Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 271

əyləncə məclisləri adi hal alır və şəhər həyatı korlanmağa başlayır. 

Odur ki, şüşə istehsalına olan ehtiyac dövrün ictimai zərurəti kimi 

ortaya çıxır. 

Şüşə  sənətinin inkişafı VIII əsrdən etibarən Azərbaycanda 

şirəli dulusçuluq məmulatının istehsalı üçün texnoloji baza 

yaratmışdı. Belə ki, şüşə  və keramika üçün şirələrin istehsalı, 

təxminən, eyni texnoloji proseslər və eyni xammal tələb edirdi. 

Qədim Azərbaycanın  şüşə  məmulatı  qəlibə salmaq və 

üfürmək kimi iki üsulla hazırlanırdı. Bu dövrdə ustalar şüşənin 

hələ tamamilə  ağ  rəngdə alınmasına nail ola bilməmişlər. 

Xammalın (qum, soda, əhəng) tərkibində olan dəmir qatışıqları 

şüşənin yaşılımtıl rəng almasına səbəb olurdu. 

Şüşə məmulatı içərisində göy, yaşılaçalan göy və abı rəngli 

qablara da rast gəlirik. 

O vaxt ustalar hələ dəmiri və misi lazımlı əsas materialdan 

ayıra bilmirdilər. Təmiz ağ  rəngli  şüşə alınması üçün qumu 

tərkibində müxtəlif metal oksidləri olan duzlardan ayırmaq lazım 

idi. 

Şüşə kürələrində xammalın bişməsi üçün 1500°-yə  qədər 

istilik tələb olunurdu. İstənilən istiliyi əldə etmək üçün isə 

meşələrdə olan bol və yararlı  ağaclardan istifadə edilirdi. Lakin 

ibtidai  şəkildə qurulmuş kürələrdə istiliyin çox hissəsi  ətrafa 

dağılır və itib gedirdi. Əldə edilən istiliyin kifayət etməsi üçün 

şüşə  xəmiri ibtidai və kiçik qazanlarda bişirilirdi. Nəzərə almaq 

lazımdır ki, qazandan götürülən  şüşə  xəmiri tez soyuyur, soyuq 

halda isə ona forma vermək olmurdu. Bütün bu çətinliklərin 

nəticəsidir ki, o dövrdə ancaq kiçik həcmli qablar istehsal etmək 

mümkün olmuşdur. 

Alban dövründə  bədii  şüşə istehsalının inkişafı iki 

mərhələdə (I-IV və IV-VII əsrlər) baş vermişdir.  İkinci dövrdə 

qabların həcminin nisbətən böyük olması, yəqin ki, şüşə bişirən 

kürələrin təkmilləşməsindən irəli gəlmişdir. Bu texniki tərəqqi isə 

həmin dövrdə  dəmirçiliyin inkişafı  və  dəmirçi kürələrinin daha 

məqsədəuyğun  şəkildə qurulması ilə  əlaqədardır. Dəmirçiliyin 

tərəqqisi isə,  şübhəsiz ki, istehsal alətlərinin istehsalı  və 

müharibələrlə sıx surətdə bağlı idi. 

---