Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin

na/qayınata – gəlin/kürəkən” tipli münaqişə münasi-
bətlərinə də rast gəlinir. Bu, çox yəqin ki, ailələrin kütləvi 
şəkildə kiçildilməsinin və  gənc cütlüklərin valideynlərdən 
və digər qohumlardan ayrı yaşamalarının nəticəsidir. Bu 
vəziyyətdə valideynlərin və  uşaqların iştirakı ilə (“ana – 
oğul/qız” variantı dominantlıq edir) şəxslərarası əks-hərəkət 
prinsipi üstünlük təşkil edir. Sonuncu halda KİV üçün 
materialın meydana gəlməsinin səbəbi  əsasən  adyulter 
(fransızca – adultere, ər-arvadın sədaqətsizliyi, xəyanət), 
nadir hallarda isə uşaqların tərbiyəsi məsələsi olur.  
Həmçinin, müəyyən dəyişikliyə  məruz qalmış status 
göstəriciləri və sosial-peşə xarakteristikaları da gözlənilməz 

---

195 
 
təsir bağışlaya bilir. Əgər  əvvəlki tədqiqatda fəhlə, 
pensiyaçı, işsiz, aktyor, iş adamı  və başqalarının ailələri 
bərabər səviyyədə  təmsil olunurdularsa, bu tədqiqat 
massivində ailələrin çox hissəsi (təxminən 70 %) açıq 
peşələrin təmsilçilərinin – tanınmış siyastçilərin, məşhur 
idmançıların, aktyorların, estrada “ulduzlarının”, 
teleaparıcıların və digərlərinin payına düşür. Mətnlərə daxil 
edilmiş informasiya təsviri-memuar xarakteri daşıyır. Şəxsi 
söhbətlərdə, yaxın adamların xatirə  və ya rəylərində 
yaşanan adi, sakit sevinclər, xəstəlik dövrlərində və məişətlə 
bağlı yaranan çətinliklər zamanı onlara göstərilən kömək, 
ailə genelogiyası  və karyera barədə  məlumatlar üstünlük 
təşkil edir. Təhlil olunan materialın cüzi bir hissəsi (3 %-ə 
qədər) uşaq ölümünə, boşanma proseslərinə, ailə və karyera 
ilə bağlı (oxşar tematikaya “sadə” adamlar arasında daha 
tez-tez rast gəlinir – təxminən 20 %) münaqişələrə aid olur. 
Kontent-analiz belə bir nəticəyə gəlməyə də əsas verir 
ki, bizim siyasi stabilliyimizin asılı olduğu insanlar yaxşı 
yaşayırlar. Amma belə bir təəssürat yaranır ki, onların xoş-
bəxtliyinin səbəbi öz aralarında olan qarşılıqlı möhkəm 
münasibətlər və bir-birlərini başa düşmələri deyil, maddi 
rifah  şəraitində yaşamalarıdır. Belə ailələrdə ailənin və 
nikahın sabitliyi maddi rifahın yox, maddi rifah nikahın 
zəmini kimi çıxış edir. Nə üçün təminatlı ailələrin uşaqlrı 
yoxdur və yaxud bir uşağı var? Kontent-analiz bu suala 
cavab tapılmasına da imkan yaradır. Səbəb fərdi dəyərlərin 
dəyişməsi ilə bağlı imiş. Ailədə iki uşağın olması paytaxtda 
və ölkənin digər iri şəhərlərində iki uşağa, hətta bəzən bir 
uşağa da olan ehtiyacla müəyyən olunur. Bunun üç və ya 
daha çox uşağa olan ehtiyacın reallaşdırılması 
istiqamətindəki “maneələrlə” heç bir bağlılığı yoxdur. 
İkinci qrup informasiya ailə institutu ilə dövlət 
arasındakı qarşılıqlı münasibətlərin təsviri  şəklində  təqdim 
edilir. Ailə  həmişəki kimi əmək və ordu resurslarının 
196 
 
yeganə mənbəyidir. Beynəlxalq təcrübəyə görə, bu sahədəki 
itkiləri – işsizliyi və ordudakı qeyri-nizamnamə 
münasibətlərini pul ödəmələri ilə kompensasiya etməyə 
cəhd göstərirlər. Proble-min özünün yaranma səbəblərinin 
həlli sxemi deyil, onun nəticələrinin ləğv edilməsi sxemi 
daim işləyir.  Əgər KİV-də ailə  və qeyri-ailə tematikasının 
nisbətinə (85-90 %) diqqət yetirsək, ailənin bir institut və ya 
kiçik sosial qrup kimi az əhəmiyyət kəsb etdiyini düşünmək 
olar. Bu cür düşünməyə  aşağıdakı statistik rəqəmlər və 
mütəxəssis fikirləri  əsas verir: “Azərbaycanda nikaha 
girənlərin 10 faizi boşanıb. Dövlət Statistika Komitəsinin 
rəsmi məlumatına görə, 2009-cu ildə ölkədə 78,9 min nikah 
qeydə alınıb. Boşanmaların sayı isə 7,8 min olub. Bu da son 
yeddi ildə boşanma hallarının iki dəfə artdığını göstərir. 
2002-ci ildə bu göstərici 5 faiz təşkil edib. Boşanmalara 
gənc ailələrdə daha çox təsadüf edilir… Mütəxəssislər 
hesab edirlər ki, gənclərə birgəyaşayış, qarşılıqlı hörmət 
istiqamətində  uşaq vaxtlarından maarifləndirmə  işi 
aparılmalıdır…, bu istiqamətdə maarifləndirməyə ehtiyac 
var. Avropada ailə institutu məhv olub. Azərbaycanın 
özünəməxsus ailə institutu formalaşıb, onu qorumaq və 
daha da möhkəmləndirmək ücün bu istiqamətdə  işlər 
görülməlidir
.
  Bəzi ekspertlər boşanmaların çoxalmasının 
günahını televiziyalarda görürlər, … Onların fikrincə, tele-
kanallarda verilən bayağı verlişlərdə, seriallarda mənfi ailə 
nümunələri təbliğ olunur, psixoloji, mənəvi dayaqları 
olmayan insanlara bu təbliğat asanlıqla təsir göstərir.”
94
 
Əksər hallarda demoqrafiya, ailə problematikası geniş 
auditoriyaya bəzi xarici KİV-ləin (xüsusilə  də Türkiyənin, 
Rusiyanın, Qərbi Avropa və Amerika ölkələrinin) material-
                     
94
 http://az.trend.az/news/society/1639810.html 

---

197 
 
larının formasında təqdim olunur. Yeni informasiya 
texnologiyalarının tətbiqi bu sahədə elektron KİV-lərin 
imkanlarını fantastik şəkildə artırır. Bir çox televiziya 
verilişləri xarici proqramlardan törəmə  təsiri bağışlayır: 
forma saxlanılır, məzmun dəyişdirilir.  
Buna görə  də paralel olaraq Avropanın həftəlik jur-
nallarından birinin mətn  əsasında pilot tədqiqatının 
keçirilməsi məqsədəmüvafiqdir. Yeniliklərin Avropadan 
postsovet məkanına bir qədər vaxt keçdikdən sonra gəlib 
çatdığını nəzərə alsaq, keçən əsrin sonlarına və ya da XXI 
əsrin  əvvəllərinə aid qəzet nəşrlərindən də istifadə oluna 
bilər. Ümid edirik ki, bu mülahizəmiz Avropa ölkələri üçün 
hələ keçən  əsrin 90-cı illərində aktual olmağına 
baxmayaraq, bu gün Azərbaycan jurnalistikası üçün 
beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi baxımından müəyyən 
elmi və praktik əhəmiyyət kəsb edir.  
Tədqiqat nəticəsində toplanılan informasiya əsasən 
aşağıdakı istiqamətlər üzrə cəmlənir: 
 
ailə institutu və onun digər institutlarla qarşılıqlı 
fəaliyyəti; 
 
tibbi müdaxilə yolu depopulyasiya probleminin 
həlli məsələləri; 
 
siyasətçilərin həyatından, şou-biznes və s. müxtəlif 
növlü sensasiyalar.