Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin
Yüklə 7,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
______________Milli Kitabxana_____________
254
yaradılmasına da əhəmiyyət vermişlər. Ağzı gen olan qabların üzərində heyvan, insan və ov səhnələrinin rəsmləri cızma üsulu ilə çəkilmişdir. Bu tip keramika Xanlar rayonu üçün səciyyəvidir. Belə qabların üzərindəki təsvirlər bir qayda olaraq ağ maddə ilə doldurulur. Rəsmlərin çəkilməsi və onların inkrustasiya edilməsi prosesi, adətən, qara rəngli qablar bişəndən sonra yerinə yetirilirdi, əks təqdirdə, ağ maddə kürədə yanıb külə dönərdi. Belə qablara misal olaraq Xanlar rayonundan tapılmış bir nümunəni göstərmək olar. Burada ritmik olaraq yerləşdirilmiş iki ovçu və iki keçi təsviri ağ maddə ilə doldurulmuşdur. Ağ rəngli rəsmlər qara cilalı qabın üstündə daha yaxşı görünür. Keçi rəsmləri Qobustan petroqliflərini xatırladır. İnsan surəti sxematik şəkildə olub, iki üçbucağın birləşməsindən düzəldilmişdir. Fiqur qarşı tərəfdən göstərilir. İnsanın sağ əlinin üstündə başı-aşağı üçbucaq formasında olan on bir nöqtə onun qələbələrinin sayını göstərir. Bu, ya düşmən qəbilə, yaxud da heyvanlar üzərində qazanılan qələbədir. Həmin nöqtələr onun neçə övlad arzu etdiyini də göstərə bilər. İnsan və heyvan fiqurları çoxlu nöqtələrlə doldurulmuşdur. Bu onların sayca çoxalmasını, artmasını, günəş allahından təmənna etməsini göstərir. Fiqurlar yuxarıda, qoşa əyri xətlər arasında verilmiş, günəş təsviri altında yerləşdirilmişdir. Heyvan və insan təsvirləri ilə günəş şəkli nöqtələrlə əlaqələndirilmişdir. Burada ovçu da, keçi də günəş allahının himayəsində verilmişdir. Biz bu nümunədə xronika səciyyəli piktoqramla rastlaşırıq. O, ya ovçunun qələbəsi, ya ölümü, ya da məhsuldarlıq, artım, çoxalma bayramı və ayini münasibəti ilə konkret bir şəxsə həsr edilərək yazılmışdır. Həmin şəxs öləndə piktoqram da onu qəbirdə müşayiət etmişdir. Piktoqram özünün bütün təsvir vasitələri ilə artma, çoxalma ideyasına həsr edildiyini göstərir və konkret bir ovçunun nailiyyətlərindən danışır. Piktoqramın hər tərəfdən oxunması üçün qabın xarici səthində insan və keçi fiquru iki dəfə təkrar edilmişdir. Bu prinsipi alban dövrünün keramik piktoqramlarında da görürük. Qeyd etmək lazımdır ki, qara cilalı keramikanın ağ maddə |