Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 273

çevrilmişdir. Rusiya Federasiyası Dövlət Ermitajında belə metal 

qab nümunələrindən ikisi saxlanılır. 

Armudu  şəkilli, təkqulplu birinci qabın üstündə müqəddəs 

ağacın rəsmi, onun iki tərəfində isə tovuz quşunun təsvirləri 

döyülmüşdür. 

Tovuz quşunun müqəddəs sayılan təsviri zaman keçdikcə 

atəşpərəstliyin ortadan çıxması ilə  əlaqədar olaraq öz formasını 

dəyişib sadələşmiş  və  nəhayət, «buta» şəklinə düşmüşdür. Buta 

isə türk xalqlarında başlıca ornament motivi kimi qəbul edilmiş və 

sonralar başqa qonşu xalqların da incəsənətinə daxil olmuşdur. 

Qulpsuz, armudu şəkilli tunc su qabının döymə üsulu ilə 

bəzədilmiş gövdəsi nəbati naxışlarla örtülmüşdür. Naxışların 

üstündə yerləşdirilmiş qoşa butalar naxışlarla üzvi surətdə 

əlaqələndirilmişdir. Təsvirdə butaların tovuz quşundan  əmələ 

gəldiyini göstərən bir ünsür özünün arxaik xüsusiyyətini yaxşı 

saxlamışdır: bu, butaların aşağısında görünən və tovuz quşunun 

quyruğunu xatırladan rəsmdir. 

Bu dövrün tunc qablarında xalis bəzək elementi kimi 

işlənmiş naxış motivlərinə  də rast gəlirik. Onlardan ən təsirlisi 

kannelyur ornament motividir. Kannelyurlar qabın gövdəsinin 

döymə üsulu ilə ritmik şəkildə yan-yana düzülmüş şaquli batıqlara 

bölünməsindən alınır. Bu motiv Azərbaycan torevtikasına Qafqaz 

Albaniyasının bədii keramikasından keçmişdir. 

Torevtikanın inkişafı ölkənin Sasani dövləti tərəfində Bizans 

dövlətinə qarşı vuruşması faktı ilə də əlaqədardır. Çünki müharibə 

edən ölkəyə çoxlu silah və zirehli geyimlər lazım idi. Bu isə 

qədim Azərbaycanda dəmirçiliyin geniş yayılmasına kömək etmiş, 

bundan  əlavə, hərbi qənimət ki-mi əldə edilən antik torevtika 

nümunələri də bu sahədə  mədəni  əlaqələrin genişlənməsinə, 

qabaqcıl texnikanın və yunan bədii formalarının 

mənimsənilməsinə  səbəb olmuşdur. Antik dövr sənət 

xüsusiyyətlərinin Qafqaz Albaniyası ustaları  tərəfindən qəbul 

edildiyini göstərən nümunələrə tez-tez rast gəlirik. V-VII əsrlərə 

aid olan iki tunc Dağıstan məcməyisini buna misal göstərə bilərik. 

Hər iki məcməyidə antik təsvir formalarının təsiri görünür. 

Torevtika sənətinin inkişafı göstərir ki, qədim Azərbaycan 

---