Dərs vəSAİTİ Az ərbaycan Turizm və Menecment Universitetinin t ədris-Metodik Şurasının

Strateji tədqiqatlara giriş 

qi

şəlilik  dinamikası  ilə  müşayiət edilmir. Bu parametr xarici 

amill

ərdən də xeyli dərəcədə asılıdır. Misal üçün, Pribaltikanın 

çox da sad

ə olmayan etnoərazi spesifikası burada nisbətən sabit 

re

gional siyasi strukturun formalaşmasının qarşısını ala bilmə-

di. Bu regionun, xüsusil

ə  Qərbin təsir mərkəzlərinə  yaxın  ol-

ma

sı ilə bağlı geosiyasi açıqlığı və onların maraqları üçün cəlb-

ediciliyi xaricd

ən (əsasən Rusiyadan) gələn təsirləri balanslaş-

dıra bildi. Belə vəziyyət region dövlətlərinin nisbətən tez, ağrısız 

v

ə  simmetrik inkişafına  və  güclənməsinə,  onlar  arasında  olan 

münasib

ətlərin yetkinləşməsinə və nəticə kimi Pribaltika regio-

nunun siyasi strukturunun sabitliyin

ə zəmin yaratdı. 

SSRİ-nin sürətli süqutu nəticəsində anarxik sistemə keçid 

PTM-nin M

ərkəzi Asiyadaki subkompleksində  də  onu təşkil 

ed

ən dövlətlərin zəiflənməsi ilə müşayiət olunurdu. Buna bax-

mayaraq, burada olan t

əhlükəsizlik münasibətləri, xüsusilə  də 

mü

naqişələr dinamikası, Qafqazda olandan xeyli fərqlənirdi.  

1980-ci ill

ərin sonunda Özbəkistan (Fərqanə) hadisələri 

v

ə 1990-cı illərin əvvəlində Tacikistanda vətəndaş müharibəsi 

M

ərkəzi Asiyada postsovet münaqişələrinin ən bariz nümunəsi 

idi. Bununla bel

ə, hər iki hadisə  Qafqazdaki hərbi münaqişə-

l

ərlə nisbətdə açıq-aydın lokal səciyyə daşıyırdı və nəticə eti-

bar

ı ilə regionda açıq və davamlı hərbi münaqişə ocağının for-

ma

laşmasına  gətirib çixara bilmədi.  Onları  fərqləndirən digər 

c

əhət odur ki, PTM-nin başqa iki subkompleksindən fərqli ola-

raq burada münaqişələrin müəyyən tənzimlənməsinə nail olun-

du. Bu zaman h

əm də xarici dövlətlərin, xüsusilə böyük dövlət-

l

ərin,  açıq  təsirini və  iştirakını  Tacikistandaki  daxili  qarşıdur-

mada n

əzərə almaq lazımdır.  

2000-ci ill

ərin  ortalarından  başlayaraq  Qırğızıstan  Mər-

k

əzi Asiyada siyasi qeyri-sabitliyin episentrinə çevrildi. Burada 

h

ələ  1990-cı  illərdə  daxili  münaqişələri  stimullaşdırmaq  üçün 

la

zımı qədər amillərin olmasına baxmayaraq (etnokonfessional 

müxt

əliflik, iqtisadi tənəzzül, resurs asılılığı), bu illər A.Akaye-

vin nisb

ətən sakit hakimiyyət dövrü ilə səciyyələnir. 2000-ci il-

 

163 

---