Dərs vəsaiti II hissə Ai3rhaycan Respublikası Təhsil

§3. Əlavə kapitalın yaranması və uçotu 
Əlavə  kapital  -  maliyyə  vəsaitlərinin  daxili  mənbələrindən  biri 
hesab  olunur,  əsasən  dövriyyədən  kənar  aktivlərin  yenidən 
qiymətləndirilməsi nəticəsində aşkar edilən, onların dəyərinin artması, 
əvəzsiz  alınmış  qiymətlilər,  emissiyon  gəlirlərin  hesabına  yaranır. 
Əlavə kapitalın yaranması qaydası normativ aktlarla nizama salınır. 
Əlavə  kapital  xüsusi  maliyyə  resurslarının  mənbələrini  artırır. 
Yuxarıda  qeyd  olunduğu  kimi,  əmlakın  yenidən  qiymətləndirilməsi 
zamanı  onun  dəyərinin  artması,  səhmlərin  əlavə  emissiyası,  habelə, 
əvəzsiz alınmış qiymətlilərin hesabına yaranır. 
Əlavə  kapital  87  «Əlavə  kapital»  hesabında  uçota  alınır.  Hesab 
passivdir,  fond  hesabıdır,  hesabın  kredit  qalığı  yaradılmış  əlavə 
kapitalın  məbləğini,  kredit  üzrə  dövriyyə  -  hesabat  dövründə  əlavə 
kapitalın  yaranmasını  və  əlavə  olunmasını,  debet  üzrə  dövriyyə  isə  - 
normativ  sənədlərdə  nəzərdə  tutulan  müstəsna  hallarda,  xüsusən 
əmlakın əvəzsiz verildiyini və b. göstərir. 
87 «Əlavə kapitab) hesabına aşağıdakı subhesablar açılır; 
1.  Yenidən qiymətləndiımə üzrə əmlakın dəyərinin artması. 
2.  Emissiya gəliri. 
3.  Əvəzsiz alınmış qiymətlilər. 
4.  Yığım kapitalı. 
5.  Birgə fəaliyyət üzrə qoyuluş. 
87 «Əlavə kapitab) hesabı üzrə analitik uçot elə qaydada apanlır ki, 
əlavə  kapitalın  vəsaitlərinin  istifadə  edilməsi  istiqaməti  üzrə 
informasiyaların yaranmasını təmin etsin. 87 «Əlavə kapitab) hesabında 
əks etdirilən əməliyyatların uçotu 12 saylı jurnal-orderdə aparılır. 
«Əlavə  kapitab)  hesabının  1-ci  «Yenidən  qiymətləndirmə  üzrə 
əmlakın  dəyərinin  artması))  subhesabında  müəssisələr  hakimiyyətin 
federal  orqanlarının  qərarı  ilə  aparılan  yenidən  qiymətləndirmə  üzrə 
dövriyyədən kənar aktivlərin dəyərinin artmasını əks etdirirlər. 
87  «Əlavə  kapitab)  hesabının  2-ci  «Emissiya  gəliri))  subhesabı 
səhmdar  cəmiyyətində  tətbiq  edilir,  onlar  bu  hesabda  nizamnamə 
kapitalını  yaradan  zaman,  nominal  dəyərindən  yuxarı  qiymətə  (misal 
üçün, 790 mln.manat) onlar satılan zaman satış dəyəri və onların 
155 

---

nominal  dəyəri  (misal  üçün,  700  mln.  manat)  arasındakı  fərqin 
məbləğini uçota alırlar. 
Sözü  gedən  hesabın  2-ci  subhesabını  səhmdar  cəmiyyətlərində 
nizamnamə kapitalı səhmlərinin əlavə emissiyası və ya onların nominal 
dəyərinin artırılması yolu ilə artırılan hallarda istifadə edirlər. 
87 «Əlavə kapital» hesabının 2-ci «Emissiya gəliri» subhesabını 
nominal dəyərdən yuxan qiymətə satışı zamanı səhmlərin nominal və 
satış  dəyəri  arasındakı  satışdan  əldə  edilən  fərqin  məbləğinə  kre- 
ditləşdirirlər. Bu zaman pul vəsaitlərinin və ya səhmlərin ödənilməsinə 
təşkilatlara  verilmiş  digər  qiymətlilərin  uçotu  hesablarını  de- 
betləşdirirlər. 
87 «Əlavə kapitab) hesabının 3-cü «Əvəzsiz alınmış qiymətliləri) 
subhesabında  təşkilat  tərəfindən  hüquqi  və  fiziki  şəxslərdən,  əvəzsiz 
alınmış əmlakın hərəkətini uçota alırlar. 
87  «Əlavə  kapitab)  hesabı  üzrə  kredit  məbləğlərini,  bir  qayda 
olaraq, silmirlər. Debet üzrə qeydlər ancaq aşağıdakı hallarda ola bilər: 
1)  Əmlakın yenidən qiymətləndirilməsi nəticəsində onun 
dəyərinin aşağı salınan məbləğinin ödənilməsinə (dəyərinin aşağı 
salınması müəyyən edilən əmlakın uçotu hesabları kreditləşirlər); 
2)  87  «Əlavə  kapitab)  hesabının  1-ci  «Yenidən  qiymətləndirmə 
üzrə  əmlakın  dəyərinin  artması))  subhesabında  alman  vəsaitlərin, 
hüquqi və fiziki şəxslərə əmlakın əvəzsiz verilməsi nəticəsində əmələ 
gələn  zərərin  ödənilməsinə  yönəldilməsi  (bu  zaman  47  «Əsas 
vəsaitlərin satışı və sair xaric olmalar» və 48 «Sair aktivlərin satışD) 
hesablarını kreditləşdirirlər); 
3)  nizamnamə kapitalının artırılmasına vəsaitlərin yönəldilməsi; 
4)  hesabat ilinin zərərinin ödənilməsinə; 
5)  təşkilatın təsisçiləri arasında məbləğlərin bölüşdürülməsi. 
87 saylı hesabın 3-cü «Əvəzsiz alınmış qiymətlilər» subhesabın- 
da  müəssisə  tərəfindən  əvəzsiz  alınmış  qiymətlilər;  əsas  vəsaitlər; 
qeyri-maddi aktivlər; quraşdırılası avadanlıqlar; tikintisi başa çatmamış 
obyektlər; materiallar; azqiymətli və tez köhnələn əşyalar; pul vəsaitləri 
və uzunmüddətli və qısamüddətli qiymətli kağızlar əks olunurlar. 
156 

---

87 «Əlavə kapital» hesabının 3-cü subhesabının debetində əmlakın 
hüquqi  və  fiziki  şəxslərə  əvəzsiz  verilməsi  zamanı  eyni  zamanda 
onların;  əsas  vəsaitlərin;  istehsalat  ehtiyatlarının;  hazır  məhsulların, 
işlərin, xidmətlərin və malların silinməsini əks etdinnəklə müəssisənin 
itkiləri uçota almır. 
Müəssisələr ayrıca subhesabda təsis sənədlərində nəzərdə tutulan 
kursla  müqayisədə  təsis  sənədlərində  sərbəst  dönərli  valyutada 
qiymətləndirilən  nizamnamə  kapitalına  qoyuluş  hesabına  daxil  olan 
əmlakın müsbət kurs fərqini uçota alırlar. 
Əlavə  kapitalın  vəsaitləri  nizamnamə  kapitalının  artırılmasına, 
hesabat  ilinin  balans  zərərinin  örtülməsinə,  təsisçilər  arasında 
bölüşdürülməsinə  istifadə  edilə  bilər,  lakin  müəssisə  tərəfindən  is- 
tehlak məqsədlərinə yönəldilə bilməz.