Real imkanlar isə zəruri xassə və əlaqələrlə bağlı olur. Məsələn
orta məktəb məzununun ali məktəbə daxil olması belə imkana nümunədir.
Əgər abituriyent sənədlərini təqdim etmişdirsə və özü də yüyksək hazırlıq
səviyyəsinə malikdirsə, bu imkan demək olar ki, yüz faiz real imkandır.
Əgər real imkan obyektin inkişafının qanunauyğun meylidirsə, mücərrəd
imkan bu prosesin qeyri - mühüm meylini ifadə edir. O hadisələrini ən
yüksək təsadüfi gedişi şəraitində gerçəkliyə çevrilə bilər.
Formal imkan ona görə formal xarakter daşıyır ki, o yalnız bütün
digər imkanların olmadığı şəraitdə və yalnız onlardan ayrılmış şəkildə
götürüldükdə ona imkan kimi baxmaq olar. Formal imkanların böyük
əksəriyyəti heç vaxt gerçəkliyə çevrilmir. Real və formal imkanlar
arasında fərqlər müəyyən mə‟nada nisbidir. Belə ki, tam real olan imkan
əldən verilə və yaxud müəyyən şərait üzündən obyektiv reallaşmamış
formaya çevrilə bilər. Bu halda o formal imkana çevrilir. Bununla yanaşı
formal imkan da real imkana çevrilə bilər. Məsələn insanın kosmosa uça
bilməsi formal imkan idi. Sonradan isə real imkana çevrildi.
Mücərrəd və konkret imkanlar maddi sistemlərin inkişafı
mərhələləri ilə bağlıdır. Mücərrəd imkan elə imkandır ki, inkişafın hazırki
mərhələsində onun reallaşması üçün şərait yoxdur. Onun həyata keçməsi
üçün şərait ola bilər ki, gələcəkdə yaransın. Məsələn Türk sultanının,
Roma papası olması imkanı bu gün üçün mücərrəd imkandır.
Bundan fərqli olaraq konkret imkan elə imkandır ki, hazırkı
vəziyyətdə onun reallaşması üçün müvafiq şərtlər yarana bilər. Məsələn,
ingilis dilli azərbaycanlı gəncin ABŞ senatının nümayəndəsi ola bilməsi
konkret imkana nümunədir. Yaxud yaşı 25-ə çatmış azərbaycan vətənda-
şının Milli Məclisin deputatı olması imkanı da bu qəbildəndir.
Imkan və gerçəkliyin təsadüf və zərurət ilə əlaqəliliyi həm də
