Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

Bütövlükdə iqtisadiyyat səviyyəsində sərəncamda qalan milli gəlir
bütün sahələrin, yaxud da bölmələrin ilkin gəlirlərinin cəminə
bərabər olur.
Sərəncamda qalan ümumi milli gəlir (SQÜMG) 
istehsalda iştiraka 
görə əldə edilən ilkin gəlirlərin, mülkiyyətdən alınan ilkin gəlirlərin qalığı 
və qalan dünyadan alman və qalan dünyaya verilən cari transfertlərin qa­
lığının cəminə bərabər olur. SQÜMG gəlirlərin təkrar bölgüsü hesabının 4
7
47 MHS-də “transfert” termini dedikdə bir institusional vahidin əvəzsiz olaraq başqa bir 
institusional vahidə əmtəə, xidmət, yaxud da aktivin hər hansı bir növünü verməsi nəzərdə 
tutulur. Transfertlər pul və natura formasında verilə bilər.
309

---

balanslaşdırıcı (tarazlaşdırıcı) maddəsi kimi müəyyən edilir.
Beləliklə, sərəncamda qalan 
milli gəlir son milli istehlaka və milli
qənaətə bölünür. 
MHS-nin 1993-cü il variantında C.Hiksin konsepsi­
yasına əsaslanan gəlir göstəricilərinin ümumi səciyyəsi bundan ibarətdir. 
Azərbaycan iqtisadiyyatını səciyyələndirən bəzi gəlir göstəriciləri 10.1. 
cədvəlində verilmişdir.
Cədvəl 10.1
Azərbaycan iqtisadiyyatının bəzi gəlir göstəriciləri
(cari qiymətlərlə, mln. man.) *8
Göstəricilər
İllər
1995
2003
2004
2005
2010
2011
2012
Umumi daxili məhsul
2133,8 7146,5 8530,2 12522,5 35601,5 42465,0 52082,0
Ümumi milli gəlir (ilkin 
gəlirlərin qalığı)
2130,4 6899,2 8025,5 11094,2 32973,5 39922,2 48519,1
Əsas kapitalın istehlakı 
(əsas fondların istehlakı! 300,1
785,9
910,7
1244,3
2122,4
2299,1
2406,7
Xalis milli gəlir
1830,3 6113,3 7114,8 9849,9 30851,1 37623,1 46112,4
Sərəncamda qalan üm u­
mi milli gəlir (sərəncam ­
da qalan ümumi gəlir) 
o cümlədən:
2228,2 7551,0 8732,6 12115,8 34021,0 40811,1 49479,5
Son milli istehlak 
(son istehlak xərcləri)
2072,8 5170,9 5861,3 6579,7 19182,1 21336,1 24679,7
Umumi milli qənaət
155,4
2380,1 2871,3 5536,1
14838,9 19475,0 24799,8
10.1. 
cədvəlindəki rəqəmlər bir-birini tamamlayır, hesablamaların 
düzgün aparıldığını göstərir və Azərbaycan iqtisadiyyatını səciyyələn­
dirən gəlir göstəricilərinin getdikcə yaxşılaşdırdığını əyani surətdə 
nümayiş etdirir.
Qeyd etmək lazımdır ki, yaxın keçmişdə MHS-dən istifadə edən bir 
sıra qərb ölkələri istehsal amilləri üzrə dəyər ifadəsində milli gəliri dərc 
etdinnişlər. Başqa sözlə, onlar milli gəliri istehsal amillərindən (əmək, 
kapital və torpaq) istifadəyə görə ödənilən tədiyələrin cəmi kimi hesab­
lamışlar. Fikrimizi bir qədər də sadələşdirsək deyə bilərik ki, milli gəlir 
hesablanarkən dolayı vergilərin və subsidiyaların qalığı onun tərkibinə 
daxil edilməmişdir.
Cədvəl “Azərbaycanın statistik göstəriciləri” 2010 və 2013-cü il məcmuələrinin “Milli 
hesablar sistemi və tədiyə balansı” bölməsinin müvafiq cədvəllərinin məlumatlarına əsasən 
tərtib edilmişdir.