Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin

tarazlıq qiyməti
əmələ gəlir. 
Bazarda tarazlıq qiyməti dedikdə, müəyyən bir vaxt 
(ay, rüb, il) ərzində mövcud qiymətlər şəraitində məhsul-
lar (xidmətlər) təklifinin ümumi həcmi və konkret çeşidi 
ilə həmin mallara alıcı tələbi arasında müəyyən uyğunluq 
başa düşülür. Həmin asılılığı sxem şəklində belə göstər-
mək olar: 
Tarazlıq səviyyəsi və 
qiyməti göstərir ki, əks tə-
rəflər kimi çıxış edən tələb-
lə-təklifin səviyyəsi müəy-
yən vaxta tarazlaşa, uyğun-
laşa bilər. 
Lakin bu hal müvəq-
qətidir və bazarda fəaliyyət 
göstərən müxtəlif amillərin 
(rəqabət, qiymət, gəlirlər, 
zövq, vergilər) təsiri altın-
da həmin tarazlıq pozulur. 
ç)
Bazar münasibətləri 
iqtisadi sistemi şəraitində fəaliyyət göstərən istehsalçıların 

---

175 
(satıcıların) əsas məqsədi, cəmiyyətin ictimai və insanların 
fərdi tələbatlarını hərtərəfli ödəmək əsasında yüksək 
(maksimum) mənfəət əldə etməkdir. Alıcıların (istehlakçı-
ların) məqsədi isə gəlirləri dairəsində, şəxsi zövq və istək-
lərinə uyğun olaraq, bazarda formalaşmış qiymətlər əsa-
sında öz müxtəlif tələbatlarını, ehtiyaclarını ödəmək və 
bundan maksimum faydalanmaqdır. 
Bazar münasibətləri şəraitində son söz alıcıya məx-
susdur və o, öz seçimində sərbəstdir. Lakin arzu və imkan-
la, qiymət və gəlirlə, şəxsi zövq və müasir dəblə məhdud-
laşan bu ziddiyyətli "nisbi sərbəstlik", alıcını tarixən hə-
mişə seçim problemi, nəyə üstünlük vermək məsələsi, 
hansı məhsul-xidmətin nə dərəcədə faydalı olması sualı ilə 
qarşılaşdırmışdır. 
İnsanlar təhsil alanda da, ailə quranda da, gün ərzin-
də vaxtlarını böləndə də, gələcək inkişaf perspektivləri 
barəsində düşünəndə də, bir sözlə istəyib-istəməsələr də, 
ictimai və şəxsi həyatlarında, məişət və davranışlarında, 
sövdələşmə və alqı-satqı münasibətlərində seçimlə rastla-
şır, müəyyən qərara gəlir, nəhayət fəaliyyətlərini davam 
etdirirlər. 
Müasir şəraitdə elmi-praktik əhəmiyyət kəsb edən