Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 253

Qablar germetik şəkildə bağlanmış kürələrdə 800-900 

dərəcə istilikdə bişirilirdi. Onlar yaxşı bişəndən sonra kürənin 

bacası açılaraq istilik 400 dərəcəyə endirilir, kürə yenidən 

möhkəm bağlanır, ocağında yaş odun yandırmaqla onun qablar 

bişən yuxarı mərtəbəsinə istilik deşikləri vasitəsi ilə his verilirdi. 

Həmin his qabların daxili və xarici səthinə, gilə hopurdu. 

Tüstülənmə prosesində istidən genişlənmiş gil qabların səthi 

doyunca his qəbul edərək qara rəng alırdı. Bundan sonra kürənin 

ocağı tamamilə söndürülür, istilik getdikcə azalırdı.  İstilik 

azaldıqca qablar soyuyur və xarici səthi yığılır, nəticədə, qara his 

(duda) qabların divar-larında həmişəlik olaraq qalırdı. Qablar 

soyuyandan sonra təmizlənir, üzəri mumla örtülərək yumşaq parça 

ilə sürtülüb cilalanırdı. Bu prosesdən sonra qablar qara və parıltılı 

olurdu. Kürədə 800-900 dərəcə istilik olanda ona tüstü verilmirdi. 

Əks təqdirdə, duda yanar və qaralama prosesi baş tutmazdı. 

Bu dövrdə  İran Azərbaycanında da qara cilalı keramika 

həmin üsulla hazırlanırdı. 

Qaralama texnologiyasını biləndən sonra kürə şəkilli Xocalı 

qabının mürəkkəb naxış kompozisiyasının necə hazırlanması 

aydın olur. Burada qabın çiyinlərini bəzəyən günəş təsvirinin qara 

sivri ucları qab bişməmişdən qabaq bərkidilib cilalanmış 

olduğundan qabın ümumi boz rəngindən fərqlənir. 

Gil məmulatları hisə verirkən müxtəlif səbəblər üzündən, 

məsələn, kürədə (sobada) istiliyin azlığından qabların divarları 

zəruri qədər genişlənmir, nəticədə kifayət qədər his qəbul 

etmədiyindən qablar qara deyil, boz rəng alır. Gillərin tərkibində 

olan dəmir duzlarının bu və ya digər dərəcədə olması ilə əlaqədar 

olaraq qaralama prosesindən keçirilməmiş qablar bişəndən sonra 

sarı, açıq-qırmızı, tünd-qırmızı, qırmızı-kərpici rəngi və s. rənglər 

alır. Buna səbəb, qablar bişərkən həmin dəmir duzlarının dəmir 

oksidinə çevrilməsidir. Dəmir oksidi isə  qırmızı boyaq maddəsi 

kimi məşhurdur. 

Qara keramikanın bədii şəklə düşməsi üçün tunc dövrünün 

dulusçuları başqa vasitələrdən də istifadə etmişlər. Onlar qabların 

cızma təsvirlə bəzədilməsinə, cızma rəsm və naxışların ağ maddə 

ilə inkrustasiya edilməsinə  və  nəhayət, fiqurlu keramikanın 

---