Dərslik azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq edilmi şdir. Baki 2001
Yüklə 3,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
XX əsrin dini filosofları
ən‟ənəvi problemlər iyerarxiyasının bə‟zi tərəflərini yenidən nəzərdən keçirirlər. Faktiki olaraq fəlsəfənin mərkəzinə sosial, etik problemlər və ya insan haqqında məsələlər irəli sürülür . Nəticədə din, dini fəlsəfə və elmin qarşılıqlı münasibətləri haqqında təsəvvürlər təshih edilir. Əgər Foma Akvinski və əvvəlki dövrlərin digər din klassikləri nəinki təkcə fəlsəfəni, həm də elmi ilahiyyatın xidmətçisinə çevirməyə cəhd göstərirdilərsə, indi bu xətti həyata keçirmək çox çətindir. Buna görə dini ideoloqlar elm və din problemlərinə daha çevik yanaşırlar. Bunun aydın nümunəsini 1965- ci ildə II Vatikan soborunun qəbul etdiyi «Müasir dövrdə kilsə» adlı sənəddə, habelə katolik ideoloqların digər fəaliyyətində görmək olar. Bu sənəddə göstərilir ki, elm və texnikanın inkişafı sayəsində müasir dünyada köklü dəyişikliklər baş vermişdir və gələcəkdə də baş verəcəkdir. Təbiətşünaslıq problemləri ilə məşğul olan dini filosoflar elmə münasibətdə, ən‟ənəvi nəzarət üsulundan uzaqlaşırlar. Əksinə elmdən, elmi kəşflərdən dini baxışları «modernizə» etmək üçün istifadə olunur. Digər tərəfdən isə rəsmi dini sənədlərdə elmin tənqidinə, elmi- texniki tərəqqinin ziddiyyətliliyinin təhlilinə geniş yer verilir. Elm və texnikanın nailiyyətlərindən istifadə olunmasının humanistləşmə yolunda ciddi əngəllər törətdiyindən bəhs olunur. Lakin belə tənqidi mühakimələrin başlıca məqsədi aşağıdakı fikri aşılamaqdır: bütün bəlalar guya ondan irəli gəlir ki, müasir dünya «allahı unutmuşdur» və onu lazım olduğu dərəcədə tez- tez yada salmır. Bununla birlikdə dini fəlsəfə öz təhlil dairəsinə cəmiyyət, insan, elm problemlərini də cəlb edir. Bu dini fikrin yeniləşməsi əlamətlərindən biridir . Lakin bu problemlərə çıxmaqla dini fikir özünü həm kənardan, həm də daxildən tənqid üçün daha açıq şəklə salır. Kənardan tənqid bu deməkdir ki, filosoflar və alimlər müasir dövrün problemləri ilə onların mahiyyətinin dini fikir tərəfindən başa düşülməsi və həlli yolları arasındakı uyğunsuzluğu aşkar edirlər. Daxildən tənqid bunu ifadə edir ki, dindarlar, ilahiyyatçılar və dini filosoflar iki mübarizə aparan 128 cəbhəyə- ehkamçılara və yenilikçilərə parçalanır. Onlardan birincisi heç bir dəyişikliyi qəbul etmək istəmir, yenidən səmtləşmə cəhdlərindən qorxuya düşür ki, kilsəni həddən artıq bu dünya üçün açıq olmaqda günahlandırarlar. Digər cəbhə isə dini ehkamçılığın qalmasından narazıdır, qəbul olunan nəzəri reformaların zəifliyini göstərir. XX əsrin din fəlsəfəsinin bu cür gərgin vəziyyətdə Yüklə 3,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|