Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 89

olunmuşdur. Belə  şəraitdə "Günəş allahı ziyafət verir və min 

allahı  dəvət edir. Onlar yeyir, lakin doymurlar, içir, lakin 

yanğılarını söndürə bilmirlər". Onda tufan allahı  oğlu Teiepini 

yada salır: "Telepin ölkədə yoxdur, o qəzəbləndi və getdi. Böyük 

və kiçik allahlar Telepini axtarmağa getdilər". Hətta qartal da onu 

tapmayıb geriyə qayıdır. Tufan allahının axtarışları uğursuz oldu. 

Belə halda bal arısı dağı-daşı, çay və bulaqları uçub keçdi, 

Telepini çəmənlikdə yatmış gördü. Arı Telepini sancdı. Telepin 

oyanıb öz məbədinə qayıtdı. Həyat yenidən canlandı. Adətən 

"Telepin haqqında  əfsanəni" qış  və yaz mövsümlərinin 

dəyişilməsi ilə  əlaqələndirirdilər. Bu əfsanə  də bahar şənlikləri 

zamanı söylənilirdi. Kumarva əfsanəsi hurrilərə mənsub idi. Hurri 

əsatirlərində Kumarva allahların atası hesab olunur, şumer-babil 

allahı Enlilə  bənzədilirdi.  Əfsanədə  səma allahı Alalu və 

şumerlərin baş allahı Anu arasında mübarizədən, sonra 

Kumarvanın bu mübarizəyə qoşulmasından bəhs edilir. Kumarva 

onun ayağından yapışıb yerə endirdi, onun "dizini" dişlədi və 

sevincdən uğundu. Anu isə ona müraciət edib dedi: - Dişlədiyinə 

çox da sevinmə, mən sənin qarnına üç müdhiş allah toxumu 

saldım. Biri tufan allahıdır, o biri Aransax (Dəclə) çayıdır, digəri 

Tasmisudur. Bunu deyib Anu səmada qeyb oldu. Kumarva 

tüpürdü, bununla torpaq mayalandı və üç "müdhiş allahı" törətdi. 

Kitabənin ardı zədələndiyindən əfsanənin sonu naməlum qalır. 

İncəsənət. Hetlərə  qədərki mədəniyyət saxsı-gil qablar, 

əşyalar istehsalı ilə  fərqlənirdi. Qablar təsvirli və  təsvirsiz 

hazırlanırdı.  İbadət məqsədilə hazırlanan qablar heyvan əndamı 

(fiquru), uzunboğaz çəkmə  şəklində düzəldilirdi. Tunc və 

qurğuşundan insan əndamı tökürdülər. 

Yeni Het padşahlığı dövründə artıq  əzəmətli daş heykəllər 

yaradırdılar. Təsvirlər qabarıq  şəkildə yonulurdu. Belə abidələr 

het hökmdarlarının saraylarında, yaxud qayalıqlarda yonulub 

düzəldilirdi. Daş heykəllərin  əksəriyyəti het hökmdarlarını  təsvir 

edirdi.  Əzəmətli Yazılıqaya dəsti (kompleksi) dini mərasimi  əks 

etdirirdi. Yazılıqayada "ilahi-qılınc" heykəli yonulmuşdu. Onun 

tutacaq hissəsi dörd şir şəklini təsvir edir, yuxarısında insan başı 

yonulmuşdur. Ehtimala görə, qılınc yeraltı allahı  təmsil edirdi. 

---