Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin



Yüklə 2,04 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə34/160
tarix24.10.2023
ölçüsü2,04 Mb.
#161238
növüDərs
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   160
Mikroiqtisadiyyat (1)

MÖVZU 4. 
 
İQTİSADİ NƏZƏRİYYƏNİN MÜASİR ƏSAS 
İSTİQAMƏTLƏRİ 
 
a)
Neoklassik istiqamət. 
b)
Keynsçilik və onun davamçıları. 
c)
İnstitusional – sosioloji istiqamət. 
ç) Digər elmi-nəzəri iqtisadi konsepsiyalar. 
a)
 
Neoklassik istiqamətin
əsası sayılan marjinalizm 
anlayışı və nəzəriyyəsi XIX əsrin ikinci yarısında mey-
dana çıxıb formalaşdıqdan sonra iqtisadi fikrin yeni meyl-
lərinin inkişafına güclü təsir göstərmişdir. 
Marjinalizm
- fransız sözü olub, hədd, hüdud, miq-
dar (marqinal) mənasında işlənmişdir. Bu təlimdə, iqtisadi 
sistemin qarşılıqlı təsərrüfat əlaqələrinin təhlilində müəy-
yən hədd (son kəmiyyət və hal mənasında) olması ideyası 
əsas tutulurdu. Marjinalizmin əsas kateqoriyaları kimi fay-
dalılıq həddini, məhsuldarlıq həddini, məsrəflər (xərclər) 
həddini, gəlirlilik həddini göstərmək olar. Bu anlayışlara 
dair hələ xeyli əvvəllər müəyyən fikirlər söylənsə də, lakin 
marjinalist nəzəriyyəsinin formalaşmasında K.Menger, 
Y.Bem-Baverk, F.Vizer, G.Hossen, L.Valras, U.Cevons, 
V.Pareto başlıca rol oynamışlar. 
Klassik və marksist iqtisadi məktəblərdən fərqli ola-
raq, marjinalistlər əmtəə-xidmətlərin dəyərinin (qiymə-
tinin) onların istehsalına sərf olunmuş əməklə deyil, həmin 
məhsulların alıcı (istehlakçı) üçün faydalılığı ilə ölçüldüyü 
ideyasını irəli sürüb əsaslandırmışlar. Marjinalistlərin fik-
rincə, bazara çıxarılan əmtəə - xidmətlərin reallaşdırılması 


67 
prosesində dəyərin (qiymətin) formalaşması, son nəticə 
etibarilə alıcının həmin şeylərə olan subyektiv-psixoloji 
münasibəti, yaxud şəxsi istəyi və fərdi arzusu ilə ölçülür. 
Deməli, özlüyündə əmtəə-xidmətlər “obyektiv iqtisadi 
keyfiyyət”ə malik olmadığından, bunların dəyər-qiyməti 
məhdud iqtisadi resurslar şəraitində istehlakçının tələbat-
larını ödəmək və ona nə dərəcədə rahatlıq, faydalılıq gətir-
mək mövqeyindən tədqiq edilməlidir. Bu mənada marjina-
lizm istehlaka, yəni subyektiv cəhətə, insanın ehtiyacları-
na, onun fərdi tələbatlarına üstünlük verən nəzəri konsep-
siya, yaxud elmi-nəzəri baxışlar sistemidir. 
Marjinalist nəzəriyyənin əsas prinsipi - əmtəə-xid-
mətlərin faydalılığı və ilkin istehlak mərhələsindən sonra 
bunların faydalılıq əmsalının (həddinin, dərəcəsinin) kon-
kret istehlakçı üçün azalmağa, yaxud aşağı düşməyə meyl 
etməsidir. Bu mövqeyə görə, əmtəə-xidmətlərə olan ilkin 
tələbat ödənildikcə, cəmiyyətdə və alıcılarda istehlak et-
dikləri şeylərə qarşı “aclıq hadisəsi aradan qalxdıqca, 
tədricən insanlar üçün həmin məhsulların, xidmətlərin 
faydalılığı, təbii olaraq zəifləyəcək, hətta bəlkə də məna-
sını itirəcəkdir. Ona görə də, əmtəə-xidmətlərin ilkin, fay-
dalılığının aşağı düşməsi, bunlardan alıcının “doyması, 
tələbinin ödənilməsi, rahatlığı”, qiymət amili ilə bilavasitə 
bağlı deyildir. Çünki, “faydalılıq” və “qiymət” anlayışları 
arasında müəyyən əlaqə olsa da, lakin onlar arasında ey-
niyyət yoxdur. Qiymətli o şeylərdir ki, az tapılır, istehlakçı 
üçün məhduddur, yaxud əlçatmazdır. Faydalılıq isə qiy-
mətlə birbaşa bağlı olmayıb, istehlakçı davranışı, insanın 
fərdi istehlak xüsusiyyətləri, sağlamlığı və subyektiv-psi-
xoloji durumu ilə əlaqədardır. 
Məsələn, susuzlayan adam üçün axan çayın, yaxud 


68 
bulağın suyu faydalı olsa da, amma miqdar baxımından 
bol olduğundan, sırf marjinalist mövqedən “qiyməti” çox 
azdır, hətta yoxdur. Səhrada isə içməli suyun “qiyməti” 
çox yüksəkdir. Bu mənada, 

Yüklə 2,04 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   160




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin