Dalğa İşıq elektromaqnit dalğasıdır. Elektromaqnit dalöası isə elektrik və maqnit sahəsinin rəqslərinin fəzada yayılmasıdır. Elektromaqnit dalğaları fəzada və bu dalğalar üçün şəffaf olan mühitlərdə yayıla bilər

Difraksiya qəfəsi 

İstifadə olunur: 



 

İşığı spektrə ayırmaq üçün. 



 

İşığın dalğa uzunluğunu

 

ölçmək üçün. 

İbarətdir: 



 

Şəffaf lövhəyə çəkilmiş çoxlu 

sayda qeyrişəffaf zolaqlardan

. 

Difraksiya qəfəsinin 

maksimum şərti:  

d∙sinφ = λφ. 

Sıfırıncı maksimum:

  

k 

= 0

 

İnterferensiya mənzərəsinin 

mərkəzində müşahidə olunur

. 

max

d

k





Maksimal tərtib

: 

φ = 90° 

sin 90° = 1. 

İşləmə prinsipi əsaslanıb: 



 

difraksiyaya; 



 

interferensiyaya. 

---

 

6 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sonrakı cümlə spektri yada salmağa kömək edər: 

qırmızı  narıncı   

sarı 

 

yaşıl 

 

mavi 

 

göy 

 

bənövşəyi 

Qarı   nənə    

səksən  

yaşında  

mücrü   

gəzdirir  

başında.  

İki mühiti ayıran sərhədə eyni bucaq altında düşən müxtəlif rəngli şüalar, ikinci mühitə keçdikdə müxtəlif 

bucaqlar altında sınır. Qırmızı rəngli şüa ən az sınır, ən böyük sındırma əmsalına bənövşəyi rəngli şüa 

malik olur. Mühitdə ən böyük sürətə malik olan qırmızı şüadır, ən kiçik sürətə malik bənövşəyi rəngli 

şüadır.  

   

İnsanın görə bildiyi müxtəlif rəngli şüalar, müxtəlif texliyə və dalğa uzunluğuna malikdirlər.  

İşığın  sınma  əmsalının  onun  tezliyindən  və  ya  dalğa  uzunluğundan  asılılığı  işığın 

dispersiya

sı  adlanır.  Müxtəlif  rəngli  işıq  şüalarının  mühitdə  yayılma  sürəti  də  müxtəlifdir,  ona  görə  də 

uyğun  olaraq  sındırma  əmsalı  da  şüaların  rəngindən  asılı  olaraq  dəyişir.  Müəyyən  rəngli  işığın  yayılma 

sürəti böyük olarsa, onda sındırma əmsalı kiçik olar.  

İşığın polyarlaşması. Turmalinlə təcrübələr 

İnterferensiya və difraksiya hadisələri heç bir şübhə yaratmır ki, işıq dalğa xassələrinə malikdir. 

Lakin hansı dalğa  – uzununa və ya eninə? 

Çox sayda eksperimental faktlar ortaya çıxıb ki, işığın uzununa dalğa olmasını hesab etməklə, bu 

faktları izah etmək mümkün deyildir.  

Çox sadə və yetərincə effektli olan eksperimentlərdən birinə nəzər yetirək. Bu – turmalinlərlə 

(yaşıl rəngli şəffaf kristallarla) təcrübələrdir. 

Turmalinin 

ox  simmetriyası  var,  özü  biroxlu  kristallar  sinfinə  aiddir.  Düzbucaqlı  formalı  turmalin 

kristalını  elə  yerləşdirək  ki,  işıq  şüası  turmalin  lövhəsinin  üzərinə  oxa  perpendikulyar  olan  vəziyyətdə 

düşsün. Kristaldan keçən şüanı müşahidə edərək zənn etmək olar ki, şüa  yaşıl rəngə boyanıb və onun 

intensivliyi azalıb. Kristalın fırlanması işığın intensivliyinə heç bir təsir göstərmir. Bundan başqa heçnə baş 

vermir

. Lakin bu belə deyil. İşıq dalğası yeni xassələrə malik oldu.  

 

Əgər verilmiş kristalın arxasınca daha bir turmalin kristalı yerləşdirsək, onda deyilmiş yeni xassələr 

özünü  birüzə  verir.  Eyni  istiqamətlənmiş  kristallardan  keçən  işıq  bir  azda  da  zəifləyir.  Birinci  kristalı 

tərpətməyib, ikinci kristalı fırlatdıqda maraqlı hadısə yaranır – işıq şüasının tamamilə sönməsi. Kristalların 



 

qırmızı; 



 

narıncı; 



 

sarı; 



 

yaşıl; 



 

mavi; 



 

göy; 



 

bənövşəyi. 

Qırmızı rəngli şüadan bənövşəyi rəngli şüaya qədər: 

tezlik artır  → 





 

dalğa uzunluğu azalır → 





 

dalğanın sürəti azalır → 





 

Mühitin sındırma əmsalı artır  → 

n



 

İşıq şüası 

Turmalin kristalı 

.

.

min

max

qırm

benöv

n

n





.

.

max

min

qırm

benöv









c

n





---

 

7 

oxları  arasındakı  bucaq  artdıqca,  işığın  intensivliyi  azalır.  Oxlar  perpendikulyar  olduqda,  işıq  keçmir.  O 

bütövlüklə ikinci kristal tərəfindən udulur.  

 

 

Bu hadisə işığın eninə dalğa olduğunu təsdiq edir.  

Turmalin kristalından keçən işıq polyarlaşmış sayılır. Yəni ki, dalğanın rəqsləri yayılma 

istiqamətinə perpendikulyar müstəvidə yalnız bir istiqamətdə baş verir.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

İşıq şüası 

I kristal 

II kristal  

α = 0 

İşıq şüası 

I kristal 

II kristal  

α = 90°