Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 170

Qədim Assuriyanın  ərazisində icmalar mövcud olmuşdur. 

Bunlardan ən irisi Aşşur şəhər icması idi. Aşşur icmasının əhalisi 

əkinçilik və maldarlıqla məşğul olurdu. Aşşur eyni zamanda geniş  

ticarət aparırdı, Anadoludakı Kaniş beynəlxalq ticarət mərkəzi ilə 

əlaqə saxlayırdı. Aşşur icmasında ticarətin inkişafı ilə bağlı olaraq 

sənətkarlığın müxtəlif sahələri ilə məşğul olurdular. Aşşur icması 

sənətkarlıq  əşyaları  və müxtəlif metallardan ibarət xammal ilə 

alış-veriş edirdi. Aşşurdan qərbə ticarət yolu keçirdi və yolun son 

məntəqəsi Kaniş ticarət məntəqəsi idi. Burada Aşşura tabe olan 

ticarət məhəllələri vardı. Aşşur icması şərqə gedən ticarət yolunun 

əsas məntəqəsi idi. Bu şəhərdə müxtəlif mənşəli  əhali mal 

mübadiləsi və alış-veriş edirdi. Aşşur  şimala və  şərqə gedən 

ticarət yollarını da nəzarətdə saxlayırdı. 

Assuriyanın ərazisində ixtisaslaşmış ticarət icmaları mövcud 

idi. Aşşurdan başqa, Arrapha şəhər icmasında da ticarət icması 

mövqe qazanmışdı.  İcmalar arasında  əmək bölgüsü vardı. 

Dəmirçi, dülgər, toxucu, dulusçu və s. peşələr üzrə ixtisaslaşmış 

ticarət icmaları  fəaliyyət göstərirdi.  İxtisaslaşmış ticarət icmaları 

bilavasitə bazarla bağlı idi. Lakin mövcud olan ev icmaları bazar 

ticarət münasibətlərinin inkişafını ləngidirdi. 

Ev icmalarının varlığı torpaqla bağlı idi. Arrapha icmasında 

torpaq alınıb-satılırdı. Bunun nəticəsində varlı  və yoxsul ailələr 

meydana gəlmişdi. Arrapha icmasındakı ailə kollektivi qullara 

malik idi. Əsas qul mənbəyi uğurlu müharibələr idi. Lakin qədim 

və orta Assur dövründə borc köləliyi də geniş yayılmışdı, çünki bu 

zaman müharibələr Assuriyanın dövlət, məbəd və  fərdi 

təsərrüfatlarını qul əməyi ilə təmin edə bilmirdi. Məhz yeni Assur 

dövründə uzun müddətli qələbələr ölkəni hərbi əsirlərlə doldurdu. 

Bununla yanaşı  işğal olunmuş  ərazinin  əhalisinin Assuriyaya 

köçürülməsi ölkənin işçi qüvvəsini artırırdı. Nəticədə qul əməyinə 

tələbat azalırdı. Yeni Assur dövründə qul ucuz qiymətə satılırdı. 

Fərdi təsərrüfata, yəni ev icmasına məxsus olan qul müəyyən 

müstəqilliyə malik olmuşdu. Qula ailə saxlamaq ixtiyarı 

verilmişdi. Müstəqil becərmək üçün ona torpaq sahəsi ayrılırdı. 

Məhsulun çox hissəsi quldara təhvil verilirdi. Qul, onun ailəsi və 

əmlakı  ağanın mülkiyyəti hesab olunurdu. Ağa qulu ailəsi ilə 

---