124
insan onu əhatə edən hər şeyə birinci növbədə nəzəri və intellektual deyil,
məhz emosional reaksiya verir.
Ekzistensializmi səciyyələndirərkən onun azadlığa münasibəti
üzərində xüsusi dayanmaq lazım gəlir
. Sartra görə azadlığı
əsaslandırmağın mühüm prinsipini aşağıdakı müddəa təşkil edir: insanın
mövcudluğu onun mahiyyətindən əvvəl gəlir. Insanın bütün digər
əşyalardan köklü fərqi də məhz bundadır. Belə ki, istənilən əşya nəzərdən
keçirildikdə mə‟lum olur ki, onun əvvəlcə mahiyyəti sonra isə mövcudluğu
gəlir. Insan isə əvvəlcə mövcud olur, yalnız sonradan öz mahiyyətini
müəyyən edir. Buna əsaslanaraq o belə bir fikir irəli sürürdü ki, fəlsəfə
ümumi məsələləri izah edərkən dünyanın, varlığını deyil, məhz insanın
varlığını çıxış nöqtəsi kimi götürməlidir. Insan daim azaddır. Sartr
göstərirdi ki, insan azadlığa məhkumdur. O özünü həmişə gələcəkdə
görməyə doğru yönəlir. Buna görə insanın mahiyyəti onun niyyəti,
gələcəyidir. Insanın etdiyi hər şey onun fərdi seçimindən asılıdır. Sartra
görə insanın düşdüyü vəziyyət ola bilər ki, ondan asılı olmasın. Lakin bu
vəziyyətə münasibət onun özündən asılıdır. O göstərirdi ki, hətta məhbus
da azaddır, çünki o öz situasiyasını ya məhdud hesab edə bilər, ya da
qaçmaq üçün bəhanə hesab edə bilər.
Qeyd olunmalıdır ki, daxili azadlıq, şəxsiyyətin keyfiyyəti kimi
götürülən azadlıq doğrudan da mövcuddur. Bu onu ifadə edir ki, insan
müəyyən baxışlara, inama malik olmaqla onların həyata keçirilməsini
zəruri hesab edir. Əsl insan öz əqidəsini tapdalaya bilməz, o bu yolda hətta
ölə də bilər.
Dostları ilə paylaş: 
