Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi
downloaded from KitabYurdu.org Sidik axarı
Yüklə 4,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
285 downloaded from KitabYurdu.org Sidik axarı Böyrək cisini kapsulun xarici qatı^ Kapilyar yumaqcıq Kanalcıqlar Urctra- Sidik kisəsi .. . Hcnli „ xususı qat jjg Ə yj Topalayıcı Əzələ qişası axar Şəkil 1. Sidik ifrazat sistemi. Soldan: bu sistemə böyrəklər, sidik axarları, sidik kisəsi, sidik kanalı (uretya) aiddir. Sağ böyrəyin tərkibinə daxildir: 1- böyrək ləyəni; 2-böyrəyin beyin maddəsi; 3-böyrəyin qabıq maddəsi. Sağdan: böyrək cisminin tərkibində - yumaqcıq kapillyarlar (qan gətirici arteriyalardan yumaqcıqlara tökülür, çıxarıcı arteriollar ilə oradan çıxarılır), Bauman-Şimlyanski kapsulunun xarici epitelial qatı. Kapsulun epitelial daxili qatı (kapillyarların daxili qatının hüceyrələri) foqositlərlə verilmiş (bax: şəkil 6) qan kapillyarların mənfəzindən epitelial kapsulun boşluğuna süzülür, filtrat-birincili və ya ilk sidik, şəkil 2-yə bax), nefronla- rın borucuqları və toplayıcı borucuqlar, hansı ki, böyrək kanalcıqlar ilə böyrək cismindən ilk sidik axır. Sidik borucuqlarında reabsorbsiya və sekresiyadan sonra (Şəkil 2-ə bax) son sidik (ikincili) əmələ gəlir və böyrək ləyəninə daxil olur. 286 downloaded from KitabYurdu.org A B Çıxancı arteriol Gatlrici arteriol
Şəkil 3 - Nefronun quruluş sxemi. 1-kapillyar yumaqcıqları; 2- birinci dərəcəli qıvrım kanalcıqlar; 3-Henle ilgəyinin qalxan hissəsi; 4-Henle ilgəyinin enən hissəsi; 5-ikinci dərəcəli qıvrım kanalcıq; 6-toplayıcı borular. 287 downloaded from KitabYurdu.org 14.3. Nefronların quruluşu və böyrək qan dövranı Böyrəklər paxla formasında cüt orqanlardan olub, qarın boşluğunun arxa hissəsində onurğa sütununun yan nahiyəsinin sağ və sol tərəfində yerləşir. Böyrəyin mikroskopda kəsiyinə baxsanız onun daxildən beyin, xaricdən isə qabıq maddədən təşkil olunduğunu görərsiniz. Böyrəklərdə 8-12 qədər piramidlər olur. Bu piramidlərin əsası qabıq maddədə olur. Bu piramidlərin əsasında yerləşmiş sidik toplayıcı bo- rucuqlara ayrı-ayrı nefronun, ikinci dərəcəli qıvrım və əyri sidik borucuqlar açılır. Sidik toplayıcı borucuqların zirvəsindəki məməciklər isə əvvəlcə kiçik kanalcıqlara, iki böyük kasalara, onlar da böyrək ləyəninə açılır. Buradan isə sidik axarları başlayır və sidik kisəsinə birləşir və böyrək ləyəninə toplanan son sidiyi ora axıdır. Sidik kisəsindən isə sidik buraxıcı kanal- uretra başlayır (şəkil 1). Böyrəkləri qanla təchiz edən böyrək arteriyası qarın aortasından ayrılaraq böyrək qapısından böyrəyə daxıl olur və kiçik şaxələrə arteriolalara ayrılır, bunların hər biri gətirici damar (vas afferens) adı altında Şumlyanski-Bauman kapsu- lasına daxil olur. Şumlyanski-Bauman kapsulunda hər bir damar təxminən 50-yə qədər arteriya kapillyar ilgəyi təşkil etməklə Malpigi yumaqcığını (birincili arteriya kapillyarlar) əmələ gətirir. Yumaqcıqdakı kapillyarlar yenidən birləşərək atreriola (çıxarıcı damar-vas efferens) əmələ gətirərək kapsu- ladan xaric olur. Çıxarıcı damarın diametri gətirici damara nisbətən kiçik olduğundan yumaqcıqda təzyiq xeyli artır. Digər tərəfdən çıxarıcı damar kapsuldan çıxdıqdan sonra qısa məsafədə yenidən kapillyarlara şaxələnərək birinci və ikinci dərəcəli qıvrım kanalcıqları bürüyərək ikinci dəfə arteriya kapillyar torunu əmələ gətirirlər. Beləliklə, böyrəkdə iki dəfə arteriya kapillyar toru kapsulun daxilində, birincili və ikincili dərəcəli qıvrım sidik kanalcıqları və sidik toplayıcı borucuqlar ətrafında əmələ gəlir. Belə qan dövranı ancaq böyrəklərdə olur və əcaib qan dövranı adlanır. Kanalcıqların kapillyar torundan keçən qan kiçik ve- 288 downloaded from KitabYurdu.org nalara daxil olur. Sonrakı birləşmədə onlar böyrək venasına çevrilir və aşağı boş venaya açılır. Qan cərəyanı. Ürək hər dəfə yığılarkən aortaya vurduğu qanın 20%-dən çoxunu böyrək arteriyası ilə böyrəklərə axıdılır, yəni dəqiqədə 1200 ml qədər (lOOq böyrək parenximası 350 ml/dəq, beyin toxuması 50 ml/dəq), başqa sözlə beyin maddəsinə nisbətən 7 dəfə çox qan alır. Qan plazmasınm böyrəkdə cərəyanı (məhz qanın plaz- masmın yumaqcıq filtrasiyasından sonra ilk sidik əmələ gəlir) 600- 700 ml/dəq təşkil edir. Böyrəklər digər orqanlara nisbətən qanla 20 dəfə çox təchiz edilir. Hər böyrəkdən dəqiqədə 750 ml, gündə 1700 1-ə qədər qan axır. Hər 5-10 dəqiqədən bir bədənin bütün qanı böyrəklərdən keçir.
Bədən çəkisinin 0,43%-ni təşkil edən böyrəklərdən ürəyin qovduğu qanın 1/4-1/5 hissəsi süzülür. Birinci kapillyar toru. Müasir təsəvvürə görə yumaqcıq kapillyarlarından plazmanın su və kiçik molekullu kompo- nentlərinin süzülməsi yumaqcıqlardan qanın hidrostatik təzyiqi (insanda 70 mm civə sütununa bərabər olur), qan plazması zülalların onkotik təzyiqi (30 mm civə sütünü) və yumaqcıq kapsulasına toplanmış ultraflltratm hidrostatik təzyiqi (20 mm civə sütunu) arasındakı fərq nəticəsində baş verir. Birinci kapillyar torunun mənfəzində hidrostatik, yəni duzların, kristalların yaratdıqları təzyiqi 70 mm.Hg.st. təşkil edir (kapillyarlardan kənarda epitelial kapsulun boşluğunda 20 mm.Hg.st.), onkotik zülalların yaratdığı təzyiq 30 mm.Hg.st. qədər olur. Böyrək cisimciyində birinci kapillyar torunun mənfəzində filtratsiya Bauman-Şumlyanski kapsulunun boşluğunda baş verir (şəkil 2). Yumaqcıqdan süzülmənin sürətini müəyyən edən effektiv süzülmə təzyiqi, (hidrostatik təzyiq)-(onkotik təzyiq)-(epitelial kapsulun boşluğunda təzyiq)=(70 mm.Hg.st.)-(30 mm. Hg.st.) - (20 mm.Hg.st.)=20 mm.Hg.st. 20 mm.Hg. sütunu ilk sidiyin əmələ gəlməsinə kifayət edir. Süzülmə yumaqcıq kapillyarla- rındakı təzyiqin plazma zülallarının onkotik təzyiqi ilə kap-
downloaded from KitabYurdu.org suldakı filtratın təzyiqləri cəmindən artıq olduqda baş verir. İkinci kapillyar tom. Çıxarıcı arteriallar vasitəsilə birinci kapillyar tordan qan ikinci kapillyar tora daxil olur. Bu arteriollar beyin maddəsinə daxil olub, orada ikincili kapillyar torunu (peritubulyar kapillyarlar) və duz vena damarları formasında qabıq maddəsinə istiqamətlənir. Bu damarlar (arterial və venoz) nefronların borucuqlarına və toplayıcı borucuqlara paralel gedir (Henle ilgəyi) və onları tor kimi əhatə edir. Peritublyar (ikinci kapillyar toru) kapillyar toru nefron borucuqlarına yaxın yerləşir, bu kapillyarlara maddələr bo- rucuqların mənfəzindən reabsorbsiya olunur (şəkil 2). İkincili kapillyar torundan həmçinin böyrək hüceyrələrinin qidalanması baş verir. Beyin maddənin kapillyar lari birbaşa vena qövsünə açılan venulalara keçir. Beləliklə, böyrəyə daxil olan arterial qan əvvəlcə birincili kapillyar torunun kapillyarlarından perfuziya edir və məhz sonra arterial qan ikincili kapillyar torun kapillyarlarma daxil olur. Buradan isə venoz qan böyrək venaları ilə aşağı boş venaya açılır.
qabıq və beyin maddələrdən ibarət olub, 0,8-1,2 mln. funksional struktur vahiddən - nefrondan, həmçinin qabıq və beyin qatında olan çoxlu toplayıcı borucuqlardan ibarətdir. Nefro- nun ayrı-ayrı hissələri qanunauyğun olaraq qabıq və ya beyin maddəsində yerləşir. Nefron - böyrək cismindən başlayaraq toplayıcı bo- rucuqlara açılan epitelial borucuqlardır. Nefronun divarı bir qatlı epiteldən ibarət olub, onun müxtəlif nahiyələrindəki hüceyrələr biri digərindən fərqlənir. Bauman-Şumlyanski (şəkil 3-4) kapsulasından xaric olan kanalcıqlar, böyrəyin xarici qabıq qatının proksimal hissəsində birinci dərəcəli qıvrım sidik borucuqlarmı, sonra daxili beyin qatma daxil olaraq Henli ilkəyinin nazik kanalını, sonra qalxan (yoğun) distal borucuğunu, sonra yenidən qabıq maddəyə daxil olaraq ikinci dərəcəli qıvrım distal sidik borucuğunu əmələ gətirir. Qıvrım distal borucuqlar isə birləşdirici şöbə
downloaded from KitabYurdu.org ilə sidik toplayıcı borucuğa, o da öz növbəsində toplayıcı axara və nəhayət məməciklərin ucundan kiçik və böyük kasacıqla- ra açılır. Buradan da böyrək ləyəninə açılır. Şumlyanski-Bauman kapsulunun diametri təxminən 0,2 mm-ə, qıvrım kanalcıqların uzunluğu 35-50 sm çatır.
Şəkil 4. Yukstamedulyar (A) və qabıq (B)
nefronlarm quruluş sxemi. I-qabıq maddə; II-xarici və III-böyrəyin beyin maddəsinin daxili sahəsi; 1 -yumaqcıq; 2-qıvrım kanalcıq; 3-enən düz hissə; 4-Henle ilgəyinin enən hissəsi; 5-nefron ilgəyinin nazik qalxan dizciyi; 6-nefron ilgəyinin yoğun qalxan dizciyi; 7-ikinci dərəcəli qıvrım kanalcıq; 8- birləşdirici şöbə; 9-toplayıcı boru; 10-yığıcı boru. Gətirici damarın divarında yumaqcığa daxil olduğu yerdə mioepitelial hüceyrələrdən əmələ gəlmiş qalınlaşma yus- taqlomerulyar (yumaqcıq ətrafı) kompleks var (şəkil 5 Q). Yustaqlomerulyar kompleks morfoloji cəhətdən üçbucağı xatırdadır, iki tərəfdən afferent və efferent arteriolalarla əhətə olunub, əsasında isə bərk ləkə (macula densa) adlanan hüceyrələrlə əhatə olunmuşdur (şəkil 5 Q). Bu hüceyrələr daxili sekretor funksiyaya malik olub, böyrəyə az qan gəldikdə renin ifraz edirlər. Renin arterial qan təzyiqinin tənzimində iştirak edir. Güman olunur ki, elektrolit
downloaded from KitabYurdu.org balansının normal saxlanmasında da onun əhəmiyyəti var. Nefronun tipləri. Nefronun iki əsas tipi ayırd edilir - qabıq (nefronun əsas şöbələri qabıq maddəsində yerləşir, nef- ronlarm 85%-i qabıq nefronlardır) və yukstamedulyar [(bu nefronların Henle ilgəyi böyrəyin beyin maddəsinin dərinliyinə daxil olur) (şəkil 4)]. Yukstamedulyar nefron böyrəyin beyin maddəsində yerləşir. Yukstamedulyar nefronlarda qan gətirici damarın diametri çıxarıcı damarın diametrinə bərabər olur. Digər tərəfdən çıxarıcı damar kapsuldan çıxdıqdan sonra ikinci dəfə kapillyar əmələ gətirmədən venoz sisteminə açılır. Henle ilgəyinin nazik borucuqları yastı epitel hüceyrə- lərindən ibarət olub və əhəmiyyətli dərəcədə suyun diffızion rolunu azaldır. Henle ilgəyinin hüceyrələri kanalcıq-ların mən- fəzindən NaCl kanalcıqlar arasındakı çıxarıcı arteriola qovur, nəticədə arteriolda təzyiq yüksəlir, mühit hipertonik olur. Bu isə böyrək kanalcıqları arasında suyun osmotik diffuziyası üçün şərait yaradır. Henle ilgəyinin yoğun şöbəsinin kanallarının divarı sidik cövhəri və su üçün keçirici deyil. Birləşdirici şöbə və birləşdirici borucuqların divarı əsas və aralıq hüceyrələrdən ibarətdir. Əsas hüceyrələrin sərbəst səthində kirpiciklər var. Onların əsas funksiyası Na + və Ch reabsorbsiya və K + sekresiya etməkdir. Aralıq hüceyrələr A (a) və V (/?) tipli hüceyrələrə ayrılırlar. Bu hüceyrələr K + reabsorbsiya edir, bundan başqa a - hüceyrələri H + , /? - hüceyrələri isə HCO3 sekresiya edir. Top- layıcı axarlar (toplayıcı borucuqlar kimi) elektrolitlərin, həmçinin aldosteron və ADH-təsiri altında su və sidik cövhərinin nəql olunmasında iştirak edir. Böyrək cisimciyin (şəkil 5) süzülmə baryerindən plaz- manın süzülməsi nəticəsində ilk sidik əmələ gəlməsi baş verir (ultrafiltrat və ya yumaqcıq filtratı). Filtrasiya baryeri (şəkil 5B, V) kapillyarların endoteli, bazal membranı və podositlərin ayaqcıqları arasında olan filtrasiya yarığından ibarətdir.
downloaded from KitabYurdu.org Daıııar qütbü Yumaqcıq kapilyan. podosıt
(kapsııiııu daxili qatı) kapsulun boşluğu Proksimal əyri bontcuqlar Sidik qtitbii
kapilyar yumaqcığı (təqribən 50-e qədər kapillyarlar ilgəyi) və epitel kap- suladan ibarətdir. Böyrək cisminin getirici arteriol daxil və xaric olan nahiyə damar qütbü adlanır; nefrondan proksimal əyri borucuqlar çıxan nahiyə cismin sidik qütbüdür. Epitelial kapsula iki qatdan ibarətdir; xarici (parietal) və daxili (visseral). Qatlar arasında boşluq olur, bura qan kapillyarlarından yumaqcıq fıltratı daxil olur. Kapsulun boşluğu proksimal əyri borucuqlara açılır. Bir qatlı yastı epiteldən ibarət olan kapsulun xarici qatı, kapsulun xariclə əlaqəsini məhdudlaşdırır. Kapsulun xarici qatının hüceyrələri (podositler) yumaqcıqların kapilyarlanmn xarici yuxarı səthinə bitişmiş və endotel və bazal membranla birlikdə podositlər və kapillyar üçün ümumi olan fıltrasiyada iştirak edir. Həmin nefronun böyrək cisminin sidik qütbündən distal əyri borucuq damar qütbünə yaxınlaşır. Nefronun bu şöbəsinin şəkilinin dəyişməsi hüceyrələri (sixv ləkə) şəklini deyişmiş gətirici arteriollarla birlikdə (yukstamedulyar hüceyrələr) yumaqcıq ətrafı kompleks əmələ gətirir. Böyrək cisminin və həmçinin yumaqcıq ətrafı kompleksin tərkibinə yumaqcıqların kapilyar ilgəkləri arasında yerləşən mezanxial hüceyrələri daxildir. B. Podositlər. Kapsulun şəklini dəyişmiş daxili vərəqinin hüceyrələridir. Onlar böyük ayaqcıqlar əmələ gətirir, hansı ki, onlardan çoxlu sayda kiçik ayaqcıqlar çıxır. Yumaqcığın kapilyarların endotelial hüceyrələrində çoxlu sayda fenestrlər var. Kapsulun daxili qatı ilə kapillyarların endoteli arasında ümumi (üçqatlı) bazal membran formalaşır. downloaded from KitabYurdu.org Kaya əzələ hüceyrələri yuqostavaskulyar (mezanqilial) hüceyrələr endotelial hüccyrələlr Şəkil 5. Böyrək cismi, fıltrasiya baryeri və yumaqcıq ətrafı kompleksi (ardı). V. Filtratsiya yarığı. Podositlərin kiçik ayaqcıqları bazal membrana birləşirlər. Podositlərin ayaqcıqları arasında kiçik (3040 nm) filtratsiya yarığı vardır. Plazmanın fıltrasiyası bazal membranın lifli əsası və fıltrasiya yarığında həyata keçirilir. Q. Yumaqcıq ətrafı kompleks, yumaqcığın kökündə yerləşən üç tip hüceyrədən əmələ gəlmişdir. Birinci tip-yuqustaqlamerulyar (danəli) hüceyrələr - gətirici arteriolun renin qranulaları saxlayan şəklini dəyişmiş orta qat saya əzələ hüceyrəsidir. İkinci tip- yukustovaskulyar hüceyrələr (mezenxial) gətirici və çıxarıcı arteriollar arasında yerləşir. Üçüncü tip-distal bo- rucuğu yumaqcıq kökü ilə təmasda olduğu yerin epitel hüceyrələrdir (sıx ləkənin hüceyrələri). Filtrasiyanın parametrləri. Yumaqcıq fıltrasiyası müxtəlif ölçülərlə xarakterizə olunur. (Filtratm həcmi yumaqcıq fil- trasiyanın sürəti - YFS; effektiv fıltrasiya təzyiqi, filtratm gös- təriciləri, kapsulun epitel boşluğu ilə kapillyarların mənfəzi arasında osmotik təzyiqin fərqi, fıltrasiya olunan ion və mole- kullarm xarakteri). Qanın plazmasından fıltrasiya olunan ilk sidik yumaqcığın kapillyarlarından axan qanın 10%-ni təşkil edir. Bu isə yaşlı adamlar üçün 10% sutkada 1800 / qan = sut. 180/ ul- tra və ya 125 ml/dəq. (plazmanın həcminin 20%) olur.
fıltrasiya yarıqları mənfi yük daşıyır, bu vəziyyət də anionlarm filtrasiyasmı məhdudlaşdırır və kationların filtrasiyası isə asanlaşır.
downloaded from KitabYurdu.org diyin tərkibi plazmanın tərkibinə yaxın olur, lakin ultrafiltrat- da qanın hüceyrə elementləri olmur, zülal isə nisbətən az olur. Xüsusilə ilk sidikdə həqiqi radiusu 4 nm çox olan makromole- kullar olmur. Böyrəyin qan cərəyanının və yumaqcığm filtrasiya sürə- tinin tənzimində çoxlu hormonlar və neyromediatorlar iştirak edir. Onlardan anqiotenzin II, noradrenalin, dofamin, ADH, atriopeptin, entotelin, leykotrien və NO-azot oksidini göstərmək olar. Sidiyin əmələ gəlmə prosesi haqqında yuxarıda qeyd etdiklərimizi daha ətraflı nəzərdən keçirsək son sidiyin əmələ gəlməsi əsas 3 prosesdən - süzülmə, geriyə sorulma və sekresiyadan ibarətdir. Sidiyin əmələ gəlməsinin ilk mərhələsi Bau- man- Şumlyanski kapsulunun daxilində Molpigi yumaqcıqla- rında baş verir. Əvvəlcə qanın plazma hissəsi Şumlyanski- Bauman kapsulundan süzülür. Toplanmış fıltrat (süzüntü) tər- kibcə yalnız zülalların və formalı elementlərin olmaması ilə qanın plazmasından fərqlənir. Həmin fıltrat (ilk sidik) birincili, ikincili dərəcəli qıvrım kanalcıqlar və sidik toplayıcı bo- rucuqlarda hərəkət etdikdə tərkibindəki su və həll olmuş maddələr müxtəlif intensivlikdə geriyə sorulur (kanalcıq reabsor- -bsiyası). Digər proses - kanalcıq sekresiyası ondan ibarətdir ki, nefronun epiteli hüceyrələrdən yeni üzvi maddələr, NH 4 + və H + ionları sintez olunur. Sidiyin əmələ gəlməsində birinci nəzəriyyə 1842-ci ildə Bauman tərəfindən irəli sürülmüş sekretor nəzəriyyədir. O ilk dəfə bu kapsulanın birinci dərəcəli qıvrım borucuqlara açıldığını müəyyən etmişdir. Baumana görə sekresiya vasitəsilə su və duz Malpigi yumaqcığında, başqa üzvi maddələr isə qıvrım kanalcıqların divarından ifraz olunur. Qana bəzi kolloid boyası yeridildikdə bu boyalar kap- sulaya toplanmış mayedə deyil, kanalcıqlarda və kanalcıq epi- telinin protoplazmasmda olur. Beləliklə, sianidlə kanalcıqda toxuma tənəffüsünü ləngitdikdə bu proses azalır. Dərisi tikanlılarda, o cümlədən quşların böyrəklərində yumaqcıqlar az və kanalcıqların əksəriyyəti kor qurtardığm- 295 downloaded from KitabYurdu.org dan sidiyin əmələ gəlməsində kanalcığın sekresiyası əsas rol oynayır. 1844-cü ildə K.Lüdviq tərəfindən irəli sürülən süzülmə nəzəriyyəsinə görə sidiyin əmələ gəlməsi qanın plazma hissəsinin yumaqcıq kapillyarlarmdan süzülməsi və qıvrım kanalcıq- larda yenidən geriyə sorulması (reabsorbsiyası) nəticəsində baş verir. Yumaqcıq kapillyarlarının ümumi səthi böyrəyin 100 q çəkisinə görə 1,5 m 2 -a çatır. Bu süzgəc 100 A-ə qədər molekul- ları keçirir. Bunu A.N.Riçards əvvəlcə qurbağa, sonra isə dəniz donuzu və siçanların kəskin təcrübə şəraitində böyrəyin üzərini açaraq mikroskop altında kapsulalardan birinə nazik mikro- pepitka şüşə borucuq salınmışdır. Bu yolla sidiyin kapsulun daxilindən mikropepitka ilə xaricə şüşə boru axıdıb toplamışdır. Nəticədə alman yumaqcıq fıltratının tərkibində üzvi və qeyri-üzvi maddələrin olduğu müəyyən edilmişdir. Süzülmənin olması böyrəklərin zəngin qan təchizatı ilə əlaqədardır. Gündə böyrəklərdən 1500-1800 /-ə qədər qan keç- diyindən hər 6-10 / qanda 1 /. fıltrat əmələ gəlir. 150-180 / yumaqcıq fıltratının yalnız 1-1,5 l bədəndən xaric olur ki, buna son sidik və ya ikincili sidik və ya defınetiv sidik də deyilir. Demək qıvrım kanalcıqlardan keçərkən ilk sidiyin tərkib hissəsi yenidən geriyə - qana sorulur. Bu mülahizəni sonralar V.Keşni inkişaf etdirərək sidiyin əmələgəlmə prosesində süzülmə - geriyə sorulma (fıltratsion-reabsorbsion) nəzəriyyəsini irəli sürür. Birinci qıvrım kanalcıqda əsasən qlükoza, qismən su və duzlar, Henle ilgəyinin enən hissəsində suyun çox hissəsi, qalxan hissəsi və ikinci dərəcəli qıvrım kanalcıqlarda isə qapı maddələrin geriyə sorulması baş verir. Belə ki, Henle ilgəyinin enən hissəsində su qalxan hissəsinə nisbətən çox sorulur. Müxtəlif maddələrin geriyə sorulma intensivliyini sübut etmək üçün itin təcrid olunmuş böyrəyi üzərində təcrübə apa Yüklə 4,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|