İşgüzar ünsiyyət (işgüzar maraqlar birinci yerdədir);
Mənəvi (ruhən) ünsiyyət;
Manipulyativ ünsiyyət (öz xeyrini güdən müsahibini iradəsi əleyhinə olan
nəyəsə məcbur etmək);
Mədəni (kübar) ünsiyyət (tamamilə formal, yalnız danışıla biləcək şeylər
haqqında danışmaq).
Ünsiyyət prosesində
müsahiblərin müxtəlif
tipləri müəyyən olunur:
Dominant- ucadan danışır, sözünün kəsilməsini sevmir, vəziyyətə nəzarət
etməyə can atır;
Mobil- asanlıqla söhbətə daxil olur, tez-tez bir mövzudan başqasına keçir, çox
danışır;
Riqid- ünsiyyətə girməyə çətinlik çəkir, onu mütləq söhbətə cəlb etmək,
danışdırmaq lazımdır.
İntrovert- çəkingən, ona dəstək olmaq lazımdır, sözünü kəsmək olmaz.
Hər bir nitq situasiyasının özünə uyğun nitq taktikası (üsulları) və strategiyasından
istifadə olunur. Onlardan ən geniş yayılanlar bunlardır:
-
ümumiləşdirmə “(belə də olur)”;
-
nümunə (“mən sənin yaşında”; “mənim dostumun”);
-
avtoritetə müraciət (sitat);
-
qeyri-rəsmi məqam (öz səhvləri haqqında danışmaq);
-
Sokratsayağı üsul (verilən suallara üç dəfə “hə” cavabı almaqla, yekun “hə” cavabı
almağa yaxınlaşmaq);
-
təhrik ;
-
yaltaqlıq ;
-
gözlənilməzlik və b.
Ünsiyyət zamanı
anlaşılmazlığa səbəb kommunikativ baryerlər ola bilər:
-
məntiqi (hər kəs problemə öz məntiqi mövqeyindən yanaşır);
-
üslubi (ünsiyyətin forma və məzmunu bir-birinə uyğun olmalıdır);
-
semantik (“başqa dillərdə danışmaq”);
-
fonetik (aydın olmayan nitq, yanlış tələffüz).
Anlaşılmazlıq tərəflər arasında konfliktin yaranmasına səbəb olur, fərqli fikirlər
söyləyənlər, əks məqsədi və marağı olanlar arasında konflikt yaranır. Konfliktli şəraitdə
davranışın strategiyası əsasən aşağıdakılardır:
-
