Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin

Turş yağıntılar 
 
 Yanacağın yandırılmasından sonra oksidləşmiş kük-
ürdün və azotun atmosferə buraxılması nəticəsində planetdə 
bütün növ meteoroloji çöküntülərin - yağışın, qarın, sulu 
qarın, dolunun və dumanın turşluğunun artması ciddi 
ekoloji problemə çevrilmişdir. İnsanın fəaliyyəti prosesində 
əmələ  gələn kükürd 4-oksid (SO
2
) və oksid-azot (NO
x
) 
atmosferə düşərək tutşuluq yaradan hissəciklərə çevrilir. Bu 
hissəciklərin atmosferdəki su ilə reaksiyaya girməsi 
nəticəsində turş maye əmələ  gəlir və  həmin maye çöküntü 
şəklində Yer səthinə qayıdır.  Əvvəlki dövrlərdən fərqli 
olaraq, bu gün heç kim turş yağıntıların mövcud olmasına 
şübhə etmir. Turş yağıntılar məhsuldarlığı  aşağı salır, 
bitkiləri, meşələri və şirin suda olan canlı həyatı məhv edir, 
evləri, mədəniyyət abidələrini, boru sistemlərini dağıdır. 
Şərqi Avropada meşə sistemlərinin yarısı bu yağıntılardın 
zərər çəkmişdir. Turş yağıntılar iri şirin su nohurlarındakı 
həyatı məhv edir. ABŞ-dakı göllərin 80 %-dən çoxu ölü göl 
hesab olunur. Turş yağıntılar həll olmayan birləşməlri həll 
olan birləşmələrə çevirir və beləliklə də torpağın turşlaşması 
nəticəsində alüminium, kobalt və digər metal birləşmələri 
insanların sağlamlığı üçün təhlükə yarada bilən miqdarda 
bitkilərə və suya da daxil ola bilir.  
Turş yağıntılar nəticəsində  əmələ  gələn itkilər hər il 
milyardlarla dollarla ölçülür. Məhsulların məhvi, meşələrin 
itirilməsi, qurğuların dağılması, tibbi xərclərin artması və s. 
külli miqdarda vəsaitin cəmiyyətdəki sosial problemlərin 
həllindən kənarlaşmasına səbəb olur. Mütəxəssislərin 
fikrinə görə, vəziyyəti yaxşılaşdırmağın yeganə yolu 
atmosferə atılan zəhərli tullantıların həcminin 
azaldılmasıdır. 

---

213 
 
Turş yağıntıların törətdikləri təhlükələrin qarşısını 
almaq məqsədi ilə Avropa ölkələri, ABŞ  və Kanada 
hökumətləri atmosferə kükürd tullantısının həcmini heç 
olmasa, 30 % azaltmaq barədə müqavilə imzalasalar da, 
təəssüf ki, irəliyə doğru heç bir addım atmamışlar.