Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 176

məmulatları-məişət qabları, silahlar (qalxan, dəbilqə, xəncər, ox 

və s. istehsal edirdilər. 

Urartunun özünəməxsus yüksək mədəniyyəti olmuşdur. 

Onlarda memarlıq, yazı  mədəniyyəti, incəsənət yüksək inkişaf 

etmişdi. Urartulular Mesopotamiyadan mixi yazını mənimsəyərək 

Urartu dilinə uyğunlaşdırmışdılar. Urartu qalalarında daşüstü 

mətnlər-kitabələr həkk olunmuşdu. 

Arxeoloji qazıntılar zamanı Urartuya aid yazılı  sənədlər 

aşkar edilmişdir. Urartulular istehkam və qala inşası sahəsində 

böyük təcrübə qazanmış və şəhərlər salmışlar. 

Urartuda dini görüşlər yaranmış, çoxallahlılıq mövcud 

olmuşdur. Hər tayfa öz allahına sitayiş edirdi. Haldi (səma allahı) 

Urartunun baş allahı sayılırdı. Onun şərəfinə qala salınmış, heykəl 

qoyulmuşdu. Tufan, ildırım və yağış allahı Teyşeba, günəş allahı 

Şivini adlanırdı.  

Urartu bədii sənətkarlığına məxsus bir çox saxsı, metal, 

zərgərlik məmulatlarının, möhürlərin üzərində müxtəlif rəsmlər 

təsvir edilmişdir. Qızıl medalyon üzərində metal-plastika üsulu ilə 

işlənmiş “taxtda əyləşmiş İlahəyə səcdə edən qadın” təsviri Urartu 

zərgərlik sənətinin gözəl nümunəsidir. Urartu ərazisinin coğrafi 

şəraiti müxtəlif olmuşdur. Burada ucqar və yüksək dağlarla 

yanaşı, məhsuldar vadilər, aran torpaqları mövcud idi. Xüsusilə 

Haldi allahına ithaf edilmiş  məbədlərin nüfuzu saxlanılırdı  və 

təbliğ olunurdu. Urartu hökmdarları öz qələbələrini və abadlıq 

işlərini Haldi allahını adı ilə bağlayırdılar. Məbədlərə nəzir verilir 

və qurban kəsilirdi. İşğal olunmuş ölkələrdən gətirilmiş qənimətin, 

mal-qaranın və  əsirlərin bir qismi məbəd təsərrüfatına bəxş 

edilirdi. Burada məbədlər hələ böyük torpaq sahələrinə malik 

deyildilər. Urartu hökmdarları məbəd tikintisinə diqqət verirdilər, 

lakin məbədlərdə dövlət təsərrüfat formasına oxşar təsərrüfatlar 

hələ yaranmamışdı. 

 Ölkənin iqtisadi həyatında dövlət, yaxud hökmdar 

təsərrüfatı mühüm mövqeyə malik olmuşdu. Dövlət təsərrüfatının 

geniş torpaq sahələri, sənətkarlıq emalatxanaları, işçi qüvvəsi var 

idi. Urartu hökmdarları  işğal olunmuş  ərazilərdə, eləcə  də 

Urartunun özündə müxtəlif abadlıq işləri aparır, yeni qala və 

---