Davlat kadastrlari
Yüklə 3,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2.1.
Davlat yer kadastri Davlat yer kadastri yerlarning tabiiy, xo‗jalik va huquqiy toifalari, sifat xususiyatlari va qiymati, yer uchastkalarining o‗rni va o‗lchamlari, va ularni yer egalari, yerdan foydalanuvchilar, ijarachilar va mulkdorlar o‗rtasidagi taqsimoti to‗g‗risidagi ma‘lumotlar va hujjatlar tizimidan iboratdir. O‗zbekiston Respublikasining yer fondi davlat yer kadastri ob‘ekti hisoblanadi. Yerning tabiiy xossalarini, huquqiy holatini va undan foydalanishni har tomonlama o‗rganish va baholash davlat yer kadastrining mavzusi hisoblanadi. Yer kadastri axborotini ishlab chiqish texnologiyasini doimiy ravishda takomillashtirish, tizimlashtirish, saqlash, yangilash va foydalanuvchilarga ishonchli va tejamli axborot berish davlat yer kadastrining asosiy vazifalari hisoblanadi.Davlat yer kadastrini yuritish aerokosmik suratga olish, topografik-geodezik, kartografik, tuproq, agrokimyoviy, geobotanik va boshqa tadqiqotlar olib borish asosida, yerlarning miqdor va sifat jihatidan hisobga olish va baholash, yuridik va jismoniy 60 shaxslarning yer uchastkalariga bo‗lgan huquqlarini davlat ro‗yxatidan o‗tkazish bilan ta‘minlanadi. Davlat yer kadastri yer munosabatlarini tartibga solish maqsadida davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarini, manfaatdor yuridik va jismoniy shaxslarni yer to‗g‗risidagi axborot bilan ta‘minlash, yerdan oqilona foydalanishni, qayta tiklash va muhofaza qilishni, yer tuzishni tashkil etish, yer uchun haq to‗lash miqdorlarini asoslash, xo‗jalik faoliyatini baholash uchun mo‗ljallangan. Quyidagilar davlat yer kadastrining tarkibiy qismlari hisoblanadi: yer uchastkalariga egalik qilish, ulardan foydalanish, ularni ijaraga yoki mulk etib olish huquqlarini davlat ro‗yxatidan o‗tkazish to‗g‗risidagi ma‘lumotlarni, shuningdek servitutlarni va ushbu huquqlarga doir boshqa cheklashlarni hisobga olish; yer miqdorini hisobga olish; yer sifatini hisobga olish (tuproq bonitetini aniqlash); yerni qiymat jihatidan baholash. Quyidagilar davlat yer kadastrini yuritishning asosiy tamoyillari hisoblanadi: respublikaning butun hududini qamrab olish; fazoviy koordinatlarning yagona tizimini qo‗llash; yer kadastriga doir axborot ishlab chiqilishi uslubiyatining birligi va uzluksizligi; yer kadastri axborotining ishonchliligi va tejamliligi. Davlat yer kadastri ma‘lumotlari asosiy (dastlabki) va joriy ma‘lumotlarga bo‗linadi. Asosiy ma‘lumotlar dastlabki ro‗yxatdan o‗tkazish vaqtida olingan va davlat yer kadastriga kiritilgan ma‘lumotlar hisoblanadi.Davlat yer kadastri ma‘lumotlarini qayta ro‗yxatdan o‗tkazish va (yoki) o‗zgartirish jarayonida olingan ma‘lumotlar joriy ma‘lumot hisoblanadi. Davlat yer kadastri Davlat kadastrlarining yagona tizimini, boshqa kadastr tizimlari va monitoringlarini yaratish va yuritish uchun fazoviy-huquqiy asos hisoblanadi. Davlat kadastrlarini yagona tizimga kiritish uchun yer-kadastr axborotining tarkibi va taqdim etish tartibi O‗zbekiston Respublikasi Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri davlat qo‗mitasi tomonidan belgilanadi.Yer kadastri axborotidan yer munosabatlarini tartibga solishda, yerdan foydalanish bilan bog‗liq ijtimoiy, iqtisodiy va ekologik vazifalarni hal etishda foydalanilishi kerak. Davlat 61 yer kadastrini yuritish ishlari davlat byudjetidan va boshqa manbalar hisobidan mablag‗ bilan ta‘minlanadi. Quyidagilar davlat yer kadastrining mazmunini tashkil etadi: yer uchastkalariga bo‗lgan mulk huquqini davlat ro‗yxatidan o‗tkazish, yer miqdori va sifatini hisobga olish (tuproq bonitetini aniqlash), yerni qiymat jihatidan baholash, shuningdek yer kadastri axborotini tizimlashtirish, saqlash, yangilash va manfaatdor shaxslarga tegishli shakllar va hajmlarda berish. Mulk huquqi sub‘ektini, yer uchastkalariga egalik qilish va foydalanishni belgilovchi, yer uchastkasiga bo‗lgan huquqlar kafolatlanishini ta‘minlovchi, yerni hisobga olish va baholash uchun asos yaratuvchi yerni ro‗yxatdan o‗tkazishga doir axborot yer kadastri axborotining asosiy, dastlabki tarkibiy qismi hisoblanadi. Dastlabki ro‗yxatdan o‗tkazish axborotini shakllantirish paytida ishlarni o‗tkazish paytigacha tegishli hujjatlarni rasmiylashtirish bilan bog‗liq holda paydo bo‗luvchi yer uchastkalariga bo‗lgan huquqlar chegaralari belgilanadi va ro‗yxatdan o‗tkaziladi (qayta ro‗yxatdan o‗tkaziladi). Yer uchastkalariga bo‗lgan mulk huquqi va boshqa ashyoviy huquqlar, ushbu huquqlarning paydo bo‗lishi, boshqa shaxsga o‗tishi, cheklanishi va to‗xtatilishi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda davlat ro‗yxatidan o‗tkaziladi. Yer uchastkalarining naturada chegaralarini belgilash geodeziya usullari bilan yoki kartografik materiallardan foydalanib joyning o‗zida chegaralarning burilish nuqtalarini zarur aniqlikda belgilash va ularni chegara qoziqlari bilan mahkamlash yo‗li bilan amalga oshiriladi. Yer uchastkalarining umumiy maydoni talab qilinadigan aniqlikda analitik, grafik-analitik va mexanik usullar bilan aniqlanadi. Yerni ro‗yxatdan o‗tkazish axboroti avtomatlashtirilgan yerga doir axborot tizimiga kiritiladi. Joriy ro‗yxatdan o‗tkazish axborotini shakllantirishda ro‗yxatga oluvchi hujjatlar mundarijasiga mulkdorlar, yer uchastkalari egalari va foydalanuvchilarining huquqiy holati, shuningdek yerning maydoni, chegaralari, undan foydalanish maqsadi va foydalanish rejimi bo‗yicha yuz bergan o‗zgarishlar to‗g‗risidagi ma‘lumotlar kiritiladi. Naturada ro‗y bergan o‗zgarishlar, ular hujjatlar bilan rasmiylashtirilgandan keyin, yer kadastri kitobiga hamda avtomatlashtirilgan yerga 62 doir axborot tizimiga kiritiladi.Yer uchastkalarining umumiy maydonini hisoblash asosan geodeziya usullari bilan, yuqori aniqlikni talab etmaydigan hollarda esa kartometrik usullar bilan bajariladi. Ekinlar turlari bo‗yicha yer maydonini asosiy hisobga olish tegishli darajadagi yangilangan plan-kartografik materiallar asosida kartometrik usul bilan amalga oshiriladi.Yer sifatini hisobga olish quyidagilarni o‗z ichiga oladi: tabiiy-qishloq xo‗jaligi va yer kadastri bo‗yicha rayonlashtirish, yer tasnifi, ularni ekologiya, texnologiya va shaharsozlik belgilari va boshqa belgilar bo‗yicha tavsiflash, tuproq va yerni guruhlarga ajratish. Yerlarning o‗lchami, joylashgan o‗rni, ekin maydonlari turlari va sifat holatiga oid qayd etiladigan ma‘lumotlar yerni hisobga olish axborotini tashkil etadi.Ma‘muriy-hududiy darajaning oshishiga qarab yerni hisobga olish axboroti uning ko‗rsatkichlarining qiyosiyligiga rioya qilingan holda umumlashtiriladi. Yerlar qiymatini baholash turli maqsadlarga mo‗ljallangan yerlardan foydalanish samaradorligining hozirgi vaqtdagi darajasini aniqlash, kelajakda uni oshirish imkoniyatlarini tahlil qilish, asoslash, yer solig‗i va boshqa to‗lovlarni, uning normativ bahosini hisoblab chiqarish, yerlardan oqilona va samarali foydalanishni rag‗batlantirish uchun amalga oshiriladi. Barcha toifadagi yerlarni baholash qonunchilik bilan belgilangan tartibda natura (yerlarning har bir toifasi uchun o‗ziga xos bo‗lgan) va qiymat ko‗rsatkichlari tizimi yordamida amalga oshiriladi. Qishloq xo‗jaligi va o‗rmon xo‗jaligi maqsadlaridagi yerlar uchun ham tuproqning unumdorlik quvvati — tuproq boniteti bo‗yicha qiyosiy baholash amalga oshiriladi.Yerlarning qiymat bahosiga va tuproq bonitetiga doir ma‘lumotlar yer bahosiga oid axborotni tashkil etadi. Yerni ro‗yxatga va hisobga olish, yerni baholashga doir asosiy va joriy axborotlar yer kadastri axboroti majmuini tashkil etadi, ular har xil shakllarda qayd etiladi: alfavit — raqamli (matn, jadval, koordinatlar va maydonlar ro‗yxati), grafik (reja, harita, sxemalar), elektron raqam (EHMning tezkor xotirasi, magnit manbalari).Tuman (shahar)ning navbatchi yer-kadastr haritasini yuritish davlat yer kadastrining tarkibiy qismi hisoblanadi. 63 Navbatchi yer-kadastr haritasi barcha yer uchastkalari chegaralarini yetarli darajada aniq ko‗rsatish imkonini beradigan masshtabda, elektron va qog‗oz shaklida tayyorlanadi. Navbatchi yer-kadastr haritalarida barcha yer uchastkalarining chegaralari ko‗rsatiladi. Keyinchalik haritaga yer uchastkalarining egalari, foydalanuvchilari, ijarachilari va mulkdorlari tarkibida, shuningdek chegaralarda bo‗lgan o‗zgarishlar muntazam ravishda kiritib boriladi. Navbatchi yer-kadastr haritasini yuritish tartibi O‗zbekiston Respublikasi Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri davlat qo‗mitasi tomonidan belgilanadi. Har bir ma‘muriy-hududiy darajada taqdim etiladigan er kadastriga doir hujjatlarning tarkibi va shakli «Davyergeodezkadastr» qo‗mitasi tomonidan Davlat tabiatni muhofaza qilish qo‗mitasi, Davlat soliq qo‗mitasi va Iqtisodiyot Vazirligi bilan kelishib ishlab chiqiladi.Yer kadastriga doir ma‘lumotlarning ishonchliligi uchun davlat yer kadastrini yuritish vazifasi yuklangan tumanlar (shaharlar) yer resurslari va davlat kadastri bo‗limlarining vakolatli shaxslari, shuningdek, yer uchastkalari egalari, yerdan foydalanuvchilar, ijarachilar va yer uchastkalari mulkdorlari javob beradilar. Tumanlar va shaharlarda binolar va inshootlar davlat kadastrini yuritish O‗zbekiston Respublikasi Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri davlat qo‗mitasining tumanlar (shaharlar) yer tuzish va ko‗chmas mulk kadastri davlat korxonalari tomonidan amalga oshiriladi.Dastlabki kadastr ma‘lumotlari yangilanayotganda yer uchastkalarining huquqiy holatida, yerlarning sifat holati va ulardan foydalanishda, ularni baholashda yuz berayotgan o‗zgarishlar aniqlanadi va ro‗yxatdan o‗tkaziladi. Yer uchastkalari mulkdorlari, yer uchastkalari egalari, yerdan foydalanuvchilar va ijarachilar O‗zbekiston Respublikasi Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri davlat qo‗mitasining tumanlar (shaharlar) yer tuzish va ko‗chmas mulk kadastri davlat korxonalariga ko‗rsatib o‗tilgan o‗zgarishlar to‗g‗risida o‗n kun muddatda axborot berishga majburdirlar. O‗zbekiston Respublikasi Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri davlat qo‗mitasining tumanlar (shaharlar) yer tuzish va ko‗chmas mulk kadastri davlat korxonalari: mulkdorlardan,yer egalaridan, yerdan 64 foydalanuvchilardan va ijarachilardan huquqiy holatda, yer uchastkalarining tarkibida va yer uchastkalaridan foydalanishda yuz bergan o‗zgarishlar to‗g‗risidagi ma‘lumotlarni to‗playdilar va naturada tekshirilgandan keyin joriy o‗zgarishlarni uch kun mobaynida yer kadastri axborotiga kiritadilar; yer kadastr daftarini va navbatchi yer-kadastr haritasini tashkil qiladilar va yuritadilar, tuman (shahar) yer resurslarining mavjudligi va sifat bo‗yicha holati to‗g‗risidagi ma‘lumotlar bazasini doimiy ravishda yangilab boradilar; har yili 15 yanvargacha Qoraqalpog‗iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar yer resurslari va davlat kadastri boshqarmalariga yerlarning miqdori va ulardan foydalanish to‗g‗risida hisobot taqdim etadilar. Qoraqalpog‗iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar yer resurslari va davlat kadastri boshqarmalari: tumanlar (shaharlar) yer resurslari va davlat kadastri bo‗limlarining yer kadastrini yuritishga doir faoliyatini muvofiqlashtirib boradilar; tumanlar (shaharlar) yer resurslari va davlat kadastri bo‗limlarining hisobotlarini umumlashtiradilar, yer uchastkasiga egalik huquqi sub‘ektlari, mintaqadagi yer resurslari miqdori, sifati va ularni baholashga doir ma‘lumotlar bankini yaratadilar, Respublika yer ma‘lumotlari yagona bankini yaratishda qatnashadilar; tabiatni muhofaza qilish organlari bilan kelishib olingan mintaqa yerlarining miqdori va ulardan foydalanilish to‗g‗risidagi hisobotlarni har yili 1 fevralgacha «Davyergeodezkadastr» qo‗mitasiga taqdim etadilar. «Davyergeodezkadastr» qo‗mitasi: davlat yer kadastri yuritilishini tartibga soluvchi me‘yoriy hujjatlarning ishlab chiqilishini ta‘minlaydi; viloyatlar, shaharlar, tumanlarning ma‘muriy chegaralarini, keyinchalik ularning maydonlarini muvofiqlashtirgan holda, geodezik usullar bilan belgilash va joylarga biriktirib qo‗yish ishlarini amalga oshiradi; topografiya-geodeziya ishlarini va yerlarni tegishli masshtablarda haritaga olishni tashkil qiladi; yer resurslarini aerokosmik usullar bilan o‗rganishni tashkil etadi; hududiy bo‗linmalarning yerlarning miqdori va ulardan foydalanilish to‗g‗risidagi hisobotlarini o‗rganadi, 65 tahlil qiladi va umumlashtiradi; ishlab chiqilgan yer kadastri axborotlari sifatini nazorat qiladi; mutaxassislar tayyorlash va ularning malakasini oshirishni tashkil etadi; tuproq, geobotanik va boshqa turdagi maxsus tadqiqotlarni, yerlarni baholashni tashkil etadi; yer kadastri axborotining sifati va har xilligiga talabni muntazam o‗rganib boradi, yer kadastrini yuritish texnologiyasini takomillashtirishni ta‘minlaydi; respublika mintaqalari bo‗yicha yer kadastri hujjatlarini yangilash navbatini va muddatlarini asoslab beradi; avtomatlashtirilgan yer axboroti tizimini joriy etishni va uning faoliyatini amalga oshiradi; yer kadastri axborotlarini nashr etadi, manfaatdor vazirliklar va idoralarga ma‘lumotlar taqdim etadi; Davlat kadastrlari yagona tizimiga taqdim etiladigan yer kadastri axborotlari tarkibini, hajmini va ularga texnik talablarni belgilaydi; har yili 1 martgacha O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga Yer resurslarining holati to‗g‗risida Milliy hisobotni taqdim etadi»; Yüklə 3,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|