Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi
Yüklə 4,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XVII FƏSİL
- XIX FƏSİL Qocalma və qocalıq. Bioloji qocalma prosesinin əsas
|
X FƏSİL Ürək-damar sistemi ..................................................... 51 10.1. Qan dövranının inkişafı ................................................ 52 10.2. Döl qan dövranı ............................................................ 55 10.3. Ürəyin fılogenezi.......................................................... 57 10.4. Ürəyin quruluşu və funksional təşkili. Miokardial strukturun təqəllüs və digər fizioloji xüsusiyyətləri.. 58 10.5. Ürək, onun quruluş xüsusiyyətləri ............................... 60 10.6. Ürəyin qişaları .............................................................. 61 10.7. Ürək qapaqları .............................................................. 63 10.8. Ürəyin nasos funksiyası və döyünməsinin fazaları.. 64 10.9. Ürəkdə diastolik və sistolik təzyiq ............................... 70 10.10. Ürəyin qovduğu qanın miqdarı (sistolik, dəqiqlik, sutkalıq həcm) ............................................................. 70 592 downloaded from KitabYurdu.org 10.11. Ürək tonları ...................................................................73 10.12. Ürəyin qanla təmin olunması ........................................74 10.13. Ürəyin işi və gücü .........................................................75 10.14. Ürək əzələsinin əsas fizioloji xüsusiyyətləri .................76 10.15. Ürəyin nəqledici sistemi ...............................................81 10.16. Ürək əzələsində oyanmanın yayılması ..........................84 10.17. Ürəyin avtomatizmi ......................................................86 10.18. Ürəkdə elektrik hadisələri. Elektrokardioqrafiya.... 92 10.19. Ürək fəaliyyətinin tənzimi ..........................................100 10.20. Ürək fəaliyyətinin humoral tənzimi ............................106 10.21. Ürək fəaliyyətinin reflektoru tənzimi ..........................107
Qan dövranı sistemi. 11.1. Qan damarları ...............................................................109 11.2. Struktur-funksional təsnifat ..........................................109 11.3. Arteriya və arteriallarda qan cərəyanı ..........................115 11.4. Arterial təzyiqin ölçülməsi. Klinikada qan təzyiqini düzünə (qanlı) dolayı (qansz) üsulla ölçürlər. Düzünə, bir-başa üsul ....................................... 118 11.5. Venoz təzyiq ................................................................120 11.6. Mikrosirkulyasiya ........................................................124 11.7. Kapillyar qan dövranı ...................................................125 11.8. Limfa sistemi ................................................................126 11.9. Damarlarda qanın cərəyanının tənzimi mexanizmi ...................................................................130 11.10. Qan dövranının humoral tənzimi ............................... 132 11.11. Qan dövranına sinir sistemi tərəfindən nəzarət .......... 134 11.12. Damar hərəki mərkəzlər ..............................................135 11.13. Qan damarlarının innervasiyası ................................. 137 11.14. Arteriyal təzyiqin tənzimi ...........................................138
Tənəffüs .......................................................................142 12.1. Tənəffüs orqanları ........................................................143 12.2. Oksigenin mənbəyi ......................................................148 593 downloaded from KitabYurdu.org 12.3. Qazların parsial təzyiqi ................................................. 150 12.4. Qazların diffuziyası ...................................................... 152 12.5. Dəri tənəffüsü ................................................................. 153
12.6. Traxeya tənəffüsü ........................................................... 155
12.8. Ağciyər tənəffüsü ........................................................... 157
12.9. Ağciyərlərin quruluşu və funksiyası ............................. 158 12.10. Tənəffüs hərəkətlərinin mexanikası ............................ 161 12.11. Tənəffüsün tipləri ....................................................... 166 12.12. Ağciyərlərin ventilasiya həcmi .................................... 167 12.13. Alveollarda qazların mübadiləsi .................................. 169 12.14. Qazların qan vasitəsilə daşınması................................ 172 12.15. Daxili toxuma (və ya hüceyrə) tənəffüsü .................... 173 12.16. Bətndaxili inkişaf dövründə tənəffüs .......................... 177 12.17. Ağciyərlərin ventilyasiyasının idarə edilməsi. Reseptorlar. Tənəffüsün tənzimi .................................. 178 12.18. Baş-beyin sütunun tənəffüsdə rolu .............................. 186 12.19. Tənəffüsün humoral tənzimi ....................................... 187 12.20. Qeyri-adi şəraitdə (yuxarı atmosfer təzyiqində) tənəffüs .......................................................................... 189
12.21. Tənəffüs orqanlarının digər funksiyaları ..................... 190 12.22. Qeyri-adi mühitdə (aşağı atmosfer təzyiqində) tənəffüs. Yüksəklik ...................................................... 191 12.23. Süni tənəffüs .................................................................. 193
XIII FƏSİL Həzm.
13.1. Mədə-bağırsaq sisteminin funksiyaları ........................ 195 13.2. Həzm kanalı ağız boşluğu ilə başlayır .......................... 200 13.3. Həzm sisteminin filogenezi .......................................... 202 Mədə-bağırsaq traktmm funksiyaları haqqında ümumi təsəvvürlər. 13.4. Tənzim mexanizmləri ................................................... 204 13.5. Mədə-bağırsaq traktmm hormonları və peptidləri.. 206 13.6. Mədə-bağırsaq traktmm motorikası ............................. 208 13.7. Bağırsaqda nəqliyyatın əsas mexanizmləri .................. 210
downloaded from KitabYurdu.org 13.8. Aclıq, toxluq və susuzluğun fizioloji əsasları .............. 211 13.9. Həzm üzvlərinin fəaliyyətinin öyrənilməsi metodları. Həzm sistemi üzvlərinin xüsusi fiziologiyası ................ 213 13.10. ............................................................................. Ağız boşluğunda həzm ............................................................ 216 13.11. Tüpürcək ifrazının tədqiq metodu ............................... 218 13.12. Tüpürcəyin tərkibi və əhəmiyyəti ............................... 218 13.13. Müxtəlif qida növlərinin təsirinə qarşı tüpürcəyin kəmiyyət və keyfiyyətcə dəyişməsi ............................... 220
13.14. Tüpürcək ifrazının tənzim olunması ........................... 221 13.15. Tüpürcək ifrazı mexanizmi ......................................... 224 13.16. Qidanın yemək borusu ilə hərəkəti ............................. 227 13.17. Mədədə həzm .............................................................. 228 13.18. Mədə vəzilərinin sekresiyasının tədqiqolunma üsulları ......................................................................... 229 13.19. Mədə şirəsinin tərkibi və əhəmiyyəti .......................... 233 13.20. Mədənin motorikası .................................................... 235 13.21. Mədə sekresiyasının tənzimi ....................................... 236 13.22. Qidanın mədədən bağırsağa keçməsi .......................... 239 13.23. Qusma ......................................................................... 239 13.24. Müxtəlif heyvanların mədə həzminin xüsusiyyətləri ............................................................... 240 13.25. Gövşəyən heyvanlarda mədə həzminin xüsusiyyətləri ............................................................... 241 13.26. Onikibarmaq bağırsaqda həzm ................................... 242 13.27. Mədəaltı vəzin həzmdə rolu ........................................ 242 13.28. Mədəaltı vəzinin şirəsinin tərkibi ............................... 243 13.29. Mədəaltı vəzinin şirə ifrazının fazaları ...................... 245 13.30. Mədəaltı vəzinin şirə ifrazının mexanizmi ................. 246 13.31. Nazik bağırsaqlar ........................................................ 247 13.32. Qaraciyərin həzmdə rolu. Ödün əmələ gəlməsi və ifrazı ........................................................................ 248 13.33. Nazik bağırsaqların motorikası. Nazik bağırsaqların hərəki fəallığı .............................. 251 13.34. Nazik bağırsaqlarda sorulma ...................................... 252 13.35. Nazik bağırsaqlarda həzm prosesi .............................. 253 13.36. Bağırsaq şirəsinin tərkibi və xassələri ........................ 254
downloaded from KitabYurdu.org 13.37. Nazik bağırsaqların hərəkətinin tipləri və motorikası.256 13.38. Yoğun bağırsaqlar ....................................................... 258 13.39. Yoğun bağırsaqlarda həzm .......................................... 261 13.40. Yoğun bağırsaqların sekretor fəaliyyəti ...................... 262 13.41. Yoğun bağırsaqların mikroflorasının əhəmiyyəti.... 263 13.42. Bağırsaq mikroflorası .................................................. 264 13.43. Yoğun bağırsağın hərəkəti .......................................... 264 13.44. Defekasiya aktı ............................................................ 265 13.45. Membran həzminin fiziologiyası ................................ 266 13.46. Membran qidalanma sterilliyi ..................................... 271 13.47. Həzm üzvlərinin sorma vəzifəsi .................................. 272 13.48. Həzmin yaş xüsusiyyətlərinin əsas göstəriciləri ......... 279
Sidik-ifrazat sistemi. 14.1. Sidik-ifrazat sisteminin quruluşu və əhəmiyyəti haqqında ümumi məlumat ........................................... 284 14.2. Böyrəklərin fiziologiyası .............................................. 284 14.3. Nefronların quruluşu və böyrək qan dövranı ............... 288 14.4. Böyrək kanalcıqlarmda nəqliyyat ................................. 297 14.5. Sidik-ifrazat sisteminin orqanlarının innervasiyası. Onların qeyri-iradi və iradi fəaliyyətinin neyro-humoral tənzimi ............................................................. 302 14.6. Tər, piy və süd vəzilərinin funksiyaları haqqında.... 309
Enerji mübadiləsi. 15.1. Maddələr və enerji mübadiləsi ..................................... 313 15.2. Hüceyrədə və tam orqanizmdə maddələr mübadiləsinin parametrləri .......................................... 318 15.3. Tam orqanizmdə maddələr mübadiləsinin parametrləri ................................................................... 319
15.4. Zülal mübadiləsi ........................................................... 332 15.5. Karbohidrat mübadiləsi .................................................. 339
15.6. Yağlar ............................................................................. 343
downloaded from KitabYurdu.org 15.7. Qidalanma .................................................................... 347 15.8. Vitaminlər .................................................................... 354 15.9. Su və mineral maddələr mübadiləsi ............................. 363
16.1. Bədən temperaturu və onun tənzimi ............................ 371 16.2. Sensor reseptorlar ......................................................... 377
Əməyin fiziologiyası. 17.1. Əməyin fiziologiyasının başlıca müddəaları ................ 381 17.2. Dinamik iş zamanı əzələlərə qan axını və maddələr mübadiləsi .................................................... 385 17.3. Dinamiki iş zamanı ürək-damar sisteminin işinin göstəriciləri .................................................................. 386 17.4. Dinamiki iş şəraitində tənəffüsdə oksigenin sərf edilməsi ................................................................ 387 17.5. Dinamiki iş zamanı qanın göstəriciləri ........................ 388 17.6. Qanda qidalı maddələrin miqdarı ................................. 389 17.7. Dinamiki iş zamanı humoral tənzimolunma ................ 389 17.8. Statik işə uyğunlaşma ................................................... 391 17.9. Fiziki olmayan yüklərə orqanizmin reaksiyası ............ 392 17.10. İşgörmə qabiliyyətinin hüdudları .................................. 394
17.11. Yorulma və tükənmə ................................................... 395 17.12. Fiziki yorğunluq .......................................................... 396 17.13. Həddindən artıq yüklənmə (iş) və üzülmə .................. 398 17.14. İşgörmə qabiliyyətinin dəyişilməsi. Sirkad ritmi ....... 401 17.15. Növbəli iş .................................................................... 402 17.16. İşgörmə qabiliyyətinin mühafizə edilməsi (saxlanması) və artırılması ................................................................ 403 17.17. Məşq etmə (təlim) ...................................................... 404 17.18. Hərəkət azlığı. Müalicəvi bədən tərbiyəsi................... 405 17.19. İşgörmə qabiliyyəti və yararlılığm (faydalılığın) müəyyən edilməsi üçün testlər .................................... 406 597 downloaded from KitabYurdu.org XVIII FƏSİL 18.1. Ekoloji fiziologiya ........................................................ 409 18.2. Yüksəklik. Aşağı təzyiq ................................................ 409 18.3. Böyük yüksəkliyə qısamüddətli uyğunlaşma ............... 413 18.4. Böyük yüksəkliyə iqlimləşmə ...................................... 415 18.5. Ürək-damar sisteminin iqlimləşməsi ............................ 417 18.6. Avia və kosmik uçuşlar ................................................ 419 18.7. Su altında qalmaq. Yüksək təzyiq ................................ 420 18.8. Aparatlarla suyun dərinliklərində qalma ...................... 424 18.9. Su altında istiqamətin müəyyən edilməsi ..................... 426 18.10. İqlim və yaşayış yerinin ventilyasiya edilməsi .......... 427 18.11. Udulan hava və yaşayış ventilyasiyası ........................ 430 18.12. Səs-küy .......................................................................... 433
18.13. Vibrasiya ....................................................................... 435
XIX FƏSİL Qocalma və qocalıq. Bioloji qocalma prosesinin əsas əlamətləri. 19.1. Qocalma və həyatın müddəti. «Bioloji qocalıq» anlayışının təyini............................................................... 437
19.3. Qocalma nəzəriyyəsi ....................................................... 439
19.4. Yaşın funksional dəyişiklikləri ..................................... 441 XX FƏSİL Ali sinir fəaliyyəti. 20.1. Ali sinir fəaliyyəti haqqında anlayış ............................. 445 20.2. Anadangəlmə və ya şərtsiz reflektor fəaliyyəti ........... 446 20.3. Şərtsiz refleks növləri ................................................... 448 20.4. Şərtsiz reflektor fəaliyyəti .............................................. 449
20.6. Şərti reflekslərin xüsusiyyəti ........................................ 452 20.7. Sinir sistemi tipləri ......................................................... 455
20.9. insanın ali sinir fəaliyyətinin xüsusiyyətləri ................. 459 598 downloaded from KitabYurdu.org 20.10. Birinci və ikinci siqnal sistemi ................................... 461 20.11. İkinci siqnal sitseminin funksiyalarının tənzimində beyin qabığının müxtəlif zonalarının əhəmiyyəti ....... 462 20.12. Beyin qabığının müəyyən nahiyələrilə əlaqədar olan pozğunluqlar ....................................................... 464 20.13. Müvəqqəti əlaqələrin neyrofizioloji əsası ................... 465 20.14. Sinir sisteminin inteqrativ funksiyası ......................... 466 20.15. Yaddaş ........................................................................ 468 20.16. Yaddaşın anatiomik topoqrafiyası .............................. 474 20.17. Baş-beyin yarımkürələri qabığı .................................. 475 20.18. Vernika nahiyəsi ......................................................... 479 20.19. Broka nahiyəsi ............................................................ 480 20.20. Təfəkkür və şüur ......................................................... 481 20.21. Yuxu ........................................................................... 482 20.22. Motivasiya .................................................................. 491 20.23. Emosiya ...................................................................... 494 Ədəbiyyat ................................................................................. 499 I hissə. İnsan və heyvan orqanizminin əsas fizioloji göstəriciləri .............................................................................. 502 Kitabın içindəki termin göstəriciləri ........................................ 527 Müəllif arayışı .......................................................................... 538 BDU-nun biologiya fakültəsinin «İnsan və heyvan fiziologiyası)) kafedrasının tanınmış alimləri haqqında qısa arayış ................................................................. 556 Terminlər lüğəti ....................................................................... 561 İnsan və heyvan fiziologiyası fənni üzrə testlər ...................... 581 599 downloaded from KitabYurdu.org Çapa imzalanmışdır: 24.04.2008. Formatı 60x84 1/16. Sifariş JV°51. _____ Həcmi 37,5 ç.v. Sayı 350, «Bakı Universiteti» nəşriyyatı, Bakı ş., AZ 1148, Z.Xəlilov küçəsi, 23 downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 4,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|