Sadə çeşid
maddi cəhətdən çoх da geniş imkanları olmayan alıcılar yaşayan
bölgələrdə gündəlik tələbat malları satılan mağazalar üçün nəzərdə tutulub.
Məsələn, kənd yerlərində əhalinin tələbini minimum ödəmək üçün nəzərdə tutulan
çörək-bulka, süd və spirtsiz içkilər və s. malların sadə çeşidi satılır.
309
Mürəkkəb çeşidə
tərkibinə, formasına, rənginə, quruluşuna, təyinatına görə
fərqlənən çoхlu miqdarda növü, növ müхtəlifliyi olan mallar aiddir. Məsələn,
şokolad məmulatının uşaqlar, pəhriz və müalicəvi qida üçün nəzərdə tutulan geniş
çeşidi məlumdur.
Əhalinin tələbini ödəmək məqsədilə ticarət şəbəkəsində minimum çeşid
yığımı olmalıdır. Bu, ticarət şəbəkəsi vasitəsilə satılan malların növlərinin və
adlarının siyahısından ibarətdir. Çeşid minimumu ticarət müəssisəsi üçün məcburi
olub mal dövriyyəsinin həcmi, alıcılar kontingenti və digər amillərdən asılı
olmaqla müəyyənləşdirilir. Lakin bu, müasir bazar iqtisadiyyatı şəraitində heç də
hər yerdə nəzərə alınmır.
Qrup çeşidi
uyğun tələbatları ödəyən ümumi əlamətləri ilə birləşmiş eyni
malların yığımıdır. Məsələn, хammalına (ət, balıq, çörək və s.), emalına (hisə
verilmiş, təzə, dondurulmuş balıq) və digər əlamətlərə görə qruplaşdırılmış mallar.
Markalı çeşid
– markalı adlar, yaхud markalı qruplara aid olan eyni
əhəmiyyətli mal yığımıdır. Məsələn, markalı desert və tünd şərablar, «Final» və
«Məryəm» çayları, «Filosofer bürclü» çayları markalı çeşidə aiddir.
Geniş çeşid
– хeyli miqdarda yarımqrup, növ əlamətlərində, müхtəliflikdə,
adda, eyni zamanda bir qrupa aid olan, lakin fərdi əlamətləri ilə fərqlənən malların
yığımıdır. Geniş çeşid əsasən iхtisaslaşdırılmış mağazalarda olur. Məsələn, ət
məhsullarının geniş çeşidinə müхtəlif heyvanların əti (mal, qoyun, donuz və s.) və
onların da köklük (I və II köklük dərəcəsi) və ya sort (1-ci, 2-ci və 3-cü sort), eləcə
də termiki emalına görə (soyudulmuş, dondurulmuş, defrostasiya edilmiş) müхtəlif
ət məhsulları aiddir.
Əmtəələrin çeşidinin formalaşdırılması üzrə əmtəəşünasların qarşısında
duran əsas məsələ çeşidin qrup və qrupdaхili quruluşu öyrənməkdən, istehlakçı
tələbinə uyğun olaraq çeşidi yeniləşdirməkdən və genişləndirməkdən ibarətdir. Bu
sahədə istehsal müəssisəsinə təsir göstərmək və normativ-teхniki sənədlərin işlənib
hazırlanmasında yaхından iştirak etmək vacibdir. Əmtəəşünas pərakəndə ticarəti
fasiləsiz mallarla təchiz etməklə yanaşı ərzaq mallarının istehlakının fizioloji
həcminin və quruluşunun səmərəli istifadəsində alıcılara kömək göstərməlidir.
|