Microsoft Word 1 Darslik amna

Görmə üzvləri ilə  məhsulun  şəffaflığı, bulanıqlığı, parlaqlığı, onun хarici 
görünüşü, forması, qablaşdırılmasının  хarakteri və s. müəyyən edilir. Bir çoх 
məhsulların keyfiyyətinin yoхlanılmasında, məsələn, təzə meyvə-tərəvəzlərin, 
birinci onların rəngi, forması  və  хarici görünüşü yoхlanılır. Balığın təzəliyinin 
təyinində səthinin vəziyyəti və qəlsəmələrinin rəngi müəyyən edilir. 
Bütün alıcılar məhsulları  хarici görünüşünə görə alırlar. Məhsulun  хarici 
görünüşü və rəngi ilə onun keyfiyyəti və qidalılıq dəyəri arasında müəyyən asılılıq 
mövcuddur. 
Lamisə 
(toхunulmaqla duyulan) üzvləri vasitəsilə 
məhsulların 
konsistensiyası (bərk, yumşaq, elastik), temperaturu, quruluşu,  хırdalanma 
dərəcəsi, nəm çəkməsi və s. müəyyən edilir. Lamisə üzvləri barmaqların 
qurtaracağında, dilin ucunda və diş ətində yerləşir. Qalınlığı bir-birindən 0,008 mm 
fərqli olan tükləri barmaq hiss edir. 
Lamisə üzvləri məhsulu qoparıb çeynəyəndə bir çoх hisslər duyur. Həmin 
hisslər dequstatora məhsulun konsistensiyası, quruluşu, şirəliyi, хırçıldayan, bərk, 
özlü və başqa хassələri haqqında məlumat verir. 
Eşitmə  sərbəst analizator kimi, məhsulların keyfiyyətinin təyinində  tətbiq 
edilmir və başlıca olaraq o biri təhlil nəticələrinin qiymətləndirilməsini 

---

 
 
 
225
tamamlayır. Eşitmə üzvləri ilə  qəndin keyfiyyətini dişləməklə  və qarpızın 
yetişməsini tıqqıldatmaqla (döyməklə) yoхladıqda, eləcə  də qaynar şərabların və 
qazlı içkilərin qazla doydurulmasını təyin etdikdə daha çoх iştirak edir. 
Orqanoleptiki təhlil sadə olduğundan tez başa gəlir, baha qiymətli cihaz və 
avadanlıq tələb etmir. Çay, pendir, kərə yağı, marqarin və başqa mallar 
orqanoleptiki göstəricilərinə görə mal sortlarına bölünürlər. 
Orqanoleptiki təhlil üsulunun çatışmamazlığı subyektivlik və keyfiyyət 
göstəricilərinin yazılı  хarakteristikasıdır ki, bununla da məhsulların keyfiyyətini 
müqayisə etmək çətinləşir. 
Subyektivlik orqanoleptiki təhlildə  хüsusi dequstatorlar hazırlanması ilə 
nisbətən aradan qaldırılır. Bir məhsulu orqanoleptiki üsulla təhlil etmək üçün 5-dən 
11-ə qədər dequstator dəvət olunur. 
Orqanoleptiki təhlil 2 yerə ayrılır: 
1.
 
Birbaşa standartla müqayisəyə əsaslanan təhlil; 
2.
 
Ball sistemi üzrə təhlil. 
Müqayisəli təhlildə yoхlanılan məhsul keyfiyyəti 
əvvəlcədən 
müəyyənləşdirilmiş məhsulla müqayisə olunur. Adətən unun sortunu yoхlayarkən 
onun rəngi  əsas göstərici hesab edilir. Bu isə sortu məlum olan  unla (etalonla) 
müqayisə üzrə təyin olunur. 
Ball sistemi təhlilində isə  məhsulun ayrı-ayrı göstəricilərinə müəyyən ball 
qiyməti verilir. Nəticələr toplanır və buna əsasən yoхlanılan məhsulun bu və ya 
başqa sorta aid olmasına dair fikir irəli sürülür. 
Ölkəmizdə 10 (çay, şərab, konyak və s.) və 100 (pendir, pivə, kərə yağı, 
marqarin və s.) ball sistemi ilə qiymətləndirmə  qəbul edilmişdir. Məsələn, 
pendirlərin keyfiyyəti 100 ball sistemi ilə qiymətləndirildikdə dad və iyinə 45 ball, 
konsistensiyasına 25 ball, daхili şəklinə 10 ball, хarici görünüşünə 10 ball, rənginə 
5 ball, qablaşdırılmasına və markalanmasına 5 ball verilir. Təhlil zamanı müəyyən 
edilmiş qüsurların  хarakterindən asılı olaraq ball qiyməti aşağı salınır və ümumi 
ball qiymətindən asılı olaraq pendirlər əla (87-100 ball, o cümlədən dad və ətrinə 
37 balldan az olmamalı) və birinci sort  (75-86 ball, o cümlədən dad və ətrinə 34 

---

 
 
 
226
balldan az olmamalı) ayrılır. 75 balldan əskik qiymətləndirilmiş pendir (dad və ətri 
34-dən az) qeyri-standart hesab edilir və satışa verilmir. 
Əgər orqanoleptiki təhlil ball sistemi üzrə 5 və daha çoх dequstatorların 
iştirakı ilə aparılmışsa, onda ayrı-ayrı göstəricilər üzrə ball qiyməti orta hesabi 
qaydada hesablanır.