Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 29. 07. 2013-cü il tarixli 754 nömrəli əmri ilə
Yüklə 64,3 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Bakı – 2015 Bio L ogiya Yaşar Seyidli Xumar Əhmədbəyli Nailə Əliyeva Ümumtəhsil məktəblərinin 6-cı sinfi üçün dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 29.07.2013-cü il tarixli 754 nömrəli əmri ilə təsdiq olunmuşdur. Biologiya — 6. Bak “Bakınəşr”, 20 s . Ümumtəhsil məktəbləri üçün dərslik. ı 15, 160 əh Y.Seyidli, X.Əhmədbəyli, N.Əliyeva. , 1 Dərslik 2 Müəllim üçün metodik vəsait Elmi redaktor: Q.Quliyev, biologiya elmləri doktoru Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartları və proqramları (kurikulumları) əsasında hazırlanmışdır. Ümumtəhsil məktəblərinin 6-cı sinfi üçün “Biologiya” dərslik komplektinə daxildir: www.bakineshr.az ISBN 978-9952-430-14-1 Müəlliflik hüquqları qorunur. Xüsusi icazə olmadan bu nəşri və yaxud onun hər hansı hissəsini yenidən çap etdirmək, surətini çıxarmaq, elektron informasiya vasitələri ilə yaymaq qanuna ziddir. © Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi, 2015 Redaktor K.Abbasova Rəssamlar M.Hüseynov, E.Məmmədov Korrektor A.Məsimov 1 Format 0 ґ 100 / 1 . 6 Fiziki çap vərəqi . Çapa imzalanmışdır 04.04.2015. Tiraj 50000. Pulsuz. 7 10 Biologiya — 6. Bak “Bakınəşr”, 20 s . Ümumtəhsil məktəbləri üçün dərslik. ı 15, 160 əh Y.Seyidli, X.Əhmədbəyli, N.Əliyeva. , 1 Dərslik 2 Müəllim üçün metodik vəsait Elmi redaktor: Q.Quliyev, biologiya elmləri doktoru Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartları və proqramları (kurikulumları) əsasında hazırlanmışdır. Ümumtəhsil məktəblərinin 6-cı sinfi üçün “Biologiya” dərslik komplektinə daxildir: www.bakineshr.az ISBN 978-9952-430-14-1 Müəlliflik hüquqları qorunur. Xüsusi icazə olmadan bu nəşri və yaxud onun hər hansı hissəsini yenidən çap etdirmək, surətini çıxarmaq, elektron informasiya vasitələri ilə yaymaq qanuna ziddir. © Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi, 2015 Redaktor K.Abbasova Rəssamlar M.Hüseynov, E.Məmmədov Korrektor A.Məsimov 1 Format 0 ґ 100 / 1 . 6 Fiziki çap vərəqi . Çapa imzalanmışdır 04.04.2015. Tiraj 50000. Pulsuz. 7 10 5 BİOLOGİYA CANLI ORQANİZMLƏR HAQQINDA ELMDİR Fəsil 1. · Biologiyanın tədqiqat obyektləri 1. Vətənimizin təbiəti . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 2. Biologiya canlı orqanizmləri öyrənən elmdir . . . . . . . 13 3. Canlı orqanizmlərin əsas xüsusiyyətləri . . . . . . . . . 16 4. Canlıların təsnifatı . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 5. İnsanın təsnifat sistemində yeri . . . . . . . . . . . . 22 Ümumiləşdirici tapşırıqlar. . . . . . . . . . . . . . . 24 6. Laboratoriya avadanlıqları . . . . . . . . . . . . . . 26 7. Hüceyrənin ümumi quruluşu . . . . . . . . . . . . . 29 8. Prokariot orqanizmlər . . . . . . . . . . . . . . . 32 9. Bakteriyaların yayılması və təbiətdə rolu. Xəstəliktörədən bakteriyalar. Viruslar . . . . . . . . . . . . . . . . 34 10. Hüceyrələrin Bitkilərin vegetativ orqanları Ümumiləşdirici tapşırıqlar. . . . . . . . . . . . . . . 72 Bitkilərin generativ orqanları 24. Çiçək. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 25. Çiçək qrupları . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 26. Toxumun quruluşu . . . . . . . . . . . . . . . . 79 27. Meyvə . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Ümumiləşdirici tapşırıqlar. . . . . . . . . . . . . . . 86 CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU Fəsil 2. Fəsil 3. · Fəsil 4. · Orqanizmlərin hüceyrəvi quruluşu. Toxumalar, orqanlar və orqanlar sistemi bölünməsi və inkişafı . . . . . . . . . . 37 11. Birhüceyrəli və çoxhüceyrəli orqanizmlər . . . . . . . . 39 12. Bitkinin törədici, örtük və mexaniki toxumaları . . . . . . 41 13. Bitki ötürücü, əsas və ifrazat toxumaları . . . . . . . 43 14. Heyvan toxumaları . . . . . . . . . . . . . . . . 45 15. Heyvanların orqanları və orqanlar sistemi . . . . . . . 47 Ümumiləşdirici tapşırıqlar. . . . . . . . . . . . . . . 50 nin · 16. Çiçəkli bitkilərin əsas orqanları . . . . . . . . . . . . 52 17. Zoğ və tumurcuğun quruluşu. Tumurcuğun inkişafı . . . . 54 18. Gövdənin daxili quruluşu . . . . . . . . . . . . . . 56 19. Yarpağın xarici quruluşu. Yarpaqların düzülüşü . . . . . 58 20. Yarpağın hüceyrəvi quruluşu . . . . . . . . . . . . 61 21. Kökün quruluşu. Kökün növləri və sistemləri . . . . . . 63 22. Bitki orqanlarının yeraltı şəkildəyişmələri . . . . . . . 66 23. Bitki orqanlarının yerüstü şəkildəyişmələri . . . . . . . 69 6 Bio L ogiya 1 1 2 2 M ü n d ə r i c a t 5 BİOLOGİYA CANLI ORQANİZMLƏR HAQQINDA ELMDİR Fəsil 1. · Biologiyanın tədqiqat obyektləri 1. Vətənimizin təbiəti . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 2. Biologiya canlı orqanizmləri öyrənən elmdir . . . . . . . 13 3. Canlı orqanizmlərin əsas xüsusiyyətləri . . . . . . . . . 16 4. Canlıların təsnifatı . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 5. İnsanın təsnifat sistemində yeri . . . . . . . . . . . . 22 Ümumiləşdirici tapşırıqlar. . . . . . . . . . . . . . . 24 6. Laboratoriya avadanlıqları . . . . . . . . . . . . . . 26 7. Hüceyrənin ümumi quruluşu . . . . . . . . . . . . . 29 8. Prokariot orqanizmlər . . . . . . . . . . . . . . . 32 9. Bakteriyaların yayılması və təbiətdə rolu. Xəstəliktörədən bakteriyalar. Viruslar . . . . . . . . . . . . . . . . 34 10. Hüceyrələrin Bitkilərin vegetativ orqanları Ümumiləşdirici tapşırıqlar. . . . . . . . . . . . . . . 72 Bitkilərin generativ orqanları 24. Çiçək. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 25. Çiçək qrupları . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 26. Toxumun quruluşu . . . . . . . . . . . . . . . . 79 27. Meyvə . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Ümumiləşdirici tapşırıqlar. . . . . . . . . . . . . . . 86 CANLI ORQANİZMLƏRİN QURULUŞU Fəsil 2. Fəsil 3. · Fəsil 4. · Orqanizmlərin hüceyrəvi quruluşu. Toxumalar, orqanlar və orqanlar sistemi bölünməsi və inkişafı . . . . . . . . . . 37 11. Birhüceyrəli və çoxhüceyrəli orqanizmlər . . . . . . . . 39 12. Bitkinin törədici, örtük və mexaniki toxumaları . . . . . . 41 13. Bitki ötürücü, əsas və ifrazat toxumaları . . . . . . . 43 14. Heyvan toxumaları . . . . . . . . . . . . . . . . 45 15. Heyvanların orqanları və orqanlar sistemi . . . . . . . 47 Ümumiləşdirici tapşırıqlar. . . . . . . . . . . . . . . 50 nin · 16. Çiçəkli bitkilərin əsas orqanları . . . . . . . . . . . . 52 17. Zoğ və tumurcuğun quruluşu. Tumurcuğun inkişafı . . . . 54 18. Gövdənin daxili quruluşu . . . . . . . . . . . . . . 56 19. Yarpağın xarici quruluşu. Yarpaqların düzülüşü . . . . . 58 20. Yarpağın hüceyrəvi quruluşu . . . . . . . . . . . . 61 21. Kökün quruluşu. Kökün növləri və sistemləri . . . . . . 63 22. Bitki orqanlarının yeraltı şəkildəyişmələri . . . . . . . 66 23. Bitki orqanlarının yerüstü şəkildəyişmələri . . . . . . . 69 6 Bio L ogiya 1 1 2 2 M ü n d ə r i c a t ORQANİZMLƏRİN HƏYAT FƏALİYYƏTİ Fəsil 5. Fəsil 6. Canlılarda dayaq, qidalanma və tənəffüs 28. Canlı orqanizmlərdə hərəkət və . . . . . 88 29. Bitkilərdə dayaq sistemi . . . . . . . . . . . . . . 91 30. Bitkilərin yeraltı qidalanması. . . . . . . . . . . . . 94 31. Bitkilərin havadan qidalanması. Fotosintez . . . . . . . 96 32. Heyvanların qidalanması . . . . . . . . . . . . . . 99 33. Bakteriya və göbələklərin qidalanması . . . . . . . . 102 34. Bitkilərdə tənəffüs . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 35. Heyvanlarda tənəffüs . . . . . . . . . . . . . . . 107 Ümumiləşdirici tapşırıqlar . . . . . . . . . . . . . . 109 Orqanizmlərdə maddələrin daşınması, ifrazat, çoxalma və inkişaf 36. Bitkilərin suyu buxarlandırması. Xəzan . . . . . . . . 110 37. Heyvanlarda daşıyıcı sistem . . . . . . . . . . . . 112 38. İfrazat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 39. Qeyri-cinsi çoxalma . . . . . . . . . . . . . . . . 116 40. Çiçəkli bitkilərdə vegetativ çoxalma . . . . . . . . . . 118 41. Tozlanma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 42. Orqanizmlərin cinsi çoxalması . . . . . . . . . . . . 124 43. Toxumun cücərməsi . . . . . . . . . . . . . . . 127 44. Heyvanlarda böyümə və inkişaf . . . . . . . . . . . 130 Ümumiləşdirici tapşırıqlar . . . . . . . . . . . . . . 134 Orqanizm və təbii birliklərə mühitin təsiri 45. Canlı orqanizmlərin məskunlaşması və yayılması . . . . 136 46. Orqanizmlərin mühitlə qarşılıqlı əlaqəsi . . . . . . . . 139 47. Təbii birliklər . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 48. İnsan və canlı təbiət . . . . . . . . . . . . . . . . 144 49. Azərbaycan qoruqları . . . . . . . . . . . . . . . 146 Ümumiləşdirici tapşırıqlar . . . . . . . . . . . . . . 148 Bitki və heyvanların insan həyatında rolu 50. Mədəni bitkilərin insan həyatında əhəmiyyəti . . . . . . 149 51. Dərman bitkiləri. . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 52. Heyvanların əhliləşdirilməsi və insan həyatında rolu . . . 154 53. Canlıların insan sağlamlığında rolu . . . . . . . . . . 156 54. Düzgün qidalanma . . . . . . . . . . . . . . . . 158 Ümumiləşdirici tapşırıqlar . . . . . . . . . . . . . . 160 hərəkət, dayaq sistemi · · ORQANİZM VƏ MÜHİT Fəsil 7. · Fəsil 8. · 7 6 3 3 4 4 Dərslikdə hər mövzu üzrə olan materiallar xarakterinə görə bu ardıcıllıqla yerləşdiril- mişdir: Maraqoyatma (motivasiya). Mövzuya maraq oyatmaq üçün müxtəlif situasiya və hadisələr təsvir edilir, motivasiya yara- dılır və suallarla yekunlaşır. Verilən suallar əvvəllər qazanıl- mış biliklərə əsaslanır və aktiv fəaliyyətə cəlb edir. Fəaliyyət. Maraq yaradılan hadi- sələrin araşdırılmasına, bu hadi- sələrin səbəb-nəticə əlaqələrinin kəşf edilməsinə yönəlmiş təcrü- bə, laboratoriya işləri və müx- təlif tapşırıqlar verilir. Fərdi və qrup şəklində də yerinə yetirilə bilər. Bu tapşırıqlar şagirdlərin əvvəlki biliklərlə öyrəniləcək ye- ni təlim materialı arasında əlaqə yaratmağa xidmət edir. Yerinə yetirilmiş işin nəticəsini müza- kirə etmək, səhvləri araşdırmaq üçün suallar verilir. İzahlar. Fəaliyyət zamanı kəşf edilən faktlarla bağlı bəzi açıqla- malar verilir. Əsas anlayışlar, mövzu ilə bağlı izahlar, təriflər, qaydalar, bir sözlə, dərsin əsas məzmunu burada əks olunur. Bilirsinizmi? Fəaliyyət zamanı kəşf və müşahidə etdiyiniz faktlarla bağlı bəzi açıqlamalar verilir. Bu maraqlıdır. Mövzuya aid bilikləri genişləndirmək üçün nü- munələr və əlavə maraqlı məlu- matlar verilir. Kitabınızla tanış olun! 1 2 3 4 5 5 ........ 1 .......... 2 ...................................... 3 ......... ......... 4 ORQANİZMLƏRİN HƏYAT FƏALİYYƏTİ Fəsil 5. Fəsil 6. Canlılarda dayaq, qidalanma və tənəffüs 28. Canlı orqanizmlərdə hərəkət və . . . . . 88 29. Bitkilərdə dayaq sistemi . . . . . . . . . . . . . . 91 30. Bitkilərin yeraltı qidalanması. . . . . . . . . . . . . 94 31. Bitkilərin havadan qidalanması. Fotosintez . . . . . . . 96 32. Heyvanların qidalanması . . . . . . . . . . . . . . 99 33. Bakteriya və göbələklərin qidalanması . . . . . . . . 102 34. Bitkilərdə tənəffüs . . . . . . . . . . . . . . . . . 105 35. Heyvanlarda tənəffüs . . . . . . . . . . . . . . . 107 Ümumiləşdirici tapşırıqlar . . . . . . . . . . . . . . 109 Orqanizmlərdə maddələrin daşınması, ifrazat, çoxalma və inkişaf 36. Bitkilərin suyu buxarlandırması. Xəzan . . . . . . . . 110 37. Heyvanlarda daşıyıcı sistem . . . . . . . . . . . . 112 38. İfrazat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114 39. Qeyri-cinsi çoxalma . . . . . . . . . . . . . . . . 116 40. Çiçəkli bitkilərdə vegetativ çoxalma . . . . . . . . . . 118 41. Tozlanma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121 42. Orqanizmlərin cinsi çoxalması . . . . . . . . . . . . 124 43. Toxumun cücərməsi . . . . . . . . . . . . . . . 127 44. Heyvanlarda böyümə və inkişaf . . . . . . . . . . . 130 Ümumiləşdirici tapşırıqlar . . . . . . . . . . . . . . 134 Orqanizm və təbii birliklərə mühitin təsiri 45. Canlı orqanizmlərin məskunlaşması və yayılması . . . . 136 46. Orqanizmlərin mühitlə qarşılıqlı əlaqəsi . . . . . . . . 139 47. Təbii birliklər . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141 48. İnsan və canlı təbiət . . . . . . . . . . . . . . . . 144 49. Azərbaycan qoruqları . . . . . . . . . . . . . . . 146 Ümumiləşdirici tapşırıqlar . . . . . . . . . . . . . . 148 Bitki və heyvanların insan həyatında rolu 50. Mədəni bitkilərin insan həyatında əhəmiyyəti . . . . . . 149 51. Dərman bitkiləri. . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 52. Heyvanların əhliləşdirilməsi və insan həyatında rolu . . . 154 53. Canlıların insan sağlamlığında rolu . . . . . . . . . . 156 54. Düzgün qidalanma . . . . . . . . . . . . . . . . 158 Ümumiləşdirici tapşırıqlar . . . . . . . . . . . . . . 160 hərəkət, dayaq sistemi · · ORQANİZM VƏ MÜHİT Fəsil 7. · Fəsil 8. · 7 6 3 3 4 4 Dərslikdə hər mövzu üzrə olan materiallar xarakterinə görə bu ardıcıllıqla yerləşdiril- mişdir: Maraqoyatma (motivasiya). Mövzuya maraq oyatmaq üçün müxtəlif situasiya və hadisələr təsvir edilir, motivasiya yara- dılır və suallarla yekunlaşır. Verilən suallar əvvəllər qazanıl- mış biliklərə əsaslanır və aktiv fəaliyyətə cəlb edir. Fəaliyyət. Maraq yaradılan hadi- sələrin araşdırılmasına, bu hadi- sələrin səbəb-nəticə əlaqələrinin kəşf edilməsinə yönəlmiş təcrü- bə, laboratoriya işləri və müx- təlif tapşırıqlar verilir. Fərdi və qrup şəklində də yerinə yetirilə bilər. Bu tapşırıqlar şagirdlərin əvvəlki biliklərlə öyrəniləcək ye- ni təlim materialı arasında əlaqə yaratmağa xidmət edir. Yerinə yetirilmiş işin nəticəsini müza- kirə etmək, səhvləri araşdırmaq üçün suallar verilir. İzahlar. Fəaliyyət zamanı kəşf edilən faktlarla bağlı bəzi açıqla- malar verilir. Əsas anlayışlar, mövzu ilə bağlı izahlar, təriflər, qaydalar, bir sözlə, dərsin əsas məzmunu burada əks olunur. Bilirsinizmi? Fəaliyyət zamanı kəşf və müşahidə etdiyiniz faktlarla bağlı bəzi açıqlamalar verilir. Bu maraqlıdır. Mövzuya aid bilikləri genişləndirmək üçün nü- munələr və əlavə maraqlı məlu- matlar verilir. Kitabınızla tanış olun! 1 2 3 4 5 5 ........ 1 .......... 2 ...................................... 3 ......... ......... 4 9 8 S e h. 9–24 1 BİOLOGİYA CANLI ORQANİZMLƏR HAQQINDA ELMDİR Biologiyanın tədqiqat obyektləri 1. Vətənimizin təbiəti 2. Biologiya canlı orqanizmləri öyrənən elmdir 3. Canlı orqanizmlərin əsas xüsusiyyətləri 4. Canlıların təsnifatı 5. İnsanın təsnifat sistemində yeri · Ümumiləşdirici tapşırıqlar 1 -ci f e sil 8 10 6 7 9 Öyrəndiklərinizi tətbiq edin. Mövzuda öyrənilənləri möhkəm- ləndirmək, tətbiq etmək və on- lara münasibət bildirmək məqsə- di ilə verilən tapşırıqlardır. Nə öyrəndiniz. Mövzuda əldə etdiyiniz yeni məlumatları ümu- miləşdirməyə xidmət edir. Dərs- də öyrəndiyiniz yeni açar söz- lərlə mövzunun xülasəsini özü- nüzün ifadə etməyiniz tələb olu- nur. Açar sözlər. Hər mövzu üzrə öyrənilən əsas anlayışlar. Öyrəndiklərinizi yoxlayın. Hər mövzuda şagirdlərin öyrəndiklə- rini qiymətləndirmək, zəif cə- hətlərini müəyyən etmək üçün nəzərdə tutulub. Verilən sual və tapşırıqlar mövzuda öyrənilən- ləri tamamlamaq, araşdırma aparmaq, əlaqə yaratmaq, yaradıcılıq bacarıqlarını inkişaf etdirməklə yanaşı, bu biliklərə dəyər vermək və onlara müna- sibət bildirmək məqsədi daşıyır. Ümumiləşdirici tapşırıqlar. Hər fəslin sonunda bölmə üzrə öyrənilənlərin tətbiqi ilə bağlı sual və tapşırıqlar verilmişdir. Onlar summativ qiymətlən- dirməyə hazırlıq üçün də isti- fadə oluna bilər. 8 ........... 7 ....... 9 ....... 6 ....... 10 ............. 9 8 S e h. 9–24 1 BİOLOGİYA CANLI ORQANİZMLƏR HAQQINDA ELMDİR Biologiyanın tədqiqat obyektləri 1. Vətənimizin təbiəti 2. Biologiya canlı orqanizmləri öyrənən elmdir 3. Canlı orqanizmlərin əsas xüsusiyyətləri 4. Canlıların təsnifatı 5. İnsanın təsnifat sistemində yeri · Ümumiləşdirici tapşırıqlar 1 -ci f e sil 8 10 6 7 9 Öyrəndiklərinizi tətbiq edin. Mövzuda öyrənilənləri möhkəm- ləndirmək, tətbiq etmək və on- lara münasibət bildirmək məqsə- di ilə verilən tapşırıqlardır. Nə öyrəndiniz. Mövzuda əldə etdiyiniz yeni məlumatları ümu- miləşdirməyə xidmət edir. Dərs- də öyrəndiyiniz yeni açar söz- lərlə mövzunun xülasəsini özü- nüzün ifadə etməyiniz tələb olu- nur. Açar sözlər. Hər mövzu üzrə öyrənilən əsas anlayışlar. Öyrəndiklərinizi yoxlayın. Hər mövzuda şagirdlərin öyrəndiklə- rini qiymətləndirmək, zəif cə- hətlərini müəyyən etmək üçün nəzərdə tutulub. Verilən sual və tapşırıqlar mövzuda öyrənilən- ləri tamamlamaq, araşdırma aparmaq, əlaqə yaratmaq, yaradıcılıq bacarıqlarını inkişaf etdirməklə yanaşı, bu biliklərə dəyər vermək və onlara müna- sibət bildirmək məqsədi daşıyır. Ümumiləşdirici tapşırıqlar. Hər fəslin sonunda bölmə üzrə öyrənilənlərin tətbiqi ilə bağlı sual və tapşırıqlar verilmişdir. Onlar summativ qiymətlən- dirməyə hazırlıq üçün də isti- fadə oluna bilər. 8 ........... 7 ....... 9 ....... 6 ....... 10 ............. 1 1 1. Vətənimizin təbiəti Biologiyanın tədqiqat obyektləri 1 -ci f e sil Yaşıl xalıya bürünmüş meşələr, gur və sakit axan çaylar, şəffaf- lığı ilə aynaya bənzəyən göllər, əzəmətli dağlar... – bütün bunlar vətənimizin zəngin təbiətindən xəbər verir. · Təbiət nədir? · Nə üçün insanı təbiətin bir hissəsi hesab edirlər? 11 10 BİOLOGİYA CANLI ORQANİZMLƏRİ ÖYRƏNƏN ELMDİR / Biologiyanın tədqiqat obyektləri Lənkəran akasiyası Qafqaz gürzəsi Avrasiya vaşaqı Asiya bəbiri Dəmirağac Meşə pişiyi Zolaqlı kaftar 1 Şəkillərdən və ya digər mənbələrdən istifadə etməklə plan üzrə Azər- baycan təbiəti ilə bağlı esse yazın: 1. Azərbaycan harada yerləşir. 2. Azərbaycan təbiətində hansı heyvanları tanıyıram. 3. Azərbaycana xas olan bitki aləmi haqqında nə bilirəm. 4. Vətənimizin müxtəlif əra- ziləri üçün səciyyəvi olan canlılar haqqında nələri bilirəm. 5. Vətə- nimizin təbiəti ilə digər ölkələrin təbiətini necə müqayisə etmək olar. Azərbaycan Respublikasının bitki və heyvanlar aləminin müxtəlifliyi Bitki örtüyü. Vətənimizin ərazisində dəmirağac, Lənkəran akasiyası, şaba- lıdyarpaq palıd, şümşad, eldar şamı, qaraçöhrə və s. ağaclara rast gəlinir. Öl- kəmizdə bitən bitkilər növ sayına görə Qafqazda olan bitki növlərinin ümumi miqdarının yarısından çoxunu təşkil edir. Heyvanlar aləmi. Respublika ərazi- sində Asiya bəbiri, qonur ayı, zolaqlı kaftar, canavar, susamuru, vaşaq, cü- yür, çöldonuzu, çaqqal, porsuq, meşə pi- şiyi, tülkü və digər məməli heyvanlara rast gəlinir. Azərbaycan təbiətində həm- çinin çoxsaylı quşlar, sürünənlər, suda- quruda yaşayanlar və s. heyvan növləri qeydə alınmışdır. Nəsli kəsilməkdə olan bitki və hey- vanlar. Azərbaycanda 140-a yaxın bitki və 108 növ heyvanın sayı həddən artıq azaldığından nəsli kəsilmək təhlükəsi ilə üzləşmişdir. Bunların adları Azər- baycanın “Qırmızı kitab”ına daxil edil- mişdir. Məsələn, Xəzər dənizində yega- nə su məməlisi olan Xəzər suitisinin adı bu kitaba salınmışdır. Flora və faunanın nadir növlərinin qorunması məqsədilə respublikamızın ərazisində dövlət qoruqları, dövlət tə- biət yasaqlıqları və milli parklar yara- dılmışdır. Vətənimizin flora* və faunası*. Respublikamız subtropik və mülayim iqlim qurşaqlarında yerləşir. Belə iqlim qurşaqlarındakı şəraitə xas olan dərman, dekorativ, meyvə, texniki və digər faydalı bitki növləri ilə yanaşı, çoxlu heyvan növlərinə də rast gəlinir. Təbii şəraitin müxtəlifliyi ilə əlaqədar ölkəmizin bitki örtüyü və hey- vanlar aləmi öz zənginliyi ilə seçilir. Yüklə 64,3 Kb. Dostları ilə paylaş:
|