Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin
Yüklə 7,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
______________Milli Kitabxana_____________
289
sonra Əhəməni dövlətinin kiçik bir əyaləti idi. Bu bölgəyə haylar xalının toxunduğu çağdan bir neçə əsr sonra Suriyanın quzeyindən gəlib yerləşmiş və obyektiv erməni alimlərinin yazdığına görə, daha sonralar bir xalq kimi burada formalaşmışlar. Buradan çox sadə bir sual ortaya çıxır, saqa xalısının toxunduğu çağdan bir neçə əsr sonra formalaşan bir xalq bu xalını necə toxuya bilərdi? Başqa bir başabəla “alim” Volkmar Gantshorn elmi dərəcə almaq üçün yazıb Kölndə çap etdirdiyi irihəcmli “Xristian Şərq xalısı” (1990) adlı kitabında bu xalını ermənilərə aid etməklə kifayətlənmir, Altaydakı Pazırıq kurqanının da ermənilərə məxsus olduğunu yazır. Bu yazara görə, hətta türk xalçaçıları xalı-xalça toxumağı ermənilərdən öyrənmişlər. Bu sərsəm fikrin cavabını bir gürcü alimin sözləri ilə vermək yerinə düşər. 1886-cı ildə Şuşaya gələn gürcü tədqiqatçısı Zedgenidze yazırdı ki, burada xalçalar azərbaycanlı ailələrdə toxunur, “ermənilər xalça toxumağı onlardan öyrənməlidir”. Bəzi yazarlar xalının üzərində olan orta xanaların fərqli rənglərdə yox, eyni rəngdə olduğunu nəzərə almadan onun bir dama oyunu üçün və ya xalının toxunduğu vaxtdan bir əsr əvvəl yaşamış Əhəməni şahı Daraya hədiyyə kimi, yaxud şahların oturduğu taxtın üzərinə salmaq üçün toxunduğunu qeyd etsələr də, bu fikirləri təsdiq edəcək əsaslı elmi dəlillər gətirə bilməmişlər. Saqa boylarının mifoloji dünyagörüşünə və bunun saqa tətbiqi sənətində simvolik təsvirinə uyğun olan bu xalının Saqa elbəyinin yas törəni üçün Azərbaycanda toxunması fikrini isə əksər ciddi alimlər dəstəkləyir. Odur ki, Ermitajda “Pazırıq xalısı” adı ilə saxlanan Azərbaycan xalça sənətinin bu şah əsərini Qarabağ xalçaçılıq məktəbinin “Saqa-Oğuz xalısı” adlandırmaqla tarixi gerçəkliyi bərpa etmiş və bununla 2500 il əvvəl bu xalını toxuyan azərbaycanlının ruhunu da şad etmiş olarıq.
|