Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 231

sülaləsi mədəniyyətində də izləmək olur. 

İranın qədim yunanlarla müharibələri (e.ə. V əsr) və daha 

sonralar  İranın makedoniyalı  İsgəndər tərəfindən zəbt edilməsi 

nəticəsində Şərq və antik ölkələrinin mədəniyyəti bir-birinə xeyli 

yaxınlaşdı. Bu zaman Şimali Azərbaycan istər iqtisadi və istərsə 

də siyasi inkişaf baxımından ölkənin cənub hissəsindən xeyli 

geridə qalırdı. Həmin gerilik, söz yox ki, mədəni inkişafda da 

özünü göstərirdi. 

Yunan tarixçiləri ilk dəfə e. ə. IV əsrdən başlayaraq qədim 

Alban qəbiləsinin fəaliyyəti haqqında yazmağa başlamışlar. Bu 

qəbilənin adı ilə  əlaqədar olaraq Şimali Azərbaycan (Dağıstanın 

cənub hissəsi daxil olmaqla) Albaniya adlanmağa başlayır. 

Sonralar tədqiqatçılar bu ölkəni Qafqaz Albaniyası adlandırmışlar. 

Qafqaz Albaniyası münbit torpaqlara, suvarma arxları üçün bol su 

verən çaylar və başqa təbii zənginliklərə malik olmuşdur. Bu 

ölkədə  qəbilə ittifaqları e. d. I minilliyin ortalarında yaranmağa 

başlayır ki, bunun nəticəsində dövlət quruluşu Cənubi 

Azərbaycana nisbətən xeyli gec vaxta - e. ə. I əsrə təsadüf edir. 

Qədim Azərbaycan incəsənətinin tarixi bu ölkədə dövlətin 

yaranması tarixindən daha qədimdir. Müxtəlif incəsənət növləri 

ilə tanışlıq bizi uzaqlara, ibtidai icma quruluşunun dərinliklərinə 

aparıb çıxarır. Qədim Azərbaycan incəsənətinin inkişafı üç böyük 

dövrü əhatə edir: 1. Alban dövründən əvvəlki incəsənət (e. ə. IV 

əsrə  qədər); 2. Alban dövrü incəsənətinin ilk, klassik mərhələsi 

(e.ə. IV-e. I əsri); 3. Alban dövrü incəsənətinin ikinci mərhələsi (I-

VII əsrlər). 

Alban dövrünün incəsənəti daha qədim dövrlərin 

incəsənətindən doğduğuna baxmayaraq, yeni tarixi şəraitlə 

əlaqədar olaraq, mədəniyyətimizi yeni keyfiyyətlərlə 

zənginləşdirmişdir. Bu dövrün incəsənəti tarixdə ilk dəfə dini 

təsəvvürlərin zəncirini qırmış, sənətə yeni, dünyəvi və nikbin 

xüsusiyyətlər gətirmişdir. 

Alban dövrünün mühüm xüsusiyyətlərindən biri də 

sənətkarların müxtəlif növ yeni materiallara cəsarətlə müraciət 

etməsidir. Daha qədim mərhələlərin dini səciyyəli təsvir motivləri 

bu dövrdə dekorativ-ornamental motivlərə çevrilməyə 

---