Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 07. 08. 2014-cü il tarixli 869 nömrəli əmri ilə təsdiq
Yüklə 2,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Layihə. dünyagörüşün formalaşması üçün nəzərdə tutulub. Müstəqil tədqiqat bacarıqlarının inkişafı və elmi Ümumiləşdirici tapşırıqlar. fəslin sonunda bölmə üzrə öyrəni- lənlərin tətbiqi ilə bağlı sual və tapşırıqlar verilmişdir. Onlar sum- mativ qiymətləndirməyə hazırlıq üçün də istifadə oluna bilər. Hər 5 4 9 8 CANLILAR ALƏMİNİN MÜXTƏLİFLİYİ VƏ ONUN ÖYRƏNİLMƏSİ 1 · Quş və kəpənəyin oxşar və fərqli cəhətlərini sadalayın. Canlı orqanizmləri öyrənən biologiya elmi bir çox sahələrə ayrılır. Bitkiləri öyrənən botanika, heyvanları öyrənən zoologiya, göbələkləri öyrənən mikologiya və s. kimi elm sahələri sizə tanışdır. Canlı orqanizmlərin həm xarici, həm də daxili quruluşunu morfolo- giya (yun. morfe – forma, logos – elm) adlanan elm sahəsi öyrənir. Məsələn, yarpaq – yarpaq ayası və saplaqdan, qurbağanın bədəni isə baş, gövdə və ətraflardan ibarətdir. Anatomiya (yun. anatome – yarıram) morfologiyanın tərkib hissəsi olub, orqanizmlərin daxili quruluşunu öyrənir. Belə ki, ağac gövdəsi qabıq, kambi, oduncaq və özəkdən ibarətdir. İnsanın ürəyi 4 kameralı – iki qulaqcıq və iki mədəcikdən təşkil olunmuşdur. Botanikada bitki anatomiyası, zoologiyada heyvan anatomiyası sahələrini ayırırlar. Nəticəni müzakirə edin: · Sizcə, bütün əlamətləri göstərə bildinizmi? Canlı orqanizmləri öyrənən elm sahələri Fäaliyyät Fäaliyyät BİOLOGİYA Zoologiya Mikologiya Biofizika Anatomiya Ekologiya Botanika Biokimya Fiziologiya Morfologiya 1. Canlı orqanizmləri öyrənən elm sahələri Canlı orqanizmlər və onların öyrənilməsi 1 -ci f e sil İnsanlar tərəfindən yaradılan qurğuların, cihazların bir çoxu bitki və heyvan- ların quruluşuna və ya xüsusiyyətlərinə əsaslanır. Məsələn, təyyarənin uçuşu quşları, həşəratları və uçan məməliləri xatırladır. Paraşütün uçuşu isə zəncirotunun uçağanlı meyvəsinin havada uçuşuna oxşayır. · Hansı biliklər ixtiraçılara bu kimi cihazları yaratmağa kömək etdi? 6 7 Öyrəndiklərinizi tətbiq edin. Mövzuda öyrənilənləri möhkəm- ləndirmək, tətbiq etmək və onlara münasibət bildirmək məqsədilə verilən tapşırıqlardır. Öyrəndiklərinizi yoxlayın. mövzuda şagirdlərin öyrəndiklə- rini qiymətləndirmək, zəif cəhətlərini müəyyən etmək üçün nəzərdə tutulub. Verilən sual və tapşırıqlar mövzuda öyrənilənləri tamamlamaq, araşdırma aparmaq, əlaqə yaratmaq, yaradıcılıq bacarıqlarını inkişaf etdirməklə yanaşı, bu biliklərə dəyər vermək və onlara münasibət bildirmək məqsədi daşıyır. Hər Layihə. dünyagörüşün formalaşması üçün nəzərdə tutulub. Müstəqil tədqiqat bacarıqlarının inkişafı və elmi Ümumiləşdirici tapşırıqlar. fəslin sonunda bölmə üzrə öyrəni- lənlərin tətbiqi ilə bağlı sual və tapşırıqlar verilmişdir. Onlar sum- mativ qiymətləndirməyə hazırlıq üçün də istifadə oluna bilər. Hər 5 4 9 8 CANLILAR ALƏMİNİN MÜXTƏLİFLİYİ VƏ ONUN ÖYRƏNİLMƏSİ 1 · Quş və kəpənəyin oxşar və fərqli cəhətlərini sadalayın. Canlı orqanizmləri öyrənən biologiya elmi bir çox sahələrə ayrılır. Bitkiləri öyrənən botanika, heyvanları öyrənən zoologiya, göbələkləri öyrənən mikologiya və s. kimi elm sahələri sizə tanışdır. Canlı orqanizmlərin həm xarici, həm də daxili quruluşunu morfolo- giya (yun. morfe – forma, logos – elm) adlanan elm sahəsi öyrənir. Məsələn, yarpaq – yarpaq ayası və saplaqdan, qurbağanın bədəni isə baş, gövdə və ətraflardan ibarətdir. Anatomiya (yun. anatome – yarıram) morfologiyanın tərkib hissəsi olub, orqanizmlərin daxili quruluşunu öyrənir. Belə ki, ağac gövdəsi qabıq, kambi, oduncaq və özəkdən ibarətdir. İnsanın ürəyi 4 kameralı – iki qulaqcıq və iki mədəcikdən təşkil olunmuşdur. Botanikada bitki anatomiyası, zoologiyada heyvan anatomiyası sahələrini ayırırlar. Nəticəni müzakirə edin: · Sizcə, bütün əlamətləri göstərə bildinizmi? Canlı orqanizmləri öyrənən elm sahələri Fäaliyyät Fäaliyyät BİOLOGİYA Zoologiya Mikologiya Biofizika Anatomiya Ekologiya Botanika Biokimya Fiziologiya Morfologiya 1. Canlı orqanizmləri öyrənən elm sahələri Canlı orqanizmlər və onların öyrənilməsi 1 -ci f e sil İnsanlar tərəfindən yaradılan qurğuların, cihazların bir çoxu bitki və heyvan- ların quruluşuna və ya xüsusiyyətlərinə əsaslanır. Məsələn, təyyarənin uçuşu quşları, həşəratları və uçan məməliləri xatırladır. Paraşütün uçuşu isə zəncirotunun uçağanlı meyvəsinin havada uçuşuna oxşayır. · Hansı biliklər ixtiraçılara bu kimi cihazları yaratmağa kömək etdi? 6 7 1 1 11 10 CANLILAR ALƏMİNİN MÜXTƏLİFLİYİ VƏ ONUN ÖYRƏNİLMƏSİ / Canlı orqanizmlər və onların öyrənilməsi Orqanizmlərin həyat fəaliyyətlərini öyrənən elm sahəsi fiziologiya (yun. fizis – təbiət, logos – elm) adlanır. Bitkilərdə gedən fotosintez, tənəffüs və s. kimi fizioloji prosesləri bitki fiziologiyası, heyvanlarda baş verən fizioloji prosesləri isə (qan dövranı, tənəffüs, ifrazat və s.) heyvan fiziologiyası öyrənir. Canlı obyektləri öyrənmək üçün bioloqlar vaxtaşırı digər elm sahələrinə müraciət edirlər. Belə ki, canlı orqanizmlərdə maddələrin analizinin aparılması üçün kimyanın köməyinə ehtiyac duyulur. Bunun nəticəsində biokimya elmi meydana gəldi. Canlı orqanizmlərə xas olan, məsələn, işığın gözə və yaxud da yarpağa təsiri kimi fiziki hadisələri biofizika elmi tədqiq edir. Bu elm sahələri bioloji prosesləri daha yaxşı araşdırmağa kömək edir. Mətndən istifadə edərək canlılar haqqında elm sahələrinin adını müəyyən etməklə krossvordu tamamlayın. 1. Canlı orqanizmlərin həyat fəaliyyəti əsasında baş verən kimyəvi prosesləri öyrənən elm sahəsi. 2. Orqanizmlərin daxili quruluşunu öyrənən elm sahəsi. 3. Orqanizmlərin həyat fəaliyyətlərini öyrənən elm sahəsi. 4. Bioloji sistemlərdə baş verən fiziki prosesləri və müxtəlif fiziki amillərin bioloji obyektlərə təsirini öyrənən elm. B İ O L O G İ Y A Öyrändiklärinizi tätbiq edin Öyrändiklärinizi tätbiq edin 1. Dərslikdəki mətndən istifadə edərək cədvəli tamamlayın. 2. Verilənləri hansı elm sahələri öyrənir? a) Balığın tənəffüsünü b) Ürəyin işini c) Üzgəcin quruluşunu d) Balığın skeletini Nəyi öyrənir? Nümunə Bioloji elmlər Fiziologiya Anatomiya Morfologiya Öyrändiklärinizi yoxlayın Öyrändiklärinizi yoxlayın İngilis alimi Ç.Darvin bir dəfə bağda gəzərkən soxulcan gördü. Onun hərə- kətlərini bir müddət müşahidə edərək belə qənaətə gəldi ki, soxulcan torpağı yumşaldaraq onun məhsuldarlığını artırır. 2. Biologiyanın tədqiqat üsulları · Ç.Darvin hansı yolla soxulcanın təbiətdə rolunu müəyyən etdi? · Biologiyada daha hansı üsullardan istifadə edilə bilər? Canlı varlıqların öyrənilməsi üçün müxtəlif metod- lardan (yun. methodos – yol, tədqiqat, dərketmə yolu) istifadə edilir. Bunların ən əsası müşahidə, eksperiment və ölçmədir. Müşahidə. Hər hansı bir obyektin və ya hadisənin duyğu orqanlarının köməyi ilə öyrənilməsinə əsaslanır. Canlı orqanizmlər üzərində müşahidələr aparmaqla onların təsvir edilməsi bir çox məsələləri aydınlaşdır- mağa kömək edir. Məsələn, alma ağacı ilin hansı ayında çiçəkləyir, yarpaqların tökülməsi, yəni xəzan nə vaxt baş verir? Canlıların müşahidəsini həm təbii, həm laborato- riya şəraitində aparmaq mümkündür. Təbiətdə belə müşahidələr zamanı binokldan, video- kameradan, laboratoriyada isə lupa, mikroskop və digər avadanlıqdan istifadə edilə bilər. Müşahidə zamanı məlumatlar toplanır. Onların əsasında elmi mülahizələr irəli sürülür. Bunların təsdiq edilməsi üçün isə eksperiment aparılır. Eksperiment (lat. experimentum – təcrübə, sınaq). Bu üsuldan müşa hidə nəticəsində irəli sürülən mülahizəni yoxlamaq, onu təsdiq və ya inkar etmək üçün Fotosintezin getmə sürətinin karbon qazının havadakı konsentrasiya- sından asılılıq qrafikini diqqətlə nəzərdən keçirin. Burada oxu üzərində karbon qazının konsen- trasiyası, -də isə foto- sintezin nisbi sürəti göstərilir. X Y Fäaliyyät Fäaliyyät Qrafikə əsasən suallara cavab verin: 1. Karbon qazının konsentrasiyası 0,1% və 0,18% arasında olarsa, fotosinte- zin sürətində nə baş verər? 2. Əgər istixana havasında karbon qazının miqdarı 0,03% və ya 0,08% olarsa, fotosintezin sürəti nəyə bərabər olar? Fotosintezin nisbi sürəti Karbon qazının havada konsentrasiyası (%) 100 75 50 25 0 0,02 0,04 0,06 0,08 0,1 0,12 0,14 0,16 0,18 0,2 X Y Müşahidə Eksperiment Ölçmə 1 2 3 4 1 1 11 10 CANLILAR ALƏMİNİN MÜXTƏLİFLİYİ VƏ ONUN ÖYRƏNİLMƏSİ / Canlı orqanizmlər və onların öyrənilməsi Orqanizmlərin həyat fəaliyyətlərini öyrənən elm sahəsi fiziologiya (yun. fizis – təbiət, logos – elm) adlanır. Bitkilərdə gedən fotosintez, tənəffüs və s. kimi fizioloji prosesləri bitki fiziologiyası, heyvanlarda baş verən fizioloji prosesləri isə (qan dövranı, tənəffüs, ifrazat və s.) heyvan fiziologiyası öyrənir. Canlı obyektləri öyrənmək üçün bioloqlar vaxtaşırı digər elm sahələrinə müraciət edirlər. Belə ki, canlı orqanizmlərdə maddələrin analizinin aparılması üçün kimyanın köməyinə ehtiyac duyulur. Bunun nəticəsində biokimya elmi meydana gəldi. Canlı orqanizmlərə xas olan, məsələn, işığın gözə və yaxud da yarpağa təsiri kimi fiziki hadisələri biofizika elmi tədqiq edir. Bu elm sahələri bioloji prosesləri daha yaxşı araşdırmağa kömək edir. Mətndən istifadə edərək canlılar haqqında elm sahələrinin adını müəyyən etməklə krossvordu tamamlayın. 1. Canlı orqanizmlərin həyat fəaliyyəti əsasında baş verən kimyəvi prosesləri öyrənən elm sahəsi. 2. Orqanizmlərin daxili quruluşunu öyrənən elm sahəsi. 3. Orqanizmlərin həyat fəaliyyətlərini öyrənən elm sahəsi. 4. Bioloji sistemlərdə baş verən fiziki prosesləri və müxtəlif fiziki amillərin bioloji obyektlərə təsirini öyrənən elm. B İ O L O G İ Y A Öyrändiklärinizi tätbiq edin Öyrändiklärinizi tätbiq edin 1. Dərslikdəki mətndən istifadə edərək cədvəli tamamlayın. 2. Verilənləri hansı elm sahələri öyrənir? a) Balığın tənəffüsünü b) Ürəyin işini c) Üzgəcin quruluşunu d) Balığın skeletini Nəyi öyrənir? Nümunə Bioloji elmlər Fiziologiya Anatomiya Morfologiya Öyrändiklärinizi yoxlayın Öyrändiklärinizi yoxlayın İngilis alimi Ç.Darvin bir dəfə bağda gəzərkən soxulcan gördü. Onun hərə- kətlərini bir müddət müşahidə edərək belə qənaətə gəldi ki, soxulcan torpağı yumşaldaraq onun məhsuldarlığını artırır. 2. Biologiyanın tədqiqat üsulları · Ç.Darvin hansı yolla soxulcanın təbiətdə rolunu müəyyən etdi? · Biologiyada daha hansı üsullardan istifadə edilə bilər? Canlı varlıqların öyrənilməsi üçün müxtəlif metod- lardan (yun. methodos – yol, tədqiqat, dərketmə yolu) istifadə edilir. Bunların ən əsası müşahidə, eksperiment və ölçmədir. Müşahidə. Hər hansı bir obyektin və ya hadisənin duyğu orqanlarının köməyi ilə öyrənilməsinə əsaslanır. Canlı orqanizmlər üzərində müşahidələr aparmaqla onların təsvir edilməsi bir çox məsələləri aydınlaşdır- mağa kömək edir. Məsələn, alma ağacı ilin hansı ayında çiçəkləyir, yarpaqların tökülməsi, yəni xəzan nə vaxt baş verir? Canlıların müşahidəsini həm təbii, həm laborato- riya şəraitində aparmaq mümkündür. Təbiətdə belə müşahidələr zamanı binokldan, video- kameradan, laboratoriyada isə lupa, mikroskop və digər avadanlıqdan istifadə edilə bilər. Müşahidə zamanı məlumatlar toplanır. Onların əsasında elmi mülahizələr irəli sürülür. Bunların təsdiq edilməsi üçün isə eksperiment aparılır. Eksperiment (lat. experimentum – təcrübə, sınaq). Bu üsuldan müşa hidə nəticəsində irəli sürülən mülahizəni yoxlamaq, onu təsdiq və ya inkar etmək üçün Fotosintezin getmə sürətinin karbon qazının havadakı konsentrasiya- sından asılılıq qrafikini diqqətlə nəzərdən keçirin. Burada oxu üzərində karbon qazının konsen- trasiyası, -də isə foto- sintezin nisbi sürəti göstərilir. X Y Fäaliyyät Fäaliyyät Qrafikə əsasən suallara cavab verin: 1. Karbon qazının konsentrasiyası 0,1% və 0,18% arasında olarsa, fotosinte- zin sürətində nə baş verər? 2. Əgər istixana havasında karbon qazının miqdarı 0,03% və ya 0,08% olarsa, fotosintezin sürəti nəyə bərabər olar? Fotosintezin nisbi sürəti Karbon qazının havada konsentrasiyası (%) 100 75 50 25 0 0,02 0,04 0,06 0,08 0,1 0,12 0,14 0,16 0,18 0,2 X Y Müşahidə Eksperiment Ölçmə 1 2 3 4 1 1 13 12 CANLILAR ALƏMİNİN MÜXTƏLİFLİYİ VƏ ONUN ÖYRƏNİLMƏSİ / Canlı orqanizmlər və onların öyrənilməsi istifadə olunur. Məsələn, təcrübələr nəticəsində müəyyən olunmuşdur ki, azot duzları bitkinin gövdə və yarpaqlarının böyüməsini sürətləndirir. Ölçmə. Bir çox hallarda müşahidə və eksperimentlər ölçmə ilə müşa- yiət olunur. Belə ki, gübrələrin bitkilərə təsirini onların boylarını ölçərək gübrə verilməyən bitkilərlə müqayisə etməklə müəyyənləşdirmək müm- kündür. Beləliklə, müşahidə, eksperiment və müvafiq ölçmələr nəticəsində təd- qiqatçı öyrəniləcək obyekt və ya hadisə barədə müəyyən elmi biliklər əldə edir. 1. Aşağıdakı qənaətə gəlmək üçün hansı metodlardan istifadə olunmuşdur? – Ətirli tütün bitkisinin çiçəkləri gecə açılır, gündüz bağlanır. – Amöbün yerləşdiyi su damlasına duz kristalı əlavə etdikdə, o, yalançı ayaqlarını yığır və dəyirmi forma alır. 2. Tədqiqatçı yeni buğda sortunun böyümə sürətinə işıqlanma müddətinin təsirini öyrənmək istəyir. O, bu zaman hansı tədqiqat metodlarından istifadə edə bilər? Tədqiqatçının işinin gedişini təsvir edin və mülahizələrinizi əsaslandırın. Cədvəli tamamlayın. Öyrändiklärinizi tätbiq edin Öyrändiklärinizi tätbiq edin Öyrändiklärinizi yoxlayın Öyrändiklärinizi yoxlayın Tədqiqat üsulları Misallar İstifadə olunan avadanlıq Qədim zamanlardan insanlar gözlə çətin görünən cisimləri görmək üçün müxtəlif cihazlardan istifadə etmişlər. Məsələn, münəccimlər göy cisimlərinə baxmaq üçün sadə teleskoplardan, dənizçilər uzaq məsafələrə baxmaq üçün isə durbinlərdən istifadə edirdilər. 3. Mikroskopiya · Bəs mikroaləmin obyektlərini necə müşahidə etmək olar? · Onlar nə üçün və necə öyrənilir? Müvəqqəti preparatların hazırlanması qaydası Təchizat: İşıq mikroskopu, əşya və örtük şüşələri, Petr fincanı, içərisində su olan stəkan, pinset, filtr kağızı, pambıq lifi və ya saç tükü. İşin gedişi: 1. Əşya şüşəsini kənarlarından tutaraq ehtiyatla götürün. 2. Bir neçə pambıq lifi və ya saç tükünü əşya şüşəsinin mərkəzinə qoyun. 3. Ob- yektin üzərinə pipetlə 1-2 damcı su tökün. 4. Örtük şüşəsinin kənarlarından ehtiyatla tutaraq onun bir tərəfini damcının içərisinə salın və sonra onu ehmalca əşya şüşəsinin üzərinə yerləşdirin. Əşya və örtük şüşələri arasında hava qabarcığı qalmamalıdır! – Suyun artığını filtr kağızı ilə götürün. – Preparata əvvəl mikroskopun kiçik, sonra böyük böyüdücüsündə baxın. – Mikroskopda gördüyünüzü dəftərinizə çəkin. Diqqät: Bu üsuldan həm cansız, həm də canlı mikroskopik obyektlərin tədqiqin- də istifadə etmək mümkündür. Biologiyada mikroskopla aparılan tədqi- qatlarda, adətən, canlının müəyyən nazik kəsiyindən və ya hissəciyindən hazırlanmış preparatlardan istifadə edilir. Mikroskopiya – tədqiqat üsulu. Mikroskopiya üsulu mikroskopun köməyi ilə müxtəlif obyektlərin öyrənilməsinə əsaslanır. Onun əsasını işıq və elektron mikroskopu ilə aparılan tədqiqatlar təşkil edir. Bu üsul adi gözlə seçilməyən mikroskopik obyektlərin quruluşunu öyrənməyə imkan verir. İşıq mikroskopu ilə işləmək qaydası 1. Mikroskopu ştativi özünə tərəf olmaqla stolun kənarından 5-8 sm aralı qoyun. 2. Güzgünün köməyi ilə işığı əşya kürsüsündə olan dəliyə yönəldin. 3. Preparat düzəldərək əşya kürsüsünün üzərinə qoyun. 4. Preparatın əşya şüşəsini sıxacların köməyi ilə kürsüyə bərkidin. 5. Vintdən istifadə etməklə tubusu ehmalca endirin və elə edin ki, ob- yektivin aşağı kənarı preparatdan 1-2 mm məsafədə olsun. 6. Okulyardan baxmaqla əşyanın preparatda aydın surəti görünənə qədər tubusu yavaş-yavaş qaldırın. Fäaliyyät – Fäaliyyät – Laboratoriya iåi Öyrändiklärinizi tätbiq edin Öyrändiklärinizi tätbiq edin 1. Preparatların hazırlanması mərhələsini düzgün ardıcıllıqla göstərin. 5 6 3 4 1 2 7 A B D E C ? ? ? ? ? 2. 1-dən 7-yə qədər nə işarə olunmuşdur? 1. __ 2. __ 3. __ 4. __ 5. __ 6. __ 7. __ 1 1 13 12 CANLILAR ALƏMİNİN MÜXTƏLİFLİYİ VƏ ONUN ÖYRƏNİLMƏSİ / Canlı orqanizmlər və onların öyrənilməsi istifadə olunur. Məsələn, təcrübələr nəticəsində müəyyən olunmuşdur ki, azot duzları bitkinin gövdə və yarpaqlarının böyüməsini sürətləndirir. Ölçmə. Bir çox hallarda müşahidə və eksperimentlər ölçmə ilə müşa- yiət olunur. Belə ki, gübrələrin bitkilərə təsirini onların boylarını ölçərək gübrə verilməyən bitkilərlə müqayisə etməklə müəyyənləşdirmək müm- kündür. Beləliklə, müşahidə, eksperiment və müvafiq ölçmələr nəticəsində təd- qiqatçı öyrəniləcək obyekt və ya hadisə barədə müəyyən elmi biliklər əldə edir. 1. Aşağıdakı qənaətə gəlmək üçün hansı metodlardan istifadə olunmuşdur? – Ətirli tütün bitkisinin çiçəkləri gecə açılır, gündüz bağlanır. – Amöbün yerləşdiyi su damlasına duz kristalı əlavə etdikdə, o, yalançı ayaqlarını yığır və dəyirmi forma alır. 2. Tədqiqatçı yeni buğda sortunun böyümə sürətinə işıqlanma müddətinin təsirini öyrənmək istəyir. O, bu zaman hansı tədqiqat metodlarından istifadə edə bilər? Tədqiqatçının işinin gedişini təsvir edin və mülahizələrinizi əsaslandırın. Cədvəli tamamlayın. Öyrändiklärinizi tätbiq edin Öyrändiklärinizi tätbiq edin Öyrändiklärinizi yoxlayın Öyrändiklärinizi yoxlayın Tədqiqat üsulları Misallar İstifadə olunan avadanlıq Qədim zamanlardan insanlar gözlə çətin görünən cisimləri görmək üçün müxtəlif cihazlardan istifadə etmişlər. Məsələn, münəccimlər göy cisimlərinə baxmaq üçün sadə teleskoplardan, dənizçilər uzaq məsafələrə baxmaq üçün isə durbinlərdən istifadə edirdilər. 3. Mikroskopiya · Bəs mikroaləmin obyektlərini necə müşahidə etmək olar? · Onlar nə üçün və necə öyrənilir? Müvəqqəti preparatların hazırlanması qaydası Təchizat: İşıq mikroskopu, əşya və örtük şüşələri, Petr fincanı, içərisində su olan stəkan, pinset, filtr kağızı, pambıq lifi və ya saç tükü. İşin gedişi: 1. Əşya şüşəsini kənarlarından tutaraq ehtiyatla götürün. 2. Bir neçə pambıq lifi və ya saç tükünü əşya şüşəsinin mərkəzinə qoyun. 3. Ob- yektin üzərinə pipetlə 1-2 damcı su tökün. 4. Örtük şüşəsinin kənarlarından ehtiyatla tutaraq onun bir tərəfini damcının içərisinə salın və sonra onu ehmalca əşya şüşəsinin üzərinə yerləşdirin. Əşya və örtük şüşələri arasında hava qabarcığı qalmamalıdır! – Suyun artığını filtr kağızı ilə götürün. – Preparata əvvəl mikroskopun kiçik, sonra böyük böyüdücüsündə baxın. – Mikroskopda gördüyünüzü dəftərinizə çəkin. Diqqät: Bu üsuldan həm cansız, həm də canlı mikroskopik obyektlərin tədqiqin- də istifadə etmək mümkündür. Biologiyada mikroskopla aparılan tədqi- qatlarda, adətən, canlının müəyyən nazik kəsiyindən və ya hissəciyindən hazırlanmış preparatlardan istifadə edilir. Mikroskopiya – tədqiqat üsulu. Mikroskopiya üsulu mikroskopun köməyi ilə müxtəlif obyektlərin öyrənilməsinə əsaslanır. Onun əsasını işıq və elektron mikroskopu ilə aparılan tədqiqatlar təşkil edir. Bu üsul adi gözlə seçilməyən mikroskopik obyektlərin quruluşunu öyrənməyə imkan verir. İşıq mikroskopu ilə işləmək qaydası 1. Mikroskopu ştativi özünə tərəf olmaqla stolun kənarından 5-8 sm aralı qoyun. 2. Güzgünün köməyi ilə işığı əşya kürsüsündə olan dəliyə yönəldin. 3. Preparat düzəldərək əşya kürsüsünün üzərinə qoyun. 4. Preparatın əşya şüşəsini sıxacların köməyi ilə kürsüyə bərkidin. 5. Vintdən istifadə etməklə tubusu ehmalca endirin və elə edin ki, ob- yektivin aşağı kənarı preparatdan 1-2 mm məsafədə olsun. 6. Okulyardan baxmaqla əşyanın preparatda aydın surəti görünənə qədər tubusu yavaş-yavaş qaldırın. Fäaliyyät – Fäaliyyät – Laboratoriya iåi Öyrändiklärinizi tätbiq edin Öyrändiklärinizi tätbiq edin 1. Preparatların hazırlanması mərhələsini düzgün ardıcıllıqla göstərin. Yüklə 2,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|