Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 173

 

 

 

 

 

 

---

______________Milli Kitabxana_____________ 

 174

 

 

 

 

---

______________Milli Kitabxana_____________ 

 175

QƏDİM URARTU MƏDƏNİYYƏTİ 

Urartu Mesopotamiyadan şimalda,  Şərqi Anadoluda 

(Türkiyə) Van gölü ətrafında meydana gəlmişdi. Urartu dağlıq 

ölkə idi. Dəclə, Fərat və Araz çayları öz mənbələrini bu ərazidən 

götürür. 

Urartu  əhalisinin tərkibi müxtəlif olmuşdur. Assurlar bu 

ölkəni Urartu, urartulular isə öz ölkələrini Biaynili adlandırırdılar. 

Assur hökmdarı I Salmanasar “Uruatri ölkələri” ifadəsini 

işlətmişdi. Uruatri adı tədricən Urartu adı ilə əvəz olunmuşdu. Bu 

zaman xırda ölkələrin hakimləri vahid bir mərkəzdə 

birləşdirilmişdi. E.ə. IX əsrdə Assur hökmdarı II Assurnasirpal 

Urartu ölkəsinə yürüş  təşkil etmişdi. Urartulular ona güclü 

müqavimət göstərmişdilər. Urartunun dağlıq  ərazisində, 

məhsuldar vadilərində, düzən torpaqlarında  əhali müxtəlif 

təsərrüfat işləri ilə  məşğul olurdu. Onların təsərrüfat həyatı 

haqqında mixi yazılar və arxeoloji materiallar məlumat verir. 

Urartulular əkinçilik, maldarlıq, atçılıq, üzümçülük, bağçılıq 

və sənətkarlıqla məşğul olmuşlar. 

Menuanın hakimiyyəti dövründə ölkədə suvarma işlərinə 

xüsusi diqqət yetirilirdi. Van gölünün şimal hissəsində bir neçə 

qollara ayrılan suvarma kanalı  çəkilmişdi. Bunlardan biri Menua 

kanalı adlanırdı. Bu kanal vasitəsi ilə Van şəhəri içməli bulaq 

suyu ilə  təmin olunurdu. Kanalın aşağı axar hissələri yonulmuş 

daşlardan hörülmüşdü. Bu daşların bir çoxunun üzərində mixi 

yazılarda “Menua kanalı” sözləri aşkar edilmişdir. 

Menua işğal olunmuş ərazilərdə yaşayış məntəqələri saldırır 

və qalalar tikdirirdi. O, Urartunun baş allahı Haldinin şərəfinə qala 

tikdirmiş  və onu “Haldi allahının  şəhəri” adlandırmışdı. Burada 

üzüm tənəkləri saldırmış  və  həmin bağı “Menuanın üzümlüyü” 

adlandırmışdı. Bir çox tikililər Menuanın adını daşıyırdı. Onun adı 

əşyalar üzərində “Menuanın malı” ifadəsi ilə həkk olunmuşdu.  

Menua atçılığı da inkişaf etdirirdi. Atdan minik vasitəsi kimi 

və təsərrüfat işlərində, habelə hərbi yürüşlərdə istifadə edilirdi. At 

çapmaq, at oynatmaq yarışları bir adətə çevrilmişdi.  

Urartuda dulusçuluq, metalişləmə, zərgərlik və s. sənət 

sahələri inkişaf etmişdi. Urartu sənətkarları müxtəlif tunc 

---