- məşğul əhali ilə yanaşı işsiz əhali də təsnifləşdirilir;
- iqtisadiyyat rəsmi və qeyri-rəsmi bölmələrə ayrılır. Bu bölmələrdə
fəaliyyət göstərən iqtisadi vahidlər müxtəlif əlamətlərə görə qruplaş
dırılır;
- əmək bazarı statistikasında işçilərin siyahı sayı, orta siyahı sayı,
kənardan cəlb edilmiş əvəzçiliklə işləyənlərin, mülki-hüquqi xarakterli
müqavilə əsasında iş görənlərin orta sayı və s. göstəricilər hesablanır. Bu
zaman müxtəlif metodlardan istifadə edilir;
- ayrı-ayrı ölkələrdə qeyri-rəsmi bölmədə məşğulluğun hüdudlarının
müəyyən edilməsində bir sıra fərqlər vardır. Lakin bütün ölkələrdə bu
sahədə vahid meyardan istifadə edilməsi tövsiyə olunur;
- qeyri-rəsmi bölmədə məşğul olan əhali bir sıra əlamətlərə (yaşayış
yerlərinə, şəhər və kənd əhalisi, məşğulluq statusuna, demoqrafik xüsu
siyyətlərinə - cins və yaşa, təhsil səviyyəsinə) görə qruplaşdırılır;
- əmək ehtiyatlarına olan tələbatın və onun təmin olunması mənbə
lərinin öyrənilməsində balans metodundan geniş istifadə olunur. Əmək
ehtiyatları balansını tərtib etmək üçün lazım olan məlumatlar müxtəlif
mənbələrdən götürülür; müəssisə və təşkilatlarda işçilərin sayı daim
dəyişir. Bu, bir sıra səbəblərlə əlaqədardır. Odur ki, baş verən prosesləri
təhlil etmək üçün «müəssisədə kadrların hərəkəti balansı» tərtib olunur;
- işçi qüvvəsinin hərəkətinə müxtəlif amillər təsir göstərir. Buna xa
rakteristika vermək üçün işçi qüvvəsinin dövriyyəsini ifadə edən mütləq
və nisbi göstəricilərdən istifadə olunur. Mütləq göstəricilərə: a) kadrların
dövriyyəsi; b) işdənçıxarılma üzrə dövriyyə; c)işə qəbul üzrə dövriyyə.
Nisbi göstəricilərə isə: a) işə qəbul üzrə dövriyyə əmsalı; b) işdən
çıxarılma üzrə dövriyyə əmsalı; c) işçi qüvvəsinin ümumi dövriyyəsi
əmsalı; d) axıcılıq əmsalı; e) tərkibin sabitliyi əmsalı daxildir.
- statistikada aşağıdakı iş vaxtı fondları bir-birindən fərqlənir: a)
təqvim üzrə iş vaxtı fondu; b) tabel üzrə iş vaxtı fondu; c) maksimum
mümkün olan iş vaxtı fondu. Bunları hesablamaq üçün əsas məlumat
mənbəyi «iş vaxtı balansı»dır. Balansın məlumatlarına əsasən iş
vaxtından istifadəni səciyyələndirən çox mühüm göstəricilər hesablanır;
- iqtisadi vahidlərdə işverənlərlə işçilər arasında müxtəlif səbəblərin
təsiri ilə əmək münaqişələri baş verir. Əmək münaqişələri onları törədən
səbəblər üzrə təsnifləşdirilir;
- əmək münaqişələrinin sayı müəyyən olunarkən müxtəlif meyarlar
dan istifadə edilir;
- əmək münaqişələri haqqında məlumatları beynəlxalq səviyyədə mü
190
qayisə edərkən bir sıra göstəricilər hesablanır;
- müasir dövrdə iqtisadi həyatın beynəlmiləlləşməsinin güclənməsi ilə
əlaqədar olaraq ölkələrarası əmək miqrasiya geniş vüsət almışdır. Əmək
miqrasiyasına bir çox amillər təsir edir və onun müxtəlif növləri vardır.
Həmçinin əmək miqrasiyası hər iki ölkədə, yəni işçi qüvvəsinin getdiyi
və onu qəbul edən ölkədə sosial-iqtisadi vəziyyətə təsir göstərir.
Dostları ilə paylaş: