a) əməliyyat (ərazi, məkan) bazisi (insan fəaliyyətinin göstəricisi olan istehsal və digər obyektlərin yerləşməsi yeri) kimi o, əmək və digər sosial-iqtisadi fəaliyyət növlərinin ümumi şərti olaraq xidmət edir; b) istehsal vasitəsi (istehsalat gücü); Azərbaycan Respublikasında bütün torpaqlar iki hissəyə bölünür: 1) istifadə olunan (bu və ya digər funksiyanı yerinə yetirən torpaqlar); 2) istifadə olunmayan (bu torpaqlar qanunvericilikdə ehtiyat torpaqları adlanır). İstifadə olunan torpaqlar göstərilən funksiyalardan birini yerinə yetirir.
Məhsuldar qüvvə kimi istifadə olunan torpaqlar, həmin funksiyanı necə yerinə yetirilməsindən asılı olaraq
da bir-birindən fərqlənə bilərlər. Belə ki, kənd təsərrüfatında və meşə təsərrüfatında torpağın məhsuldarlıq
qabiliyyətindən istifadə olunur ki, bu da torpaqların müvafiq kateqoriların hüquqi rejimində müəyyən ümumilik
yaradır.
Bu daha çox özünü meşə təsərrüfatının meşəbərpaetmə sahəsində göstərir, belə ki, bu sahə kənd
təsərrüfatı kimi torpağın becərilməsi, onun gübrələnməsi, əkin və ya səpin, suvarma və s. ilə bağlıdır. Lakin
digər tərəfdən, meşə fondu torpaqlarının əsas hissəsinin fəaliyyətində elə çizgilər mövcuddur ki, bu onları
hüquqi rejiminə görə kənd təsərrüfatında istifadə olunan torpaqlardan fərqləndirir.
Əməliyyat bazisi kimi istifadə olunan torpaqların hüquqi rejimi istehsal vasitəsi kimi istifadə olunan
torpaqların hüquqi rejimindən xeyli fərqlənir. Orada torpağın istifadəsi haqqında normalar azdır. Lakin,
əməliyyat bazisi kimi istifadə olunan torpaqlar müxtəlif cinslidir və vahid kateqoriya əmələ gətirmir. Ümumi
funksiyanın yerinə yetirilməsi çərçivəsində onlar, bu torpaqların müxtəlif kateqoriyalara bölünməsi və onların
hüquqi rejiminin müxtəlifliyini şərtləndirən konkret məqsədli təyinata malik ola bilərlər.
Qüvvədə olan qanunvericilik torpaqların aşağıdakı kateqoriyalarını nəzərdə tutur (Torpaq Məcəlləsi,
maddə 9):
