Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 1 noyabr 2004-cü IL tarixli 816 saylı əmri ilə təsdiq olunub

İBRAHİM İSFAHANLI  

(1897-13.10.1967) 

 

Tiflis Azərbaycan peşəkar teatrının formalaşmasında, truppanın dövlət statusu almasında, 

kollektivin aktyor ansamblının sənətkarlıq səciyyələrinin təkamülündə, romantik aktyor məktəbinin 

Gürcüstanda geniş intişar tapmasında müstəsna xidmətləri olan səhnə  fədakarlarından biri də 

İbrahim  İsfahanlı olub. Aktyor, rejissor və teatr təşkilatçısı idi. Xüsusi teatr təhsili görməmişdi, 

ancaq fitrətən aktyor doğulub, güclü fəhmlə  səhnənin hər incəliklərini duyurdu, çağlayan qüdrətli 

daxili ehtirasdan bacarıqla istifadə edirdi. Təxəyyülü qanadlı və ifadəli, emosional-psixoloji daxili 

aləmi çoxqatlı idi. Həyatın  ən sərt sınaqları ilə üzləşib, lakin səhnəni heç vaxt tərk etməyib, 

mətanəti, iradəsi və ən əsası alovlu sənət məhəbbəti ilə bütün çətinliklərin fövqündə durub. İbtidai 

məktəb təhsili də görməyib. Amma əslən Başkeçidin Lök Candar kəndindən olan anası Molla 

Məsmədən yazı-pozunu öyrənərək zəngin mütaliəyə sahib olub. 

"İsfahanlı" onun səhnə  təxəllüsüdür.  İbrahim Hüseyn oğlu Hüseynzadə  (İsfahanlı) 1897-ci 

ildə Tiflisdə doğulub. Səkkiz yaşına çatanda atası  Həsən kişi Allah rəhmətinə gedib və anası 

İbrahimi çəkməçi yanına şəyird verib. O, əlinə pul düşən kimi məhəllə uşaqları ilə Zubalov adına 

Xalq evində, Artistlər klubunda, Gürcü Zadəgan (Əyanlar) evində azərbaycanlı teatr həvəskarlarının 

oynadıqları tamaşalara baxıb. Özünün yazdığına görə, səhnəyə ilk dəfə 1909-cu ildə sonralar xalq 

artisti olmuş Mustafa Mərdanovun və nasir, dramaturq, ilk azərbaycanlı baş rejissor Əbdürrəhim bəy 

Haqverdiyevin qayğıları sayəsində çıxıb. Elə həmin gündən də səhnəyə, aktyorluq sənətinə möhkəm 

tellərlə bağlanıb. 

Tiflis Azərbaycan teatr dəstəsinin güclü aktyor truppası vardı. 1911-ci ildə  həmin dəstə 

(başqa sözlə, cəmiyyət) iki yerə bölünüb. Gürcü Əyanlar teatrında yerləşən dəstəyə Mirseyfəddin 

Kirmanşahlı rəhbərlik edirdi və bu, ikinci dəstə adlanıb. 

Birinci dəstə Zubalov adına Xalq evində  fəaliyyət göstərirdi və  rəhbəri qocaman səhnə 

fədaisi Mirzəli Abbasov olub. İkinci dəstənin tamaşaları bədii səviyyələrinə görə daha yüksək idi və 

burada Panfiliya Tanailidi, Yəhya Məmmədov, Mustafa Mərdanov, Nadir İbrahimov, Həsən Səbri 

---

Abdullazadə kimi səhnə  həvəskarları çalışıblar.  İbrahim  İsfahanlı  hər iki dəstədə aktyorluq edib, 

bununla belə əsas rollarını ikinci dəstədə oynayıb. 

1917-ci ildə Tiflisdə "İttihad" və "İbrət" dram dəstələri vardı və onlar sonradan həmin dövrdə 

Gürcüstanda işləyən  Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin təşəbbüsü ilə birləşib daha kamil truppaya 

çevrildilər. İbrahim İsfahanlı "İttihad"da həm aktyorluq edib, həm də bir rejissor kimi tamaşalar da 

hazırlayıb. "İttihad" və "İbrət" birləşərək "Müsəlman dram artistləri cəmiyyəti" olandan sonra teatr 

dəstəsinin fəaliyyət dairəsi genişlənib. Rəhbərləri Mirseyfəddin Kirmanşahlı, Mirzəli Abbasov və 

Mustafa Mərdanov,  əsas təşkilatçılardan biri İbrahim  İsfahanlı olmaqla bu dəstə Gürcüstanın 

müxtəlif iri şəhərlərinə Acarıstanın Batum, Azərbaycanın Zaqatala, Şəki, Ağdam, (Göyçay, Gəncə, 

Türkiyənin  İstanbul,  İranın Tehran, Rəşt, Təbriz, Xoy, Ənzəli...  şəhərlərinə qastrollara çıxıb. 

Xüsusən altı aydan çox çəkən İstanbul qastrolu çox uğurlu keçib. 

1920-1922-ci illərdə Tiflisdə Azərbaycan teatrı kollektivinin işində güclü təkamül başlayıb 

və  təbii ki, yeni mərhələyə keçidin önündə gedənlərdən biri də  İbrahim  İsfahanlı olub. Ələkbər 

Seyfinin rəhbərliyi və onun rejissorluğu ilə truppanın yığcam bir dəstəsi (Əhməd Salahlı,  Əli 

Qurbanov,  Əsəd Xəlilov,  İsmət xanım, Srubi Qaraqaş) Türkiyənin Qars, Sarıqamış,  Ərzurum 

şəhərlərində uğurlu qastrol tamaşaları göstəriblər. 

Xüsusən 1921-ci il Tiflis Azərbaycan Teatrı üçün yeni mərhələyə keçidin astanası oldu. 

Kollektivin Tiflis Dövlət Azərbaycan Dram Teatrına çevrilməsi üçün Mirzəli Abbasov, Mirzəxan 

Quliyev, Mustafa Mərdanov, Mirseyfəddin Kirmanşahlı ilə  bərabər  İbrahim  İsfahanlı da böyük 

xidmətlər göstərib, coşğun səylə çalışıb. 

İbrahim  İsfahanlı teatrın müxtəlif truppalar halında fəaliyyət göstərdiyi illərdə  də  həvəskar 

aktyor kimi çoxlu rol oynayıb. Hətta həmin rolların  əksəriyyətini bir neçə quruluşda ifa edib. 

Aktyorun 1909-1922-ci illərdə  səhnəyə  çıxdığı obrazların  əsas qismi Rüstəm, Xubçöhr və  Pərviz 

("Dəmirçi Gavə", Şəmsəddin Sami), Fərhad, Tavad Sereteli ("Bəxtsiz cavan" və "Ağa Məhəmməd 

şah Qacar", Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev), Gürcü bəy, Rza bəy ("Nadir şah" və  "Şamdan bəy", 

Nəriman Nərimanov), Gülçöhrə və Əsgər, İbn Salam, Gülnaz ("Arşın mal alan", "Leyli və Məcnun" 

və "Məşədi  İbad", Üzeyırbəy Hacıbəyov), Vəzir Mirzə  Həbib ("Lənkəran xanının vəzıri", Mirzə 

Fətəli Axundzadə), Mayor Xudaverdi bəy ("Hacı  Qəmbər", Nəcəf bəy Vəzirov) rollarından 

ibarətdir. 

Tiflis Azərbaycan  teatr truppası 1922-ci  ildən  Dövlət Türk (Azərbaycan - İ.R.) Dram 

Teatrı kimi yaradıcılığının yeni mərhələsinə qədəm qoydu. Teatr səmərəli yaradıcılıq yolu keçərək 

1947-ci il yanvar ayının 2-də bağlandı. Arada iki il Bakıda akyorluq etdiyini çıxmaqla  İbrahim 

İsfahanlı əsil peşəkar səhnə ustası kimi zəngin yaradıcılıq irsi formalaşdırıb. Həmin illər ərzində ifa 

etdiyi rollar bədii-estetik səciyyələrinə, oyun peşəkarlığına, ifadə vasitələrinin rəngarəngliyinə görə 

parlaq sənətkarlıq xüsusiyyətlərini özlərində cəmləşdiriblər. 

Aktyorun ən yaddaqalan səhnə surətləri Xlestakov ("Müfəttiş", Nikolay Qoqol), Klimantura 

("Jorj Danden", Jan Batist   Molyer),   Dəmirqaya,   Şeyx   Sənan,   İblis,   Keykavus ("Topal 

Teymur", "Şeyx Sənan", "İblis" və "Səyavuş", Hüseyn Cavid), Yaqo, Hamlet ("Otello" və "Hamlet", 

Vilyam Şekspir), Elxan, İbad, Oqtay, Balaş ("Od gəlini", "Almaz", "Oqtay Eloğlu" və "Sevil", Cəfər 

Cabbarlı), Vurm və Hofmarşal ("Məkr və  məhəbbət", Fridrix Şiller), Süleyman ("Həyat", Mirzə 

İbrahimov), koroğlu ("Koroğlu", Heydər  İsmayılov), Pyer ("İki yetimə", Adolf D'Enneri və 

Germon), Zöhrak və Gavə ("Dəmirçi Gavə",  Şəmsəddin Sami), Nadir şah ("Nadir şah", Nəriman 

Nərimanov),  Şahmar bəy,  İblis, Nəcəf bəy ("Baba yurdunda", "Pəri cadu" və "Dağılan tifaq", 

Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev), General Tomson ("Hind qızı",  Əbdülhəq Hamid), Yaqor, ("Vətən 

namusu",  Georgi  Mdivani),  Nəbi ("Qaçaq  Nəbi",  Süleyman Rüstəm),  Şapur, Vaqif və Qacar 

("Fərhad və  Şirin" və "Vaqif", Səməd Vurğun), Nizami ("Nizami",  Mehdi Hüseyn), Heybət 

("Ürəkçalanlar", dramaturq Məmməd Səid Ordubadi və bəstəkar Fikrət Əmirov) rollarıdır. 

İbrahim İsfahanlı Mirzə Fətəli Axundzadə adına Tiflis Dövlət Azərbaycan Dram Teatrında 

qırxdan çox əsəri tamaşaya hazırayıb. Bunların arasında Üzeyir bəy Hacıbəyovun "Əsli və Kərəm", 

---

"Leyli və  Məcnun", "Şah Abbas və Xurşid banu" operalarına, "Arşın mal alan", "Məşədi  İbad" 

operettalarına, Zülfüqar bəy Hacıbəyovun "Aşıq Qərib", "Əlli yaşında cavan", "Evliykən subay", 

Vilyam  Şekspirin "Otello", "Hamlet", Fridrix Şillerin "Qaçaqlar", Cəlil Məmmədquluzadənin 

"Ölülər", Mirzə Fətəli Axundzadənin "Hacı Qara", "Lənkəran xanının vəziri", "Xırs quldurbasan", 

Hüseyn Cavidin "İblis", "Uçurum", "Knyaz", "Şeyx Sənan", "Topal Teymur", Cəfər Cabbarlının 

"Od gəlini", "Aydın", "Almaz", "Sevil", Səməd Vurğunun "Vaqif", "Xanlar", "Fərhad və  Şirin", 

Sabit Rəhmanın "Toy", "Xoşbəxtlər", Aleksandr Tolstoy və Pavel Şeqolvevin "Romanovlar 

xanədanının son günləri", Vladimir Kirsonun "Küləkli  şəhər", Rza Şahvələdin "Qız qalası", 

"Dağlılar",  Şəmsəddin Saminin "Dəmirçi Gavə",  Əbdülhəq Hamidin "Hind qızı", Sandro 

Şanşiaşvilinin "Anzor", Akaki Seretelinin "Kinto", Aleksandr Dümanın "Qanlı qala", Nikolay 

Qoqolun "Müfəttiş", Henrix Heynenin "Əl Mənsur", Süleyman Rüstəmin "Qaçaq Nəbi", Nəcəf bəy 

Vəzirovun "Hacı  Qəmbər", Nəriman Nərimanovun "Nadir şah", "Şamdan bəy" ("Dilin bəlası"), 

Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin "Millət dostları", "Köhnə dudman", "Ac həriflər", "Pəri cadu", 

"Bəxtsiz cavan" əsərlərinə verdiyi müxtəlif quruluşlar teatrın yaradıcılıq həyatında əhəmiyyətli rol 

oynayıb. 

Romantik ruhlu aktyor İbrahim  İsfahanlı 1926-1928-ci illərdə Tiflis Dövlət Azərbaycan 

Dram Teatrının baş rejissoru işləyib. 1 oktyabr 1928-ci ildə Bakıya, Akademik Milli Dram teatrına 

gəlib. Tiflis teatrı kollektivinin ciddi çağırışı ilə 15 yanvar 1930-cu ildə yenidən doğma kollektivə 

qayıdıb. 

1934-cü ildə azəri və osmanlı türklərinin yaşadıqları Gürcüstanın ərazisində yerləşən Adıgün 

rayonunda səyyar Kolxoz və Sovxoz Teatrı yaradıldı. Tiflis teatrının kollektivinin yarısı, başda 

İbrahim  İsfahanlı olmaqla, Adıgünə  gəlib teatrın bünövrəsini qoyublar. Adıgün Dövlət Kolxoz və 

Sovxoz Teatrı 1936-cı ildə bağlanıb və bütün kollektiv Tiflisə qayıdıb. 

Həmin illər Tiflis Teatrının baş rejissoru Yusif Yulduz idi. İbrahim İsfahanlı 1936-cı ildən 

teatr bağlanana qədər (2 yanvar 1947) bu kollektivdə aktyor, müəyyən mərhələlərlə rejissor, baş 

rejissor, bədii rəhbər kimi fədakarlıqla çalışıb. 

Türk səhnəsinin 60 və Mirzə  Fətəli Axundzadə adına Tiflis Dövlət Azərbaycan Dram 

Teatrının 10 illik yubileyi və böyük sənət uğurları münasibətilə 4 mart 1932-ci ildə  İbrahim 

İsfahanlıya Gürcüstan Respublikasının xalq artisti fəxri adı verilib. 

Dövlət teatrı bağlanandan sonra o, Azərbaycana gələrək Zaqatala (iyul 1947-may 1948) və 

Qazax (may 1948-may) Dövlət teatrında baş rejissorluq edib. 1949-cu ildə bu teatrlar da 

bağlanandan sonra Tiflisə qayıdıb. Tiflisdə, Başneçiddə dram dərnəklərinə rəhbərlik edib. Gürcüstan 

Dövlət Filarmoniyasının Azərbaycan estrada ansamblında çalışıb. Aktyor "Azərbaycanfilm" də 

istehsal olunmuş "Böyük dayaq" filmində Yarməmməd roluna çəkilib. 

İbrahim Hüseyn oğlu İsfahanlı 13 oktyabr 1967-ci ildə Tiflisdə vəfat edib.