Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 148

yaratmışdılar: - «Evdə deyingən arvad kədər üstünə azar gətirir». 

Ailə saxlamağın çətinliyini başa düşürdülər: - «Kim arvad və uşaq 

saxlamayıbsa, deməli o, burun deşiyində halqa gəzdirməyibdir» - 

deyirdilər. Şumerlər dostluq və qohumluq haqda belə deyirmişlər: 

- «Dostluq bir gün çəkir, qohumluq əbədi davam edir». 

Şumerlər bilavasitə istismarçılara nifrətlə yanaşırdılar. Buna 

belə  zərb-məsəl qoşmuşdular: «Sənin hökmdarın ola bilər, sənin 

şahın ola bilər, lakin, hər şeydən əvvəl, ağandan qorx!» 

Şumerdə ara müharibələri, hakimiyyət uğrunda mübarizə, 

düşmən basqınları tez-tez baş verirdi. Buna görə  Şumer  əhalisi 

ölkənin təhlükəsizliyinin qorunması barədə  də  zərb-məsəl 

yaratmışdılar. Məsələn, «Əgər ölkə pis silahlanıbsa, düşmən 

həmişə  (şəhər) darvazaları önündə dayanacaqdır». Bununla 

bərabər, şumerlər müharibənin mənasız olmasını başa düşürdülər. 

Buna uyğun atalar sözündə deyilir: «Sən gedirsən, düşmənin 

torpağını zəbt edirsən, düşmən gəlir, sənin torpağını zəbt edir». 

İkiçayarasının zəngin  ədəbiyyatı  Şərqin başqa xalqlarının 

ədəbiyyatına (hetlərin, yəhudilərin, aramilərin və s.), antik dünya 

ədəbiyyatına müəyyən təsir göstərmişdir. 

İkiçayarasında təhsilin başlıca ocağı  məktəb idi. 

Məktəblərin mövcudluğu haqda ilk məlumatı arxeoloji materiallar 

verir. Uruk şəhərində aparılan qazıntılar zamanı e.ə. IV minilliyin 

sonuna və III minilliyin əvvəlinə aid söz siyahısından ibarət gil 

kitabələr aşkar edilmişdir. Onların içərisində əzbərləmək üçün söz 

siyahısı vardı. E.ə. III minilliyin ortalarında Şumerdə artıq məktəb 

təhsili mövcud imiş. Şuruppak qazıntıları zamanı həmin dövrə aid 

çoxlu «məktəb mətnləri» aşkar edilmişdi. Bunlar tarixdə ilk dərs 

vəsaiti hesab olunur. 

Şumer məktəblərində  gələcək mirzələr hazırlayırdılar. 

Məktəbdə mixi yazı sistemini və əsas riyazi bilikləri öyrənirdilər. 

Şagird  Şumer və Akkad dillərini yaxşı bilməli,  ədəbi  əsərlərin 

üzünü köçürməyi bacarmalı idi. Eyni zamanda onlara ilahiyyat, 

coğrafiya, nəbatat, zoologiya, təbabət sahəsində məhdud miqdarda 

olsa da, savad verilirdi. 

Məbəd və dövlət təsərrüfatının genişlənməsi ilə  əlaqədar 

olaraq çoxlu qeyd və hesablama sənədlərinin tərtib edilməsi 

---