Dərs vəsaiti kim I q r if verilm işdir nurlar bak i-2014 e lm I red a k to rla r: akademikVasım

Ш mərhələnin nəticələri 
Qarşılıqlı məlumatlar nəticəsində 
tərəfdaşların ünsiyyət üçün təklif etdikləri keyfiyyətlər toplusu haq­
qında müəyyən bir təsəvvür meydana çıxır. Eyni zamanda, məhz 
bu mərhələdə həmsöhbətinizin bir sıra real keyfiyyətləri (mənfi, 
ünsiyyət üçün maneə olan, sahibinin fikrincə «söndürülməli», 
«göstərilməməli» olan xüsusiyyətlər) aşkara çıxmır. Onları cidd- 
cəhdlə gizlədirlər.
101

---

Neqativ keyfiyyətlərin nümayişinin «ləngidilməsi» və gizlədil­
məsi onunla nəticələnir ki, onlar bu dövr üçün «söndürülür» və 
ünsiyyətdə heç bir rol oynamır.
III mərhələnin nailiyyəti ilkin «qarşılıqlı anlaşmanın hiss 
edilməsi» olmalıdır. Həmsöhbətiniz belə hesab edir ki, sizin key­
fiyyətlərinizi, ya da, heç olmazsa, arzularınızı başa düşür və eyni 
zamanda, özünün də başa düşüldüyünü «hiss edir».
Siz və tərəfdaşınız həmsöhbətin şəxsi keyfiyyətlərini qəbul et­
mək imkanını əldə etməyə başlayırsınız. Məhz bu da ünsiyyətin 
fəallaşmasına səbəb olur.
IV mərhələ 
Ünsiyyət üçün təhlükəli olan keyfiyyətlərin aşka­
ra çıxarılması.
Adətən, hər bir insanın başqalarından gizlətdiyi bir 
sıra xüsusiyyətləri mövcuddur. Gizlətmənin səbəbləri müxtəlifdir. 
Onları nəzərə almaq lazımdır ki, münasibətləri qurarkən düzgün 
istiqamət götürmək mümkün olsun. Bəzi keyfiyyətləri ünsiyyət 
üçün təhlükə törədəcəklərindən çəkinildiyinə, digərlərini - sosi­
al baxımdan bəyənilmədiklərinə görə (paxıllıq, biclik, yaltaqlıq, 
xainlik və s.) gizlədirlər. Lakin insamn hamıya göstərməkdən ya­
yındığı xüsusiyyətləri sırasında elələri də var ki, o, bunları özü­
nün «zəifliyi» sayır və nümayiş etdirmək istəmir. Bəzən çətin, 
yaxud qorxulu vəziyyətlərdə baş verən davranışlarla əlaqədar 
olan keyfiyyətlər, məsələn, qətiyyətsizlik, yaxud qorxaqlıq baş­
qalarından gizlədilir. Bəzən münasibətlərin inkişafına mane olan 
keyfiyyətləri (məsələn, inamsızlıq, şübhəlilik) də ört-basdır edirlər, 
çünki onlar ya ətrafdakı insanların mənfi münasibəti ilə (əhəmiyyət 
verməmək, yuxandan-aşağı baxmaq, nifrət və s.) bağlıdır, ya da 
digər şəxsin əzilməsi (aqressiv davranış, avtoritarlıq) üçün istifadə 
olunur.
Ünsiyyətin I V mərhələsinin əsas vəzifələri
- əvvəlki mərhələ­
lərdə aşkara çıxanlmamış olsa da, insana xas olan keyfiyyətlərin 
axtanşı. Onlar əvvəllər sıxıldığı, tam şəkildə nümayiş etdirilmədiyi, 
yaxud, birbaşa gizlədildiyi, qarşılan alındığı üçün aşkara çıxmadı­
ğına görə, onlan üzə çıxarmaq lazımdır.
Digər vəzifə bütün başqalanna nisbətdə daha təhlükəli olan 
keyfiyyətlərin gücünü, onlann meydana çıxmasının mümkünlük
102

---

dərəcəsini, həmçinin bu keyfiyyətlərin yararlı olacağı vəziyyətlərin 
əhatə dairəsini müəyyənləşdirməkdən ibarətdir. Beləliklə, konkret 
keyfiyyətlərin konkret vəziyyətlərdə meydana çıxmasının öncədən 
müəyyənləşdirilməsi təmin edilmiş olur.
I V
mərhələnin müsbət amillərinə aşağıdakıları a id etmək
mümkündür:
a) diqqətinizin tərəf- müqabilinizin artıq müəyyən edilmiş, 
yaxud yeni meydana çıxmış keyfiyyətlərində cəmləşdirməməyə 
yönəlmiş olması;
b) həmsöhbətinizin meydana çıxmış mənfi keyfiyyət və emo­
siyalarının sizin tərəfinizdən tənqid edilməsi meylinin olmaması;
c) niyyətlərinizin qismən açılmış olmasının sabit münasibətlərin 
qorunub saxlanması üçün əhəmiyyətinin dərk edilməsi;
ç) sizin də bəzi mənfi keyfiyyətlərinizin aşkara çıxacağına ha­
zır olmaq.
M ənfi amillər:
a) Sizin davranışınız «keyfiyyətləri öyrənməyə çalışmaq» 
kimi qiymətləndirilə bilər;
b) manevr etmə (keyfiyyətlər haqqında birbaşa suallara verilən 
boyunqaçıncı cavablar, «başdan-başa suallar»);
c) həmsöhbətinizin mənfi keyfiyyətlərinə dair birbaşa verdiyi­
niz suallar (əvvəldə bunlar «ayağına yazma», «boynuna qoyma» 
kimi qiymətləndirilir).
IV 
mərhələnin mexanizmləri keyfiyyətlərin aşkara çıxarılması­
nı təmin edən və onların qüvvəsini yoxlamaq imkanı verənlər kimi 
iki yerə bölünür. Məsələn, əvvəllər sizin həmsöhbətiniz tərəfindən 
«təmkinlilik» kimi qələmə verilən keyfiyyətin onun davranışında 
real şəkildə müşahidə olunan keyfiyyətlə müqayisə edilməsi. Əgər 
bu keyfiyyət sizin müşahidə etdiyinizlə uyğun gəlirsə, deməli o, 
heç nəyi gizlətməyib. Başqa halda, «özündən çıxmalar» və qəzəb