Dərs vəSAİTİ Az ərbaycan Turizm və Menecment Universitetinin t ədris-Metodik Şurasının

Strateji tədqiqatlara giriş 

liyin 

əsas amili olaraq qalır. Müvafiq surətdə, lokal kompleks-

l

ərin inkişafı, məsələn, iştirakçı-dövlətlər arasında təhlükəsizlik 

münasib

ətlərinin  dinamikası  və  onların  xarici  güc  mərkəzləri 

il

ə əlaqələri, endogen amillərlə yanaşı, həm də Rusiyanın geo-

siyasi f

əallığı ilə formalaşır.  

 

 

11.2. Regional siyasi strukturun qeyri-sabitliyi 

 

Regionun siyasi strukturu onun t

əhlükəsizlik dinamikasına 

bilavasit

ə təsir edir. Bu əlaqəni dəyərləndirərkən, biz bəzi tədqi-

qatlarımızda  regional təhlükəsizlik sisteminin siyasi strukturu-

nun (qeyri)stabilliyi parametrini ir

əli sürmüşdük [13; 34; 35].

 

O, 

fikrimizc

ə, aşağıdakı üç  amilə əsaslanır: regional sistemi təşkil 

ed

ən dövlətlərin daxili gücü/zəifliyi; onun daxilində güc (a)sim-

metr

iyası və həssaslıq (a)simmetriyası; bu dövlətlərin bir-biri ilə 

münasib

ətlərinin (qeyri)yetkinliyi.  

Bütövlükd

ə  PTM gücün/zəifliyin, təhlükələrin/həssaslıq-

la

rın aydın asimmetriyası, əsasən zəif dövlətlərdən ibarət olma-

sı və onların münasibətlərində mövcud təhlükəsizlik dilemma-

la

rının  tənzimlənməsində  lazımi  kooperativ  praktikanın  olma-

ması ilə səciyyələnir. Bu məkanda çoxlu konfliktlərin mövcud-

luğu  və  onların  bugünə  qədər həllini tapa bilməməsi deyilən-

l

ərə əyani sübutdur.  

PTM bizim klassifikasiyaya gör

ə neqativ asimmetrik RTS-

dir.

7

 Bel

ə bir struktur özünəməxsusluğu region dövlətlərinin təh-

7

 Siyasi strukturun (qeyri)stabillik parametrl

ərinə biz aşağıdakı dörd tip regio-

nal t

əhlükəsizlik sistemi müəyyənləşdiririk: 1) pozitiv simmetrik RTS – bütün 

dövl

ətlər eyni dərəcədə güclüdürlər və bir-birindən təqribən eyni həssaslıq sə-

viyy

əsinə  malikdirlər; 2) neqativ simmetrik RTS –  bütün dövlətlər eyni də-

r

əcədə  zəifdirlər və  bir-birindən təqribən eyni həssaslıq  səviyyəsinə  malik-

dirl

ər; 3) pozitiv asimmetrik RTS – bəzi dövlətlər güclü, digərləri zəifdir və 

bir-biri il

ə münasibətdə güclülərin həssaslıq səviyyəsi aşağı, zəiflərdə isə bu 

s

əviyyə  yüksəkdır.  Sistemdə  güclülər həm kəmiyyət (güclülər zəiflərə  nis-

b

ətən çoxdur), həm də keyfiyyət (regional münasibətlərin dinamikasının mü-

 

153 

                                                           

---