Stoiklərin və epikürçüların etik tə'limlərində bu prosesin ilkin əlamətləri özünü
göstərirdi. Belə ki, Platonun və Aristotelin sosial etikası fərdi etika ilə
əvəz olunurdu.
Əgər əvvəllərdə etik tə'limlər fərdin əxlaqi təkmilləşməsinin başlıca
vasitəsini, onun bütöv bir tam kimi götürülən cəmiyyətə qovuşmasında
görürdülərsə, indi bunun əksinə olaraq filosoflar belə hesab edirlər ki,
insanın xarici dünyanın hökmranlığından və birinci növbədə isə sosial-
siyasi həyatdan azad olması xeyirxah və xoşbəxt həyatın mühüm şərtidir.
Sosial fəallıqdan tam imtina etmək ruhu məşhur
materialist Epi- kurun (eramızdan əvvəl 341- 270- ci illər) etikasında daha aydın ifadə
olunmuşdur. Öz dövründə geniş yayılmış olan
Epikur etikasının çıxış nöqtəsini ümumi ictimai həyat deyil,
ayrıca insan təşkil edir. O Aristote-
lin insana verdiyi tə'rifi dəyişdirərək göstərirdi ki, fərd birinci yerdə durur.
Insanların bütün ictimai əlaqələri və münasibətləri ayrı- ayrı şəxslərdən,
onların subyektiv arzularından, xeyir və ləzzət haqqındakı rasional
mülahizələrindən asılıdır. Epikur tərəfindən insanın fərdiyyət
mövqeyindən izah edilməsi onun atomist naturfəlsəfəsi ilə tam uyğunluq
təşkil edir. Bu fəlsəfəyə görə real olan bir - birindən təcrid olunmuş ayrı-
ayrı atomların varlığıdır. Bizim gördüyümüz dünyanın, bütövlükdə kos-
mosun həmin atomlardan təşkil olunan cisim və hadisələri isə ikinci
dərəcəli xarakter daşıyır və yalnız atomlar yığımıdır.
Epikurun etikası insan həyatının məqsədini həzz almaq mə‟nasında
başa düşülən xoşbəxtlikdə görürdü və
hedonist (həzz almaq deməkdir)
etika idi. Əlbəttə Epikur həzz almağı müəyyən ölçü daxilində qəbul edirdi.
