Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət

LÜĞƏVĠ ARXAĠZMLƏR 
Sözün  ifadə  etdiyi  anlayışla  bağlı  olan  əşya  və  hadisənin 
qalması  lakin  ya  sözün  özünün,  ya  da  onun  ancaq  mənasının 
köhnəlməsinə  lüğəvi  arxaizm  deyilir.  Dildə  lüğəvi  arxaizmlər 
əsasən bu və ya başqa anlayışı ifadə edən sözlə bərabər ikinci bir 
sözün əmələ gəlməsi və bunların bir-birini sıxışdırması əsasında 
yaranır.  Məsələn;  hələ  lap  qədim  zamanlarda  çalıb-oxuyan  şəxs 
mənasını bildirmək üçün dilimizdə ozan sözü işlənmişdir: Qolça 
qopuz  götürüb  eldən-elə,  bəydən-bəyə  ozan  gəzər.  Lakin  müəy-

---

 
81 
yən bir vaxtdan sonra bu və ya digər səbəblərlə əlaqədar  olaraq 
aşıq sözü meydana çıxmış və bu söz ozan sözünü istifadədən sal-
mışdır. Beləliklə ozan sözü arxaikləşmişdir. 
 Dilimizdə  sözlərin  arxaikləşməsinin  müxtəlif  təzahürləri 
vardır. Belə ki, bəzi sözlərin özü, bəzi sözlərin isə mənası köhnə-
lir. Buna görə də arxaik sözlər bir-birinin eyni olmayıb müxtəlif 
növlüdür. 
 Azərbaycan dilində lüğəvi arxaizmlərin iki növü vardır: lek-
sik arxaizmlər və semantik arxaizmlər.