Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 157

adətən müxtəlif mənşəli sözlər öz əksini tapırdı. Buna misal 

«Şumer-akkad məktəb lüğətini» göstərmək olar. Çox hallarda 

yazılar iki dildə  tərtib olunurdu. Xarici dil bilən xüsusi mirzələr 

ədəbiyyat nümunələrini, əcnəbi sözləri tərcümə edirdilər. 

Qədim İkiçayarası xalqları memarlıq və incəsənət sahələrini 

inkişaf etdirmişdilər.  İkiçayarasında təbii ehtiyatlar yox 

dərəcəsində idi. Orada tikinti ağacları  və daş kifayət qədər 

olmadığından xüsusilə gil-kərpic memarlığı  təkmilləşirdi. 

İkiçayarasının tikinti işində çiy kərpicdən istifadə olunurdu. Bəzi 

hallarda divara bişmiş kərpicdən və daşdan üz çəkirdilər. 

E.ə. IV minillikdə hündür yerdə tikilmiş əzəmətli məbədlər 

böyük yaşayış  məntəqələrinin mərkəzinə çevrilmişdi. E.ə. III 

minillikdə  şumer  şəhər-dövlətlərinin mərkəzində ibadətə xidmət 

edən tikintilər (məbəd) dəsti (kompleks) bina edilir, ətrafına da 

xüsusi divarlar çəkilirdi. Eyni zamanda İkiçayarası memarlığına 

xas olan zikkuratlar, yəni 3, 5, 7 mərtəbəli pilləli bürclər 

yaradılırdı. Bunlardan ən məşhuru Urda tikilmiş zikkurat idi. 

Zikkurat (qülləli məbəd) müxtəlif rənglərə boyanmış üç pillədən 

ibarət idi. Zikkurat adətən öz möhkəmliyi və  əzəmətliliyi ilə 

fərqlənirdi. Zikkuratın qülləsində kiçik ibadətgah yerləşirdi və 

oraya bir neçə ön pilləkən qalxırdı. Zikkuratdan rəsədxana kimi də 

istifadə edirdilər. 

Əzəmətli məbədlərlə yanaşı saray tikintisi dəsti də 

yaradılırdı. Sarayın bir çox yaşayış və köməkçi binaları, dəbdəbəli 

ön salonları olurdu. Qəbir memarlığı hökmdar məqbərələrindən 

ibarət idi. Bu qəbirlərdə xeyli incəsənət abidəsi aşkar edilmişdir. 

Müharibə mövzusu Entemenanın və Naram-Suenin daş abidəsində 

əks olunmuşdur: orada meyitlər və onları dimdikləyən qartal, 

döyüşçülərin dağ yolları ilə qalxması, hökmdarın əzəmətli əndamı 

(fiquru) göstərilmişdi. Hökmdar nizə ilə bir düşməni öldürür, o 

birisini isə ayağı ilə basır. Düşmən döyüşçüləri vahimə içərisində 

təsvir olunmuşlar. 

İkiçayarasının e.ə. III minilliyinə aid heykəltəraşlığı üçün 

alçaq boylu, ağır çəkili fiqurlar səciyyəvidir. Heykəl donmuş, 

gözlər böyümüş  şəkildə düzəldilirdi. Həmin üslubda hökmdar 

Qudeanın və Hammurapinin heykəl təsvirləri verilmişdir. Bununla 

---