Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 248

Qobustanın qaya təsvirləri daş dövründən başlamış XIX əsrə 

qədər olan bütün dövrlərin təsviri sənət və yazı  mədəniyyətini 

əhatə edir. Odur ki, Azərbaycan təsviri sənətinin mənşəyini 

öyrənmək üçün bu qədim rəsmlər qalereyası tədqiqatçılara zəngin 

material verir. Ölkəmizdə incəsənət, din, estetika kimi mühüm 

ictimai elm sahələrinin tarixini araşdırmaqda Qobustan 

petroqliflərinin əvəzedilməz əhəmiyyəti vardır. 

Dulusçuluq. Qədim Azərbaycan  ərazisində iki tip bədii 

dulusçuluq məmulatı istehsal edilirdi. Birinci tip-qırmızı gil 

keramikadır ki, bu, ölkənin cənub rayonları (xüsusilə, Naxçıvan 

zonası) üçün səciyyəvidir. Cilalanmış qara rəngli qablardan ibarət 

olan ikinci tip keramika isə Qafqaz Albaniyasına xas idi. 

Birinci tip keramika polixrom, əlvan rəngli olduğu üçün ona 

boyalı keramika adı verilmişdir. Bu tipli qabların saxsısı 

dulusçuluq kürəsində bişəndən sonra qırmızı  və sarı  rəng alır. 

Belə gil məmulatın üzərində bir qayda olaraq sarı, göy, qara, çox 

zaman qəhvəyi boyalarla çəkilmiş quş, heyvan və insanların stilizə 

edilmiş təsvirlərinə rast gəlirik. 

Boyalı keramika nümunələri Naxçıvan, Qarabağ, Mil düzü, 

Xanlar və Qazax rayonlarında olan qədim yaşayış yerlərindən və 

qəbirlərdən tapılmışdır. 

Azərbaycanda boyalı qablar istehsalı tunc dövründə (e. ə. II 

minillikdə) inkişaf tapmışdır. Azərbaycanda boyalı keramika 

sənətinin inkişafı  qədim  İran qəbilələri ilə iqtisadi-mədəni 

əlaqələrin qurulması nəticəsində meydana çıxmışdır. 

Azərbaycanda tunc dövrünün boyalı keramikası iki üsulla-əl 

ilə  və dulusçuluq dəzgahında hazırlanırdı. Bu qabların üzərində 

təsvirlərdən  əlavə dalğavarı  sınıq və mürəkkəb  şəkilli düz 

xətlərdən ibarət naxışlar da çəkilirdi. 

Boyalı keramika mədəniyyəti orta tunc dövründən dəmir 

dövrünə  qədər dörd inkişaf mərhələsi keçmişdir. Birinci mərhələ 

qabların üzərində monoxrom (birrəngli) rəsmlərin çəkilməsi ilə 

səciyyələnir. Belə  məmulatın üstü qırmızı anqob ilə (xüsusi gil 

məhlulu ilə) örtüldüyündən parıltılı  səthə malik olurdu. Onların 

üzərindəki həndəsi naxışlar (üçbucaq, romb), quşların rəsmi qara 

boya ilə  çəkilirdi. Hündür formalı belə qablar Kültəpədə 

---