Dərs vəsaiti Bakı 2 Müq ə ddim ə
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
XXI əsrin əvvəlləri: Giriş kompliment : «Hörmətini izhar edir» «… aşağıdakıları bildirməkdən şərəf duyur» «… şərəf duyğusu ilə sizə…» Yekun kompliment : «Fürsətdən istifadə edərək, öz ehtiramını bildirir» «Hörmətlə, Cənab …» 32 Муратов Э.Н. Дипломатические документы и дипломатическая переписка на английском языке. М., 2001. 86 «Bir daha öz dərin hörmətini ifadə edir» 33 . Məna nüvəsi Adından da bəlli olduğu kimi, söhbət diplomatik sənədin bəlkə də həcminə görə kiçik olan, lakin əsas məzmununu özündə əks etdirən hissəsindən gedir. Məna nüvəsi üzrə təsnifatı aparmaq şərti olaraq mümkündür, çünki eyni növə aid sənədlər məzmunca müxtəlif, və ə ksinə, məzmunca oxşar olan sənədlər müxtəlif sənəd növlərinə aid ola bilərlər. A.N.Kovalyov təsnifatı aşağıdakı ə sas kateqoriyalar üzrə aparmağı təklif edir: A) təklif ehtiva edən; B) etirazı bəyan edən; C) mümkün cavab addımları barədə xəbərdar edən; D) digər dövlətin yaxud dövlətlərin aksiyasına və ya beynəlxalq hadisəyə dair siyasi yaxud beynəlxalq-hüquqi mövgeyi təsbit edən; 33 http://prezident.gov.az/articles ; Nuriyev S.S., Yusifova S. . Handbook on nternational Relations. Bakı, 2012. 87 E) beynəlxalq əhəmiyyət kəsb edən tədbirlərin keçirildiyi yaxud keçirilməsinin planlaşdırıldığı barədə məlumatlandıran; F) sazişi yaxud əldə olunmuş razılıq səviyyəsini rəsmiləşdirən 34 . Dövlətlərarası münasibətlərdəki qarşılıqlı hörmət, ehtiram, ifadələrdəki ehtiyatlılıq və nəzakətlilik diplomatın gündəlik fəaliyyətində istifadə olunan sənədlərin ə ksəriyyətinin xahiş, təklif ehtiva edən səciyyəli olmasını şə rtləndirir. Təklif yaxud xahiş sətiraltı olaraq yaxud mövcud beynəlxalq vəziyyət və ya ölkələrarası münasibətlərdən çıxış edərək, müxtəlif mənalar daşıya bilər (səhvi etiraf etmə, üzrxaqlıq, rədd edilməsi qəbul edilməyəcək təklif, hətta gizli təzyiq, təhdid), lakin yazılış üslubunda bu, bir o qədər də sezilmir. stənilən halda təkliflə çıxış edən tərəf müsbət cavab almaq üçün (təbii ki, ə gər təklif yalnız təklifvermə xatirinə, müəyyən mövgeyi zahirən nümayiş etdirmək yaxud hansısa digər məqsədləri pərdələmək üçün edilmirsə (məsələn, Rusiyanın Suriyadakı 34 КовалевА.Н. Азбукадипломатии. – М., 1984. С. 85-86. 88 vətəndaş müharibəsinə dair sülh konfransını çağırmaq, Ş imali Koreyanın nüvə proqramına dair danışıqların keçirilməsinə dair təklifləri və s. bu kimi təkliflər real nəticədən daha çox təklif edən tərəflərin özləri üçün müəyyən müsbət beynəlxalq imic yaratmaq məqsədi güdür) məna nüvəsindəki ifadələrin dəqiqliyi və aydınlığına, yanlış şərhlərə səbəb olmamalarına fikir verilməlidir. NÜMUNƏLƏR 1) Tunisin daimi nümayəndəsinin Tərksilah üzrə Komitənin sədrinin adına «Prosedur qaydalarının» 33-35 qaydalarına dair 29 mart 1982 il tarixli verbal nota Cenevrədəki Tunisin daimi nümayəndəliyi Tərksilah üzrə Komitəyə öz hörmətini izhar edir və aşağıdakıları bildirməkdən şərəf duyur: Tunisin nümayəndə heyəti Tərksilah üzrə Komitənin 1982 ildəki ilk sessiyasında nüvə silahına malik olmayan 89 dövlətlərə nüvə silahının tətbiqi yaxud tətbiqi təhlükəsindən təminatlar vermək məqsədi ilə hərtərəfli tərksilah proqramları və effektiv beynəlxalq sazişlər üzrə müvafiq xüsusi işçi qrupların fəaliyyətində iştirak etmək istərdi 35 . 2) 19 sentyabr 1938-ci ildə Çexoslovakiya hökümətinə təqdim edilən ingilis-fransız təklifləri Fransız və britaniya hökümətlərinin nümayəndələri bu gün ümumi vəziyyət haqqında məsləhətləşmələr aparmış və britaniya baş nazirinin cənab Hitlerlə danışıqlarına dair məruzəsini nəzərdən keçirdilər… Hər iki tərəfin nümayəndələri əmindirlər ki, son hadisələrin nəticəsində elə bir vəziyyət yaranıb ki, əsasən sudet almanlarının məskunlaşdığı rayonların Çexoslovakiya dövləti sərhədlərində qalmasının davam etməsi Çexoslovakiyanın özünün və avropa dünyasının maraqlarının təhlükə altına qoyulmadan mümkün deyil. Bu mülahizələrdən irəli gələrək, hər iki hökümət təəssüflə belə 35 МуратовЭ.Н., Göst. əsəri.s. 50-51. 90 bir yekun nəticəyə gəlib ki, qeyd edilən rayonların dərhal alman imperiyasına verilməyəcəyi təqdirdə, sülh və təhlükəsizliyinin, Çexoslovakiyanın həyati maraqlarının effektiv şəkildə təmin edilməsi qeyri-mümkündür… Biz qəbul edirik ki, Çexoslovakiya höküməti dövlətin mövgeyində mühüm dəyişikliklərə səbəb olacaq təklif edilən tədbirlərə razılıq verdiyi təqdirdə, özünün gələcək təhlükəsizliyinə dair müəyyən təminatlar istəməkdə haqlı olacaq… Həm fransız höküməti, həm britaniya höküməti çexoslovakiya hökümətindən sülh naminə nə qədər böyük qurbanlar verilməsi tələb edildiyini anlayırlar. Lakin bu məsələ yalnız Çexoslovakiyanın deyil, bütün Avropanın ümumi məsələsi olduğuna görə, onlar bu məsələnin təminatı üçün lazım olan şərtləri aydın şəkildə açıqlamağı özlərinə borc bildilər. Baş nazir cənab Hitlerlə danışıqları çərşənbə 91 günündən gec olmayaraq, mümkün olarsa, daha da erkən bərpa etməlidir. Buna görə hesab edirik ki, sizdən cavabı mümkün qədər tez verməyi xahiş edə bilərik 36 . 3) Cavab notası sveçdəki Rusiya səfirliyi № 46/N Rusiya Federasiyasının səfirliyi Xarici şlər Nazirliyinə öz hörmətini izhar edir və Rusiya Federasiyası ilə sveç krallığı arasında balıqçılıq sahəsinə dair 11 dekabr 1992 il tarixində Stokholmda imzalanmış Sazişin 10 avqust 1993 il tarixindən qüvvəyə minməsinə dair sveç hökümətinin təklifi barədə məlumatlandıran 9 avqust 1993 il tarixli notanı aldığını təsdiqləməkdən şərəf duyur. Yuxarıda qeyd edilən notadan sveç tərəfinin müvafiq konstitusiya tələblərini yerinə yetirdiyinin məlum olduğunu nəzərə alaraq, Səfirlik Sazişin qüvvəyə minməsinə dair təklif olunan tarixin Rusiya 36 Документы и материалы кануна Второй Мировой Войны. М., 1948. С. 202- 205. 92 Federasiyasının höküməti üçün məqbul olduğu barədə Nazirliyi məlumatlandırır. Fürsətdən istifadə edərək, Rusiya Federasiyasının səfirliyi Xarici işlər Nazirliyinə bir daha öz dərin hörmətini ifadə edir. Stokholm, 10 avqust 1993 il 37 4) ngiltərə Xarici şlər Nazirliyinin SSR -nin Londondakı səlahiyyətli nümayəndəliyinə Notası № C 1935/95/92 Nüsxə Xarici işlər nazirliyi 24 mart 1938 il 37 МуратовЕ .Н.Göst. əsəri.s. 48-49. 93 Zati-aliləri. 22 mart tarixli notama əlavə olaraq aşağıdakıları bildirməkdən şərəf duyuram: Mən 17 mart tarixli nota vasitəsilə tərcüməsini böyük lütfkarlıqla təqdim etdiyiniz M.Litvinovun Moskvada mətbuat nümayəndələri üçün etdiyi bəyanatın mətnini artıq oxuyaraq nəzərdən keçirmişəm. Qeyd edilən bəyanatı SSR hökümətinin hazırkı beynəlxalq məsələlərə dair mövgeyinin təqdimatı hesab etmək olar. Belə hesab edirəm ki, Sovet hökumətinin təklifinin mahiyyəti təcavüzün inkişafının, müharibənin baş vermə təhlükəsinin artmasının mümkün qədə rqarşısını almaq üçün praktiki tədbirlərin müəyyən edilməsi məqsədi ilə maraqlı hökümətlərin müzakirəsinin keçirilməsi üçün təcili tədbirlərin görülməsindən ibarətdir… Lakin mövcud şərtlər çərçivəsində bu konfransı təşkil etmək, yəqin ki, mümkün görünmür. Əlahəzrət hökumətinin rəyinə görə, avropa dövlətlərinin yalnız 94 bir qisminin iştirak edəcəyi və həllolunmamış avropa problemlərinin tənzimlənməsindən daha çox təcavüzə qarşı birgə addımların qəbulu məqsədini güdən konfransın Avropa dünyasının perspektivlərinə müsbət təsir göstərəcəyini əminliklə söyləmək olmaz. Qeyd olunan şərtlər çərçivəsində, Sovet hökumətinə sülhün qorunmasına dair effektiv metodlara dair öz baxışlarını açıqladığına görə minnətdar olmağıma baxmayaraq, təəssüflə bildirməliyəm ki, Əlahəzrət hökuməti M.Litvinovun məlum bəyanatındakı irəli sürülən təkliflərlə tam həcmdə razılaşa bilməz… Zati-alilərinizə dərin ehtiramla Dövlət katibi K.U.Bakster 38 Etiraz ifa edənvəmümkün cavab addımları barədə xəbərdar edən diplomatik sənədlərdən də diplomatik yazışmada kifayətqədər geniş istifadə olunur. Etiraz bir dövlətə yaxud 38 Документы и материалы кануна Второй Мировой Войны. М., 1948. С. 102- 106. 95 bir qrup dövlətə qarşı atılan addım beynəlxalq hüquqa zidd olduğu, dövlətlərarası ünsiyyətin ümumən qəbul edilmiş normaları pozduğu, sülh və təhlükəsizlik üçün təhdid yaratdığı hallarda (etiraz bunun nə dərəcədə həqiqət olub- olmamasından daha çox məsələyə etirazçı-dövlətin yanaşmasına, qiymətləndirməsinə əsaslanır) bildirilir. Bu zaman delikt (hüquq pozuntusu) faktının, yəni etiraz üçün ə sas rolunu oynayan faktın yaxud hadisənin göstərilməsi önəmlidir. Sözsüz ki, etirazda müvafiq ölkələrin də qəbul etdiyi BMT, ATƏT və digər beynəlxalq təşkilatların öhdəliklərinə istinad edilirsə, sənəd daha inandırıcı görünür. Etiraz tipli sənədlər, bir tərəfdən, digər tərəfin tutduğu sözə əməl etməyən insan tək öhdəliklərini icra etməyən bir dövlət kimi beynəlxalq ictimaiyyətə nümayiş etdirmək, həmin dövlətin nüfuzuna təsir etmək məqsədi güdürsə, digər tərəfdən, etirazçı-dövlətin xəbərdaredici atəşi rolunu oynayır və etiraza fikir verilmədiyi halda atılacaq addımların, baş verəcək hadisələrin məsuliyyətinin bir hissəsinin etiraza məhəl qoymayan dövlət yaxud dövlət qruplarının, bir hissəsinin isə müvafiq nəzarət, təsir 96 mexanizmlərindən istifadə etməyən beynəlxalq ictimaiyyətin üzərinə düşəcəyi barədə məlumat verir. Ölkənin nüfuzu, beynəlxalq imici nöqteyi- nəzərindən etiraz xarakterli sənədlərdən çox tez-tez, hər bir kiçik hadisə zamanı istifadə etmək məqsədəuyğun hesab edilmir. Bu həmin etirazların beynəlxalq ictimaiyyətə, qarşı tərəfə təsir gücünü azaltmış olur. Həmçinin etiraz nəzərə alınmadıqda, onu dəfələrlə təkrarlamaq da eyni nəticəyə gətirib çıxarır. Söz əməllə təsdiqlənmədikdə, dövlətin öz milli maraqlarını qorumaq iqtidarında olması şübhə altına alınır və digər dövlətləri də, tərəfləri də etirazçı-dövlətə qarşı daha «sərbəst» davranmağa «şirnikləndirir». NÜMUNƏLƏR 1) Azərbaycanın Rusiyadakı səfirliyi Rusiya Dövlət Dumasının MDB şləri vəHəmvətənlərlə Əlaqələr üzrə Komitəsi sədrinin birinci müavini K.Zatulinin rəhbərlik etdiyi MDB ölkələri nstitutunun «Kosovodan sonra: tanınmamış ölkələrin birliyi tanınmaq yolunda» adlı martın 97 28-də Moskvada keçirdiyi beynəlxalq konfransla əlaqədar Rusiya Federasiyasının Xarici şlər Nazirliyinə özetirazını bildirib. Qeyd edək ki, həmin konfransda Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərində fəaliyyət göstərən qeyri-qanuni rejimini nümayəndələri, eləcə də Rusiya hakimiyyət orqanlarının təmsilçiləri də iştirak ediblər. Nazirliyə təqdim olunan etiraz notasında deyilir ki, Azərbaycanın işğal edilmiş ərazilərində fəaliyyət göstərən qondarma rejimin nümayəndələrinin də konfransa dəvət olunması yolverilməzdir. Rusiya Federasiyası Konstitusiyasına görə, qanunvericilik hakimiyyəti orqanının nümayəndəsi, parlamentin MDB məsələləri üzrə komitə sədrinin birinci müavini K.Zatulinin öz qanunsuz fəaliyyətindən əl çəkməməsi qəbuledilməzdir. Səfirlik Rusiya Xarici şlər Nazirliyinin və Moskva hökuməti nümayəndələrinin konfransa dəvət olunmalarını Azərbaycanla Rusiya arasında təşəkkül tapmış, habelə imzаlanmış müqavilə və digər siyasi- hüquqi sənədlərdə əks etdirilmiş strateji əməkdaşlıq 98 münasibətlərinin ruhuna cavab vermədiyini açıq bəyan edir. SəfirlikRusiyaXarici ş lərNazirliyindənkonfransınkeçirilməsiilə ə laqədarizahatverməsinivə gələcəkdə bucürhallarayolverilməməsiniistəyib 39 . 2) ran slamRespublikasınınAzərbaycanRespublikasındakı səfiriMəhəmmədbağırBəhramiAzərbaycanRespublikas ınınXarici şlərNazirliyinə dəvətolunmuşdur, 11 avqust 2011-ciil 39 http://deyerler.org/new/ru/print:page,1,7819-ibm-podarila-armii-ssha- jelektronnyjj-perevodchik.html 99 ran slamRespublikasınınsəfiriniqəbuledənXarici ş lərNazirininmüavinicənabN.HüseynovonaAzərbaycantər ə fininetiraznotasını təqdimetmişdir. Xarici şlər Nazirliyinin Notasında ran rəsmisinin bu cür məsuliyyətsiz iftiralarına qəti etiraz bildirilir və ran mətbuatında Azərbaycan Respublikası xalqına və dövlətinə qarşı yönəldilmiş, milli mənafeyi və təhlükəsizliyinə zidd məlumatların yayımlanmasının, dövlətimizin daxili və xarici siyasətinin təhrif olunmasının ölkələrimiz arasında yaranmış dostluq və qarşılıqlı anlaşma və öhdəliklərlə ziddiyyət təşkil etdiyi vurğulanır. Azərbaycan Respublikasının Xarici şlər Nazirliyi ran tərəfindən Azərbaycana qarşı qərəzli bəyanatların verilməsinin qarşısının alınması və bu kimi addımların bir daha təkrar olunmaması istiqamətində ran slam Respublikası tərəfindən qısa müddət ərzində müvafiq tədbirlərin görülməsini və sözügedən məsələyə aydınlıq gətirilməsini tələb etmişdir 40 . 40 http://mfa.gov.az/index.php?options=news&id=13&news_id=211 100 3) Azərbaycanın Argentinadakı Səfirliyi Uruqvay Respublikasının Xarici şlər Nazirliyinə etiraz notası göndərmişdir Azərbaycan Respublikasının Argentinadakı Səfirliyi (eyni zamanda Uruqvay Respublikasında akkreditə olunmuşdur) Uruqvay Nümayəndələr Palatasının sədrinin rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyətinin Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş Azərbaycan ərazilərinə səfəri ilə əlaqədar Uruqvay Respublikasının Xarici şlər Nazirliyinə etiraz notası göndərmişdir. Notada uruqvaylı parlamentarilərin bu səfərinin qeyri- qanuni olduğu bildirilmiş və onların səfər zamanı keçirdikləri görüşlərin və açıqlamaların Azərbaycanın suverenliyinə, ərazi bütövlüyünə və beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərinin toxunulmazlığına qarşı hörmətsizlik olduğu vurğulanmışdır. Həmçinin qeyd 101 edilmişdir ki, məsuliyyətsizlik və etinasizlıq nümayiş etdirən bu qanunsuz səfər münaqişənin sülh yolu ilə həlli prosesinə xələl gətirir. Notada bildirilmişdir ki, səfərdən öncə Azərbaycan Respublikasının səfiri və Uruqvay Nümayəndələr Palatasının sədri Xorxe Orriko arasında keçirilmiş görüşdə Uruqvay Nümayəndələr Palatasının sədri Azərbaycan səfirini əmin etmişdir ki, regiona səfəri zamanı Azərbaycanın işğal altındakı ərazilərinə səfər etməyəcəkdir. Səfirlik bir daha Uruqvay tərəfinə xatırlatmışdır ki, Ermənistanın Azərbaycana qarşı hərbi təcavüzü nəticəsində Azərbaycanın torpaqlarının 20%, o cümlədən Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ regionu və onun ə trafındakı 7 rayon Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş, 1 milyona yaxın azərbaycanlı etnik təmizləməyə məruz qalaraq qaçqın və məcburi köçkün vəziyyətinə düşmüş və Ermənistan tərəfindən Azərbaycanın işğal olunmuş ə razilərindəki bütün tarixi və mədəni irs dağıdılmış və məhv edilmişdir. BMT-nin Təhlükəsizlik Şurası 822, 853, 102 874, 884 saylı, Baş Assambleyası isə 62/243 saylı qətnamələrlə Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri çərçivəsində suverenliyi və ərazi bütövlüyünü dəstəkləmiş və Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycanın bütün işğal olunmuş ərazilərindən tamamilə və qeyd-şərtsiz çıxarılmasını, azərbaycanlı məcburi köçkünlərin öz doğma yuvalarına qaytarılmasını tələb etmişdir. Bu mövqe bir sıra beynəlxalq və regional təşkilatların, o cümlədən ATƏT, Avropa Şurası Parlament Assambleyasının, Avropa Parlamenti, slam Ə məkdaşlıq Təşkilatı, NATO, Qoşulmama Hərəkatının qəbul etdikləri çoxsaylı qətnamə və sənədlərdə də öz ə ksini tapmışdır. Qeyd olunanları nəzərə alaraq, Səfirlik Uruqvay Xarici ş lər Nazirliyindən baş vermiş insidentin araşdırılmasını və məsələyə münasibət bildirilməsini xahiş etmişdir 41 . 4) 41 http://mfa.gov.az/index.php?options=news&id=13&news_id=1147 103 Azərbaycan rana cavab notası təqdim edib. Bu barədə Trend-ə Azərbaycan Xarici şlər Nazirliyinin mətbuat katibi Elman Abdullayev bildirib. Abdullayev deyib ki, cavab notasında Güney Azərbaycan Milli Azadlıq Cəbhəsinin (GAMAC) təşkilatçılığı ilə martın 30-da Bakıda "Çağdaş Güney Azərbaycanın sabahı" mövzusunda keçirilən konfransda səsləndirilən fikirlərin Azərbaycan dövlətinin mövqeyini ə ks etdirmədiyi qeyd olunub. "Azərbaycan hər zaman bəyan etdiyi kimi, ranla ikitərəfli münasibətləri dostluq və qarşılıqlı anlaşma şə klində davam etdirir və bu münasibətlərin möhkəmləndirilməsi üzrə səyləri aparılır. Eyni zamanda, Azərbaycan ranla münasibətlərinə mehriban qonşuluq prizmasından baxır və Azərbaycan- ran münasibətlərinin bütövlükdə regionun inkişafına xidmət etdiyinə inanır", - cavab notasında deyilir. Qeyd edək ki, ran Güney Azərbaycan Milli Azadlıq Cəbhəsinin təşkilatçılığı ilə martın 30-da Bakıda "Çağdaş 104 Güney Azərbaycanın sabahı" mövzusunda konfransın keçirilməsinə etiraz olaraq Azərbaycana nota vermişdi 42 . Bütün düplomatik sənədlərin bu və ya digər şəkildə dövlətin mövgeyini təsbit etdiyini vurğulayan A.N.Kovalyov bölgüdə ayrıca yer ayırdığı kateqoriyaya heç bir diplomatik addımı (təklif, etiraz) ehtiva etməyən, ümumi razılığı, dəstəyi, xəbərdarlığı (mümkün cavab addımlarını bilavasitə qeyd etmədən) yaxud inkarı əks etdirən, dövlətin beynəlxalq-hüquqi mövgeyini təsbit Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|