Dərs vəSAİTİ Azərbaycan Respublikası Təhsil
Reseptiv dilə şərait yaradılması
Yüklə 1,65 Mb.
|
|
Reseptiv dilə şərait yaradılması
Uşaqların başa düşə-düşə qulaq asmağa həvəsləndirilməsi. Əmin olun ki, qeyri-verbal dilinin mənası və niyyəti izah edilmiĢ və baĢa düĢülmüĢdür. Mənanın sizin tərəfinizdən Ģərh edilməsi vasitəsilə bunu icra edin. UĢaqların mənanı digərlərinə çatdırması məqsədilə, qeyri-verbal dildən istifadə etdikləri zaman oyun təĢkil et – məsələn, belə bir pantomimdən istifadə et: «Təsəvvür edin ki, biz döşəməni silirik». Əmin olun ki, verdiyiniz təlimat baĢa düĢülüb, uĢaqdan bu göstəriĢi təkrarlamağı xahiĢ et, yaxud belə bir informasiyanı çatdır: «Mən indicə dedim ki, biz… gedəcəyik. Biz hara gedəcəyik?» Əhvalat danıĢıldığı zaman, elə indicə nəyin oxunduğunu yoxlamaq məqsədilə müxtəlif məqamlarda əl saxlayın. Əhvalat boyu uĢağın verilən məlumatı, yaxud anlayıĢı izləməsinə əmin olmaq üçün sual vermə texnikasından istifadə et. ƏlveriĢli əhvalatları elə Ģəkildə oxu və yenidən oxu ki, uĢaq müvafiq növbəti mərhələdə onu daha yaxĢı anlasın. Hər hansı bir Ģeri oxuyun və uĢaqlıqdan xahiĢ edin ki, gözlərini yumsunlar və zehinlərində Ģeri müvafiq Ģəkillər üzrə təsvir etsinlər. Oxuyub qurtardıqdan sonra onlardan gözlərini açmağı xahiĢ et və uĢaqların təsvir etdikləri Ģəkillər barədə söhbət aç. UĢaqlara verilən Ģifahi informasiyaya müvafiq reaksiya göstərmək iĢində kömək et. Verilən göstəriĢlərə əməl etməkdə çətinlik çəkən uĢaq üçün həmin göstəriĢin yalnız bir hissəsini izah etməkdə sözünə baĢla, məsələn «Mavi topu mənə ver», yaxud «Kitabı dolaba qoy». Sonra müvafiq göstəriĢin növbəti hissəsinə keç. Ģübhəsiz ki, siz hər dəfə göstəriĢin təkrar olunmasını tələb etməlisiniz.
169
Bu göstəriĢləri mahnı Ģəklində oxu və mümkünsə, sözlərə uyğun gələn hərəkətləri icra et. UĢaqdan yanındakı o biri uĢağa göstəriĢ verməyi xahiĢ et. UĢaq yerinə düĢməyən, yaxud mövzu ilə əlaqədar olmayan sual verdikdə, bu sualın yerinə düĢüb düĢməməyini onun özündən soruĢ. «Biz fermadakı heyvanların şəklinə baxırıq. Sənin ay haqqında sualın bununla bağlıdır?» Bəzən uĢağın sualı onun təsəvvüründəki elə bir detalla bağlı olur ki, bu müəllimə aydın olmur. Digər təsadüflərdə isə, sual doğrudan da yerinə düĢmür və siz fürsətdən istifadə edərək, əlveriĢl bir məqam düĢdükdə, uĢağa daha ətraflı suallar verə bilərsiniz. Müəyyən bir iĢi etmək məqsədilə 3-5 pilləli göstəriĢlər verin. Bu məqsədlə bütün materialları hazırlayın və uĢaqdan hər bir mərhələ üzrə müvafiq göstəriĢlərə əməl etməyi xahiĢ edin. UĢaqla yanaĢı əyləĢin, onun qarĢısında Ģəkilli kitab olsun. Əvvəlcə səhifədə verilənlər barədə danıĢ, sonra isə əĢyadakı Ģəkillərin adını xatırladın. Siz bir-bir əĢyaların adını çəkməli və uĢaqdan onu tapmağı tələb etməlisiniz, yaxud hər hansı bir əĢyaya iĢarə etməklə, uĢaqdan onun adını çəkməyi xahiĢ etmələsiniz. Bir uĢaqla, yaxud kisik bir qrupda «Simon deyir» oyunu oynayın. Qaydalar aĢağıdakılardır: uĢağa göstəriĢ verin. UĢaqlar yalnız o halda diqqətlə qulaq asır və əmri yerinə yetirirlər ki, «Simon deyir» sözləri eĢidilsin. Məsələn, «Simon deyir ki, ayağına toxun» o deməkdir ki, buna qulaq asan uĢaqlar belə etməlidirlər. Simon deyir sözləri ildə müĢayiət olunan üç, yaxud dörd belə əmrdən sonra müəllim «Əl çalın» əmrini verməlidir. Bu əmr sehrli sözlərlə müĢayiət olunmur və bu halda uĢaqlar heç nə etmirlər. Bu, əyləncəli öyrətmə oyunu olduğu üçün səhvlərə yol verən uĢaqları kənarlaĢdırmayın.
Qeyri-verbal siqnallar üçün qənaətbəxĢ izahatın, göstəriĢ, yaxud təkrarın yerinə yetirilməsinə əmin olun. Hər hansı mahnının, yaxud Ģerin mətnini nəzərdən keçirmək üçün bəzi uĢaqlara əlavə vaxt ayırmaq lazımdır. UĢaqların mahnı, yaxud Ģerdəki hər bir sətrin axırıncı sözünü təkrarlamasına nail olun. Bu zaman səsiniz və əllərinizlə müvafiq ritmi yaradan. Tərkibində qafiyələr, alliterasiya olan himn, Ģer, barmaq oyunu və mahnılara uĢaqların qulaq asmasını təmin edin. Bütün bu proses zamanı oyundan alınan sevincin bölüĢdürülməsi çox vacib məsələlərdən 170
biridir. Nəyisə oxuduğumuz zaman bunu hərəkətlərinizlə canlandırmağa çalıĢın və bu zaman uĢaqlar da sizi təqlid edəcəklər. Cümlələr daxilindəki sözlərə və sözlər daxilindəki səslərə uĢağın diqqətini cəlb etməklə, söz oyununu təkrar-təkrar həyata keçirin. Məsələn, müəllim soruĢa bilər ki, «Siz bütün qafiyələnən sözləri eĢidirsinizmi?» Səhər görüĢündə məlum olan sözlərdəki baĢlanğıc səsləri buraxmaqla kiçik bir məlumatı yazın. Məsələn, «Sabahınız xeyir, - ğlanlar və ızlar» müəllim bu yolla verilən məlumatda ayrı-ayrı sözləri də buraxa bilər. Sinifdə «Söz lövhəsini» elə Ģəkildə təĢkil etmək olar ki, onlar səhər görüĢündə istifadə edildikdə, asanlıqla bərpa edilə bilsinlər. Yüklə 1,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|