Dərs vəsaiti Bakı 2 Müq ə ddim ə
Yüklə 2,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- - Bir-iki xırda qrammatik s əhvl ər buraxılıb: 1. «otur öz yerind ə» bir yerd ə yazılmır; 2. «qara meymun» ifad əsini Böyük h
|
Tənəffüs MG MO-nun (Beynəlxalq münasibətlər nstitutu) tələbəsinə imtahanda sual verilir: - Atlantik okeanda bizim sualtı qayığımız Afrika ölkələrinin birinin ticarət gəmisini batırdı. Siz həmin ölkənin etiraz notasına cavab yazmalısınız. Yarımsaatdan sonra professor tələbənin cavabını oxuyur: - Ümumən hər şey düzgündür, əsl sovet diplomatiyası üslubunda yazılıb. Dörd. - Bəs hər şey düzgündürsə, niyə «dörd»? 18 http://azcongress.info/cat/67-aprel-2009/3959-2009_4_33 42 - Bir-iki xırda qrammatik səhvlər buraxılıb: 1. «otur öz yerində» bir yerdə yazılmır; 2. «qara meymun» ifadəsini Böyük hərflə yazmaq lazımdır: hər-halda prezidentə müraciət edirsiniz! Beynəlxalq münasibətlər sistemi formalaşdıqca, daha çox ölkələri əhatə etdikcə, qloballaşma prosesi, elmi- texnoloji inkişaf sürətini artırdıqca, diplomatik fəaliyyətin bir növü olan diplomatik yazışma da beynəlmilləşir və bəzi kiçik fərqləri istisna etməklə, sənədlər, məktublar eyni texnologiyanın istifadə olunması ilə tərtib edilirlər. Şə ffaflıq əsrində diplomatik yazışmanın bir çox sənədləri istər-istəməz geniş oxucu dairəsinə əlinə düşür. Diplomat nəinki rəsmi sənədlərin, şəxsi məktublarının, sosial şə bəkələrdəki qeydlərinin yazılmasına diqqqət yetirməli olur, çünki təsadüfən, zarafatla yazılan bir söz, atmaca sonradan diplomatik skandala səbəb ola bilər. Maraqlıdır 1) XIX əsrin sonlarında ABŞ- span münasibətləri 43 kifayət qədər gərgin idi. Gec-tez müharibənin baş verəcəyəni siyasi dairələr dərk edirdi. Müharibənin başlanması arzusunda olan qüvvələr istənilən təxribata əl atırdılar. Belə bir şəraitdə yerli amerika qəzetlərinin birində oğurluq yolu ilə edilmiş spaniyanın ABŞ-dakı səfiri Düpui de Lomanın Amerika prezidenti Mak-Kinli barədə xoşagəlməz ifadələr işlətdiyi şəxsi məktub çap edilir. Çapdan dərhal sonra səfir istefa ərizəsini təqdim edir və ispan höküməti rəsmi ABŞ-ın etirazı hələ Madridə çatmamış, istefanı qəbul edir 19 . 2) 2013-cu ilin aprel ayında Argentinanın yerli nəşrlərindən biri Uruqvay prezidentinin audioçıxışının mətnini çap edir. Rəsmi görüşün bitdiyi üçün rahat danışa biləcəyini güman edən prezident Xose Muxika mikrofonun hələ də işlədiyini unudaraq köməkçilərindən birinə «Bu qoca ifritə əvvəlki çəpgözdən də betərdir» - deyə bildirir. Çəpgöz dedikdə, Argentinanın mərhum prezidenti Nestor Kirşner, qoca ifritə adı altında Nestorun həyat yoldaşı, hazırkı Argentina prezidenti Kristina Kirşner nəzərdə 19 www.BiblioFond.ru/view.aspx?id=23751 44 tutulurdu. Uruqvay prezidenti Muxika həmkarına açıq məktubla üzrxaqlıq etsə də, qarşı tərəf hələ də baş vermiş skandala öz münasibətini açıqlamayıb 20 . Bütün bunlar diplomatik yazışmada standartlaşdırma, unifikasiya və trafaretləşdirmə səviyyəsinin günbəgün artmasına səbəb olur. Standartlaşdırma dedikdə, informasiya mübadiləsinin səmərəli üsullarının təminatı məqsədi ilə sənədlərə qarşı sürülən vahid norma və qaydaların təsbiti başa düşülür. Bir sözlə, eyni tipli obyektlərin tutuşdurulması zamanı ilkin olaraq qəbul edilən standartın, nümunənin, etalonun təsbiti, sənədlərə qarşı vahid ölçülər, formalar, qaydalar və tələblərin tətbiqindən gedir. Tarixi inkişafın nəticəsi olaraq sənədin yalnız ən funksional xassələri qorunub saxlanmış və yayılmışdı. Diplomatik yazışmaya gəldikdə, söhbət əksəriyyəti rəsmi-işgüzar və bir qismi daha çox diplomatik sahədə istifadə olunan sözlər, dayanıqlı söz birləşmələri, qrammatik forma və cümlə quruluşlarından gedir. Məsələn, «nəzərdə tutulduğu 20 http://www.rosbalt.ru/main/2013/04/12/1117241.html 45 kimi», «məqsədəmüvafiq hesab edilə bilər», «məlumat üçün qeyd edək ki», «cavab olaraq bildirir ki» və s. Rəsmi- işguzar ünsiyyətdə onlar nə qədər yerində görsənsələr də, adi məişətdə yaxud ədəbi üslubda bir o qədər qəribə, bəzən komik də görünürlər. Həyətdəki yeniyetmələrin mübahisə zamanı bir-birinə «Sizə ərz etmək istəyirəm ki, siz səhv edirsiniz!» deməyini təsəvvür etmək olarmı?! Dəfələrlə təkrarlanan vəziyyətlərin eyni tipdə olması həyatın reallığından kağız üzərinə də köçür və standart ifadələrdə əks olunur. Bu prosesə unifikasiya deyilir. Sənədlərin unifikasiyası zamanı aşağıdakı prinsiplərə riayət etmək lazımdır: 1) Mətndə vəziyyətin (sosial, ictimai, beynəlxalq və s.) məzmununun obyektiv şəkildə əks etdirilməsi; 2) nformasiyanın tərkibi və sənədin növü arasında müvafiqliyə ciddi riayət edilməsi; 3) Uzun illərin təcrübəsinin sınağından keçərək seçilmiş dayanıqlı ifadələrin, söz birləşmələrinin, cümlə modellərinin dil düsturlarından istifadə. Faktiki olaraq, unifikasiya standartlaşdırma ilə 46 üzvü bağlıdır və çox vaxt standartlaşdırmanın bir metodu kimi də qəbul edilir. Unifikasiya zamanı mövzular yaxud vəziyyətlərə müvafiq müəyyən modellər üzrə cümlənin qurulması qaydalarının təsbiti və tətbiqi baş verir. Məsələn, diplomatik yazışmada milli bayramla əlaqədar təbrik (və ya matəm, başsağlıqları) teleqramları yaxud dəvət (xahiş, təklif və s.) notaları unifikasiya metodunun tətbiqi ilə tərtib edilirlər. Nəhayət, standartlaşdırma və unifikasiya trafaretləşdirmə – konkret vəziyyətdən asılı olaraq, dəyişən məlumatlarla doldurulması mümkün olan boşluqlara malik mətn şəklində informasiyanın təsbiti ilə tamamlanır. Diplomatik yazışmada mütləq trafaretləşdirmə müşahidə olunmasa da, kifayət qədər önəmli yer tutur. Rəsmi-işgüzar stildə trafaretləşdirmə aşağıdakı üstünlüklərə nail olmaq imkanı verir: 1) Sənədin tərtib edilməsini 9 dəfədən çox sürətləndirir və bununla da əmək xərclərinin həcmini azaltmış olur; 47 2) Trafaret sənədlərdə ümumi informasiyanın 1/3 artıq hazır şəkildə olur; 3) Trafaret sənədlərdə ifadəetmənin ardıcıllığına (sözlərin qaydalarla düzülüşünə) riayət edilir. Standartlaşdırma, unifikasiya və trafaretləşdirmə istənilən rəsmi-işgüzar fəaliyyətin ayrılmaz bir parçasına çevrilib, işin sürətlənməsi və asanlaşmasında, həm də müəyyən mənada bürokratik uzatmaların azalmasında da mühüm rola malikdir. Əslində biz gündəlik həyatımızda rəsmi qurum və idarələrlə ünsiyyət zamanı bunun bariz şahidi oluruq və qeyd etdiyimiz üsulların istifadəsi ilə hazırlanan sənədlərə, blanklara çox rast gəlirik: dünyaya gəldimiz andan (doğum evindəki sənədləşmə) ömrümüzün son anına qədər. Bu mənada diplomatik yazışmada yuxarıdakı prosedur eyni formada aparılır, lakin, sözsüz ki, öz peşəkar sahəsinə, standart vəziyyət və hallara müvafiq olaraq. 48 Rəsmi-işgüzar sənəd şablonlarının nümunələri 49 50 51 52 Эерб Азярбайжан Республикасы Сяфирлийи Тарих Щюрмятли жянаб Назир ……………… öz hörmətini izhar edir və aşağıdakıları bildirməkdən şərəf duyur: ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………………… ……………………… ……. fürsətdən istifadə edərək, bir daha öz ehtiramını bildirir. ИМЗА Азярбайжан Республикасынын Сяфири Зати-алиляри Жянаб (ад сойад) Харижи ишляр назириня (дювлят вя онун пайтахтынын там ады) 53 YOXLAMA SUALLAR: 1. “Stil” sözünün etimologiyasını avə müasir dövrdəki mənasını açıqlayın. 2. Rəsmi-işgüzar üslubun cizgilərini qeyd edin. 3. Böyük Britaniyada tətbiq edilən “5C” prinisipi nədən ibarətdir? 4. Diplomat olmaqla yanaşı digər yazı üslubuna sahib olan tarixi şəxsiyyətləri tanıyırsınızmı? 5. “Standartlaşdırma” anlayışının məzmununu açıqlayın. 6. Unifikasiyanın prinsipləri nədən ibarətdir? 7. “Trafaret” anlayışının mənasını bilirisnizmi? Misallar gətirin. 54 4. Diplomatik sənədlərin təsnifatı Sənəd (dokument – latın dilindən tərcümədə «şahidlik», «sübut» deməkdir) anlayışını müasir elm «üzərində zaman və məkanda ötürülməsini nəzərdə tutan informasiyanın yazıldığı verilənlərin maddi daşıyıcısı» başa düşülür 21 . Diplomatik sənədlərə xarici işlər nazirliyi və dövlət hakimiyyətinin ali orqanlarının beynəlxalq arenada idarəetmə fəaliyyətinin nəticəsində əmələ gələn sənədlər aid edilir. Onları aşağıdakı qruplara bölürlər: 1) Qurumdaxili diplomatik sənədlər (sənədi göndərənlə ünvan sahibi eyni qurumun nümayəndələridir) ; 2) Diplomatik yazışma (sənədi göndərənlə ünvan sahibi ayrı-ayrı dövlətlərin təmsilçiləridir); 3) Beynəlxalq hüquqi aktlar Qurumdaxili diplomatik sənədlərə xarici işlər nazirliyi (mərkəz) və xarici ölkələrdəki yaxud beynəlxalq təşkilatlar yanındakı diplomatik nümayəndəliklər, yaxud bir ölkənin müxtəlif dövlətlərdə yerləşən iki və ya daha çox 21 http://dic.academic.ru/dic.nsf/lower/14556 55 nümayəndəlikləri arasında (məsələn, Azərbaycan Respublikasının Hindistan və Çindəki səfirlikləri arasında) informasiya mübadiləsinin həyata keçirilməsi vasitəsi kimi çıxış edən sənədlər aid edilir. Daxili yazışmanın əsas hissəsini gündəlik məlumat-arayış səciyyəli materiallar, siyasi məktublar, hesabatlar, şifrlənmiş teleqramlar, konsulluq məsələləri üzrə yazışmalar, danışıqların, söhbətlərin yazısı, siyasi xarakteristikalar, X N-nin sorğuna cavablar və s. təşkil edir. Bilavasitə diplomatik yazışmanı (təsnifat zamanı onları bəzən xarici yazışma sənədləri adlandırırlar) dövlətlər arasında rəsmi yazılı münasibətləri həyata keçirməkdə istifadə olunan və dövlətin beynəlxalq həyatın bu və ya digər məsələsi üzrə mövgeyini əks etdirən sənədlər kompleksi təşkil edir. Bu qrup sənədlərə notalar, bəyanatlar, şəxsi məktublar, memorandumlar, kommünike və s. aiddir. Qeyd edək ki, formal olaraq, Azərbaycan Respublikasının X N xarici dövlətlərin diplomatik nümayəndəlikləri ilə və Azərbaycanın xaricdəki diplomatik 56 nümayəndəlikləri yerli X N qurumları ilə yazışmanı doğma dildə aparmaq hüququna malikdirlər. Lakin praktikada bu cür yanaşma, sənədi alan tərəfdə düzgün və dəqiq tərcüməyə dair çətinliklər, son nəticədə sənəddə əks olunan məsələlərə münasibəti ifadəetmədə vaxt itkisinə səbəb ola bilər. Və bir qayda olaraq, məsələ aşağıdakı formaların biri seçilərək həll edilir: 1) Xarici işlər nazirliyi yaxud səfirliklə əldə olunmuş razılıq əsasında yazışma üçüncü dildə aparılır; 2) Yazışma rəsmi yerli dildə aparılır, lakin hər sənədə onun qeyri-rəsmi tərcüməsi əlavə olunur. Beynəlxalq hüquqi aktları dövlətlərin beynəlxalq hüquqla tənzimlənən bu və ya digər məsələlər üzrə ikitərəfli və ya çoxtərəfli münasibətlərini təsbit edən sənədlər təşkil edir. Bu sənədlərə əsasən, tərəflər müəyyən hüquqlar əldə edir və öz üzərinə müəyyən öhdəliklər götürürlər. Beynəlxalq hüquqi aktlar sənədlərinin formaları beynəlxalq hüquq normaları, yaxud beynəlxalq praktikada ümumən qəbul edilmiş qaydalar və ənənələr, və ya danışıqlar aparan tərəflərin ümumi razılığı əsasında 57 müəyyən edilir. Adətən bu cür sənədlər bir neçə dildə (razılığa gələn tərəflərin sayına uyğun) hazırlanır və ayrı- ayrı dildəki sənədlərin əsilləri autentik (eyni orijinallıq səviyyəli) sayılır. Ümumi parametrlər üzrə rəsmi-işgüzar sənədlərin bir qrupu olaraq diplomatik sənədlərin müxtəlif təsnifatlarını aparmaq olar: A) nformasiyanın mənbəyi üzrə: 1) ilkin sənədlər – xarici siyasi qurum əməkdaşlarının ətraf reallıq faktlarını bilavasitə qəbuletmələrinin əsasında əldə olunanlar; 2) ikinci dərəcəli sənədlər – ilkin sənədlərdə əks olunan informasiyanın emalının nəticələrini ehtiva edənlər; 3) qarışıq, yəni il iki tip sənədlərinə əlamətlərini daşıyan sənədlər. B) Sənədin statusuna görə: 1) rəsmi sənədlər – müəyyən edilmiş qaydalar əsasında tərtib və təsdiq edilmiş, hüquqi və ya fiziki şəxs tərəfindən hazırlanmış; 58 2) yarımrəsmi sənədlər – bir qayda olaraq, vəzifəli şəxsin adından tanış rəsmi şəxslərə şəxsi kömək və ya minnətdarlıqla (məsələn, dəvətə görə, və ya dəstək üçün müraciət) bağlı hallarda, yaxud bu və ya digər səbəbdən rəsmi şəkildə qoyuluşu arzuolunmayan məsələlər üzrə göndərilən sənədlərdir. Bu cür sənədlər beynəlxalq subyektin rəsmi mövgeyini əks etdirməsələr də, beynəlxalq arenada kontaktların qurulması və möhkəmlənməsində ə həmiyyət kəsb edirlər. 3) Qeyri-rəsmi sənədlər – gündəlik fəaliyyət prosesində, xarici siyasi qurumun informasiya ehtiyaclarını ödəmək üçün istifadə olunan, yaxud beynəlxalq fəaliyyət subyektinin qeyri-rəsmi kanallar vasitəsilə göndərdiyi və aldığı sənədlər. Bu tip sənədlər hüquqi qüvvəyə malik olmasalar da, böyük əhəmiyyət kəsb edirlər: çox vaxt məhz bu tip sənədlərdə həlledici qərarların çıxarılması və qəbulu üçün önəmli informasiya əks olunur. Qeyri-rəsmi sənədlərə mərkəzin xaricdəki diplomatik nümayəndəliklərinə göndərdiyi informasiya materialları, diplomatik nümayəndəliklərin çalışdıqları ölkədəki vəziyyətə dair 59 mərkəzə ünvanladıqları arayışlar, rəsmi şəxslərlə şəxsi söhbətlərin nəticəsində hazırlanan sənədlər və s. aid edilir. C) Fəaliyyət subyektinə dair hərəkət istiqaməti üzrə: 1) daxil olan sənədlər – icraçılardan adresata çatan sənədlər; 2) çıxarılan sənədlər – adresatın icraçılara göndərdiyi sənədlər; 3) daxili sənədlər – onu hazırlayan təşkilatda kənara çıxmayan, qurumdaxidi dövr edən və hər-hansı ünvana göndərilməsi nəzərdə tutulmayan sənədlər. Ç) Sənədin hazırlanması mərhələləri üzrə: 1) əsli, orijinal – rəsmi sənədin birinci yaxud tək nüsxəsi. Bir çox hallarda orijinalın yaradılmasi öncə qaralama, yəni sənədin ilkin redaktədə işçi variantının hazırlanması mərhələsindən keçir; 2) surəti – orijinalın məlumatını və onun bütün xarici ə lamətlərini tam yaxud qismən əks etdirən, hüquqi qüvvəyə malik olmayan sənəd. D) Tanışlığa məhdudluq səviyyəsi üzrə: 60 1) açıq sənədlər – istənilən istifadəçi üçün açıq olan informasiyanı əks etdirən sənədlər; 2) tanışlıq imkanı məhdudlaşdırılan sənədlər – məxfi informasiyanı əks etdirən sənədlər. Bu cür sənədlər ş ifrlənmiş teleqramla diplomatik kuryer vasitəsilə yaxud məxfi kanallar vasitəsilə çatdırılır. Yuxarıda sadalananlar arasından xüsusilə bilavasitə diplomatik yazışmaya – xarici yazışma sənədləri üzərində dayanmaq istərdim, çünki onlara qarşı tələblər diplomatik sənədlərin digər meyarlar üzrə təsnifatlarda yerinin müəyyənləşdirilməsində mühüm rol oynayırlar. Rəsmi sənədlərin böyük əksəriyyətini xarici yazışma sənədləri təşkil edir. Müvafiq qaydalara uyğun olaraq hazırlanan bu qrup sənədlərin məntləri üçün ehtiyatlılıq, təmkinlilik, xüsusi termin və ifadələri bilmə, yerli adətləri və qaydaları bilmə xasdır. Onlar daha böyük oxucular dairəsi, çox vaxt ictimaiyyət üçün nəzərdə tutulduqları üçün onlarla tanışlıqda xüsusi bir məhdudiyyətlər qoyulmur. fadələr, cümlə quruluşları, verilən məna və siqnallar dəfələrlə yoxlanılır. Sənədin 61 açıqlığı guman olduğundan artıq olsa belə, vəziyyətdən çıxmaq, vurulan zərəri tələfiyyə etmək nisbətən asandır (təbii ki, xarici yazışmada daha az istifadə olunan yarımrəsmi və qeyri-rəsmi yazışma sənədlərinə bura aid etmək olmaz). Qurumdaxili yazışmada tanışlığa məhdudluq səviyyəsi xeyli yüksədir və bu, ilk növbədə sənədlərin xüsusiyyətləri və onlara qarşı qoyulan tələblərdən irəli gəlir. Eyni xarici siyasət xəttini yürüdən, eyni xarici qurumun müxtəlif qollarını təmsil edən şəxslər arasında yazışma zamanı xüsusi ehtiyatlılığa, təmtəraqlığa ehtiyac yoxdur. Fikir, məlumat yığcam, lakonik, aydın və dəqiq ifadə edilməlidir. Əsas məsələ ətrafında söz «oyunları» da lazım deyil, əksinə, birmənalılıq təqdir edilir. Aydındır ki, yerli şərait, siyasi xadimlər və s. haqqında mərkəzə məlumat verən, öz qiymətləndirmələri, proqnoz və təkliflərini təqdim edən səfirliklərin, yaxud konkret, aydın və bəzən qarşı tərəfin, və ya beynəlxalq ictimaiyyətin birmənalı qarşılamayacağı tapşırığı verən mərkəzin sənədləri məxfilik qrifi daşıyırlar. Onların ictimaiyyətə 62 aşkar edilməsi çox vaxt diplomatik skandallara, hətta iki və ya daha çoxtərəfli münasibətlərin tamamilə soyuqlaşmasına gətirib çıxara bilər. Maraqlıdır Son dövrlərin diplomatik sənədlərlə bağlı ən böyük skandalı, şübhəsiz, Vikiliks lahiyəsi ilə bağlıdır. Qeyd edilən beynəlxalq sosial şəbəkə lahiyəsi əsas məqsədi olaraq informasiyanın sızması nəticəsində aşkar olunan sənədlərin təhlili və izlənilməyən nəşri elan edilib. stənilən şə xs anonim mənbə qismində çıxış edə bilər. lk sədası ABŞ-ın hərbi kəşfiyyat xarakterli sənədlərin saytda verilməsi ilə bağlı olsa da, bizə aid məsələ bir neçə ay sonra baş verdi: 2010-cu ildə noyabr ayının sonlarında saytda ABŞ-ın 250 minə yaxın məxfi, daxili diplomatik yazışmanın sənədləri yerləşdirildi. Mərkəzi serverdən sızan materiallarda nəinki ABŞ diplomatlarının, hətta xarici liderlərin, partiya rəhbərlərinin və s. bir-birləri yaxud qonşu siyasi xadimlər haqqında onlara açıqladığı (və heç də həmişə çox müsbət 63 olmayan) fikirlər də öz əksini tapır. Sənədlərdən bəzi parçalara nəzər salaq: 1) «The Quardian» qəzeti məxfi məktublardan məlum etdi: a) Səüdiyyə Ərəbistan liderləri gizli şəkildə ABŞ hakimiyyətindən rana nüvə zərbəsi vurmasını istəyirlərmiş; b) Rusiya hakimiyyətinin mütəşəkkil cinayətkarlıqla əlaqələri varmış; c)ABŞ-ın KXDR-ın süqutundan sonra vahid Koreya dövləti yaratmaq planları mövcuddur. 2) Beynəlxalq ictimaiyyəti ayrı-ayrı siyasi xadimlərin, diplomatların tərəfdaşları haqqında söylədikləri fikirlər daha böyük marağa səbəb oldu. 64 Sənədlərdə Putin alfa-erkək (orijinalda alfa- dog)adlandırılır və avtoritar idarə üsullarına görə Silvio Berluskoni ilə müqayisə edilir. ABŞ-ın Dövlət Departamentinin həmin dövrdəki rəhbəri Xillari Klintonun Argentinanın prezidenti Kristina Kirşneri prezident seçilməsi ilə bağlı təbrik etdiyi an eyni vaxtlarda Buenos- Ayresdəki əməkdaşlarına prezidentin ruhi sağlamlığına dair sorğu göndərir. Saytda həmçinin Azərbaycan Respublikasının prezidenti lham Əliyevin o dövrdəki rus həmkarı Dmitri Medvedevin yüksək vəzifəli rus məmurları arasında liderlik nüfuzuna malik olmaması haqqında fikirləri də verilmişdi.Təbii ki, rəsmi şəkildə bu məlumat inkar edildi, hərçənd reallıq bu fikirlərin düzgünlüyünü sübut etdi və D.Medvedevin Rusiyanın mütərəqqi lideri olacağına ümid bəsləyənlərin arzularının neçə puç olduğunun biz hamımız şahidi olduq 22 . 22 http://www.warandpeace.ru/ru/news/view/53260/ , http://lenta.ru/news/2010/11/28/leakit/ , http://ruleaks.net/ və s. 65 ABŞ administrasiyası Vikiliksin saytında sənədlərin yerləşdirilməsini ABŞ-ın xarici siyasəti və milli təhlükəsizliyinə zərbə vurduğunu bəyan etdi. Fikirləri səslənən bir çox siyasi xadimlər yazdıqlarını yaxud məxfi söhbətdə bildirdiklərini dönə-dönə inkar etsələr də, beynəlxalq ictimaiyyət bunlara bir o qədər inanmış görünmür və Vikiliksin səbəb olduğu diplomatik skandalırn bir sox siyasi xadim və diplomatların nüfuzana bərpaedilməz zərər vurduğunu söyləmək olar. Bəzi ekspertlər və tədqiqatçılar məxfi məlumatların aşkarlanmasını müsbət dəyərləndirir və baş verənlərin müasir diplomatiyanı daha açıq olmağa vadar edəcəyini bildirirlər. Lakin unutmaq olmaz ki, məxfilik bir çox hallarda diplomatik fəaliyyətin uğurluluğun ə sas şə rtlərindən biridir (xüsusən münaqişəli vəziyyətlərdə danışıqların aparıldığı hallarda) və ona daima ehtiyac olacaq. Adi gündəlik həyatımızda da biz dəfələrlə evdə başqaları haqqında öz fikir və mülahizələrimiz açıq şəkildə ifadə edirik və bu normaldır. Həmin fikirlərin hamıya aşkar 66 olunması problemlərə səbəb olsa belə, daima rəsmiyyətçi ola bilməyən insanlar yenə də sərbəst fikirlərini ifadə etmək üçün «meydançalar» tapacaqlar. Ünsiyyət sırf quru rəsmiyyətçilikdən ibarət ola bilməz və ən əsası, praqmatik yanaşma nöqteyi-nəzərindən də səmərəli olmur. Sadəcə olaraq, sürətlə dəyişən və texnologiyaların inkişaf etdiyi bir dövrdə sənədlərin məxfiliyinə cavabdeh olan şəxslər, struktur və qurumlarda öz standartlarına yenidən baxmalı, işi yeni müstəvidə, ən müasir texnologiyalar və kəşflərin tətbiqi ilə, daha ehtiyatlı, tədbirli şəkildə qurmağa məcburdurlar. Yüklə 2,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|