Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin

tələblə tələbatı
fərqləndirmək lazımdır. 
Tələbat daha geniş və əhatəli, həm də çoxcəhətli bir anla-
yışdır. İnsanların və hər bir şəxsin tələbatı geniş, hətta 
müəyyən mənada sonsuzdur. 
Tələbə gəldikdə isə o bizim imkanlarımızla bağlı 
olub, pulla ifadə olunan və pulla da məhdudlaşan konkret 
tələbatdır. Deməli, tələb tədavül (alqı-satqı) dairəsində 
tələbatın pulla ifadəsidir. Əgər tələbatı dairə kimi təsəvvür 
etsək, tələb bu dairənin yalnız müəyyən ödənilə bilən his-
səsidir. Aydındır ki, tələbin arxasında pul, maddi imkan 
dayanmırsa, o xəyal və boş arzu olaraq qalır. Ona görə də 
iqtisadi nəzəriyyədə 
ödəniş qabiliyyətli
, yaxud 
tədiyyə 
qabiliyyətli
tələb anlayışı vardır və bu anlayışa tez-tez rast 
gəlinir. Tədiyyə qabiliyyətli tələb, insanlar tərəfindən əm-
təələr alınmasına və müxtəlif xidmətlərdən istifadə edil-
məsinə sərf olunan pul məbləğidir. 
Təklif dedikdə
müəyyən bir dövr ərzində bazarda 
olan yaxud bazara çıxarıla bilən əmtəələrin, malların, xid-
mətlərin miqdar (kəmiyyət), yaxud pul (dəyər) ifadəsində 
həcmi nəzərdə tutulur. Təklif həmişə bazarın maddi əsası 
olmuş və istehsalçıların müxtəlif təyinatlı tələbatlarının 
ödənilməsi mənbəyi sayılmışdır. 
Lakin təklifin rolu təkcə bununla məhdudlaşmır. 
Təklif eyni zamanda istehsalın müxtəlif sahələrinin inkişaf 
edib yüksəlməsinə, texniki tərəqqinin geniş yayılmasına, 

---

170 
alıcıların zövqünün formalaşması prosesinə güclü təsir 
göstərir. 
Qeyd etmək lazımdır ki, həm tələbin, həm təklifin 
formalaşmasına iki qrup amillər təsir göstərir. 
Birinci qrup amillər 
qiymətlərlə 
bağlıdır. Əmtəələrə 
və xidmətlərə bazarda müxtəlif amillərin təsiri altında for-
malaşan qiymətlər, tələblə-təklifə bilavasitə yaxud dolayı 
yollarla dəyişiklik gətirirlər. Aydındır ki, qiymətlərin art-
ması ümumi bir meyl kimi tələbi azaldacaqdır. Əksinə, 
qiymətlərin aşağı düşməsi meyli, həmin qrup əmtəə və 
xidmətlər olan tələbi artıracaqdır.