa xizmati, energiya bilan ta’minlash, tibbiy xizmat, mehmonxona xizmati va sh.k.) belgilab qo‘yadigan shartnoma ommaviy shartnoma deyiladi. Bunday tashkilot ommaviy shartnoma tuzishda bir shaxsni boshqa shaxsga nisbatan afzal ko‘rishga haqli emas, qonun hujjatlarida nazarda
tutilgan hollar bundan mustasno.
Tovarlar, ishlar va xizmatlarning bahosi, shuningdek ommaviy shartnomaning boshqa shartlari hamma iste’molchilar uchun bir xil qilib belgilanadi, qonun hujjatlarida iste’molchilarning ayrim toifalari uchun imtiyozlar berilishiga yo‘l qo‘yiladigan hollar bundan mustasno.
Tashkilotning iste’molchiga tegishli tovarlarni berish, xizmatlar ko‘rsatish, uning uchun tegishli ishlarni bajarish imkoniyati bo‘la turib ommaviy shartnoma tuzishdan bosh tortishiga yo‘l qo‘yilmaydi.
Qonunda nazarda tutilgan hollarda O‘zbekiston Respublikasi Hukumati ommaviy shartnomalarni tuzish va bajarishda taraflar uchun majburiy bo‘lgan qoidalar (namunaviy shartnomalar, qoidalar va h.k.) chiqarishi mumkin.

3.