Delphi tilida

1.2.Dasturlash tilining elementlari 

Hozirgi kunda juda ko‘p algoritmik tillar mavjud. Bu tillar ichida 
Pascal tili universal tillardan biri bo‘lib. boshqa tillarga qaraganda 
imkoniyatlari kengroq tildir. So‘nggi yillarda Pascal tili juda 

7 

takomillashib, tobora ommalashib bormoqda. Pascal tilida dastur 
tuzish uchun Turbo Pascal va Delphi dasturlash vositalari mavjud. 
Bu dasturlash vositalari zamonaviy kompyuter texnologiyasining 
hamma talablarini o‘z ichiga olgan va unda dastur tuzuvchi uchun 
hamma qulayliklar yaratilgan. 
Delphi dasturlash vositasi Turbo Pascal tilining rivoji bolgan Object 
Pascal tilini ishlatadi. Hozirgi kunda bu tilgajuda ko‘plab yangiliklar 
kiritilgan, uning imkoniyatlari yanada kengaytirilgan, shu sabab bu 
tilni Delphi tili deb ham atash mumkin. 
Delphitiliham boshqa dasturlashtiUarikabi o‘z alfavitigavabelgilariga 
ega. U 26 ta bosh lotin harflarini, 0 dan 9 gacha bolgan arab raqamlarini 
va quyidagi belgilami ishlatadi: bo‘shliq belgisi; 4 ta arifmetik amallar 
+ mantiqiy amallami bajarish uchun <, >, <=, >= , <>, 
= belgilarini ishlatadi. Bulardan tashqari vergul, nuqta, ikki nuqta, 
kichik qavs, kattava o‘rta q rta qavslar. Dasturda izohlar istalganjoydaberilishi 
mumkin. Ular katta qavs ichida yoziladi. 

1.3.0‘zgarmaslar, o‘zgaruvchilar va standart funksiyalar 

Haqiqiy sonlaming o‘zgarish diapazoni kompyuterning turiga qarab 

turlicha bo‘ladi. 10_38(darajali) ko‘rinishda ifodalanishi ham mumkin, ya’ni + m\§ ±n. Bun- 
day sonlar quyidagicha yoziladi ± mE ± n ■Masalan: 

Masalan: 

+345 soni +345 yoki 345 

-106 soni -106 

Butun sonlar o‘zgarish diapazoni -32768 dan +32767 gacha. Agar 
butun son qiymati bu diapazondan chiqsa, u haqiqiy son shaklida 
ifodalanadi yoki kompyuter turiga qarab, u o‘n oltilik sanoq tizimida 
ifodalanishi ham mumkin. Belgililar shtrix ichida yoziladi. Yozilish 
diapazoni 0 dan 255 tagachadir. Misol. 'Pascal', '405.5'. 

Pascal tilida identifikator tushunchasi mavjud bolib. dasturda 
obyektlami nomlashda ishlatiladi. 0 ‘zgarmaslarni. o‘zgaruvchilarni. 
belgi(metka), protsedura va funksiyalami belgilashda ishlatilgan nom