Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin

 
Orqanizmlərin bioloji (genetik)   
müxtəlifliyinin azalması 
 
Bu problem ən mürəkkəb problemlərdən biridir. 
Çünki, məhv olmuş bitki və ya heyvan növlərini yenidən 
bərpa etmək mümkün deyildir. Hər il planetdə bir neçə 
heyvan və bitki növünün kökü kəsilir. Ekoloqların 
qiymətləndirmələrinə görə, orqnizmlərin bioloji müxtəlifliyi 
son 40 ildə xeyli azalmışdır. “Canlı planet -2010” 
Hesabatına  əsasən, 1970-ci ildən bu günə  qədər Yer 
kürəsində heyvan və bitki növlərinin sayı orta hesabla 30 % 
aşağı düşmüşdür. Tropiklərdə bu göstərici 60 % təşkil edir. 
Alimlər 40 il ərzində 2,5 min heyvan, bitki və göbələk 
növünün 8 min populyasiyasını qiymətləndirərək yuxarıda 
göstərilən nəticələri əldə etmişlər. Quşların növ müxtəlifliyi 
isə 20 % azalmışdır. Tropiklərdə bu rəqəm daha 
böyükdür.
100
  
 
Mütəxəssislər onurğalı heyvanların məhv olmasına 
gətirib çıxaran aşağıdakı əsas amilləri də müəyyən etmişlər: 
•
 
yaşayış  ərazilərinin dağıdılması  və deqradasiyası - 
67 %; 
•
 
həddən artıq istismar - 37 %; 
•
 
introdusiya edilmiş növlərin təsiri, yəni qəsdən və ya 
təsadüfən  ənənəvi arealdan kənara aparılma (heyvanların 
ənənəvi arealdan başqa yerlərə yayılması) - 19 %; 
                     
100
 http://www.ecology.md/section.php?section=fsociety&id=2750 
214 
 
•
 
yem bazasının itirilməsi, azalması  və yaxud 
pisləşməsi - 4 %; 
•
 
kənd təsərrüfatı bitkilərinin, ev hevanlarının, istehsal 
obyektlərinin qorunması məqsədi ilə məhv edilmə - 3 %; 
•
 
təsadüfən məhv edilmə - 2 %. 
Bir çox heyvan, quş  və bitki növlərinin kökləri 
kəsilmiş  və ya da kəsilmək üzrədir. Kökünün kəsilmək 
təhlükəsi olan 236 növ məməli, 287 növ quş, 119 növ 
sürünən, 36 növ amfibiya (suda quruda yaşayan) Qırmızı 
kitaba daxil edilmişdir. 
Beləliklə, yuxarıda göstərilmiş faktların, nümunə  və 
statistik rəqəmlərin fonunda ətraf mühitin necə mürəkkəb 
bir sistem olduğunu, bu mürəkkəb sistemdə insanların, 
bütün canlı  və qeyri-canlı  təbiətin adekvat mürəkkəb 
qarşılıqlı münasibətdə olduqlarının və bu prosesləri 
qarşılıqlı  şəkildə  tənzimləyən bir vasitəyə - sosial-siyasi 
instituta böyük ehtiyacın olduğunun dərk edilməsi 
bəşəriyyətin xilası  və  gələcəyi üçün misilsiz əhəmiyyətə 
malikdir. Bu institut kütləvi informasiya vasitələri, 
jurnalistika, daha dəqiq desək, onun bir istiqaməti olan 
ekoloji jurnalistikadır.